معرفی کتاب «اتحادیه آفریقا و نگاهی به تعاملات آن با جمهوری اسلامی ایران»
کتاب «اتحادیه آفریقا و نگاهی به تعاملات آن با جمهوری اسلامی ایران» تالیف آقایان محسن قانعی و عین الله قشقاوی در سال 1395 از سوی اداره نشر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران منتشر گردیده است.
در آغازين سال‌هاي دهه 1960 و جنگ سرد دول عضو اين قاره در 15 می 1963 با تشكيل "سازمان وحدت آفريقا" گام در مسير كسب استقلال و زدودن بندهاي وابستگي نهاده و اولين تجربه انسجام يافته سازماني و كار گروهي خود را بنیان نهادند. بي‌شك تلاش و نقش سازمان مذكور طي چهار دهه گذشته جهت كسب استقلال و فراهم ساختن بسترهاي لازم جهت همگرايي سياسي و اقتصادي بر صاحبان خرد و انديشه پوشيده نيست. اما فروپاشي شوروي سابق در اواخر دهه 1980 و تغيير و تحولات ناشي از فروپاشي نظام دوقطبي كه منجر به تغيير در ساختار نظام بين‌الملل و مولفه‌هاي قدرت و همچنين مطرح نمودن مسائل و موضوعات جديد گشت، بيش از پيش ضرورت تغيير در كاركرد اين سازمان را براي رهبران آفريقايي هويدا نمود.
فروپاشي نظام دو قطبي در آفريقا منجر به آن شد تا اولاً، زاويه ديد نظام بين‌الملل و بازيگران عمده آن به آفريقا، از نگاه راهبردي و ژئوپلتيكي به بعد اقتصادي و تجاري تغيير نمايد ثانياً، مجموعه‌ای از منازعات بين دولت‌هاي آفريقايي به تدريج حل و فصل گردد. در چنين فضاي جديدي كه از آن به‌عنوان دنياي وابستگي متقابل نام می‌برند، مرزهاي صوري كم رنگ شده، ارتباطات از اهميت خاصي برخوردار می‌شود، مفاهيم توليد، توزيع و مصرف دچار دگرديسي شده، مكانيسم‌هاي نظارتي تجاري و اقتصادي همانند بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول بيش از پيش حاكميت دول را به چالش كشيده، كاركرد دولت‌ها تغيير يافته، هويت‌هاي قومي و فرهنگي در معرض تهاجم بوده و ارتباطات و سايبرنتيك از اهميت خاصي برخوردار گرديده‌اند. در اين عرصه جديد مسائل تازه‌ای نيز همانند محيط زيست، حقوق بشر و خلع سلاح بتدريج كارآمدي، منابع كسب مشروعيت و مقبوليت دولت‌ها را به‌دلیل تغيير در نوع تقاضاهاي مردم دگرگون ساخته است.
لذا دولت‌هايي كارآمد و مشروع هستند كه توان پاسخگويي به نيازهاي جديد و الزامات جديد در عرصه روابط بين‌الملل را دارا باشند. بنابراين دول آفريقايي بر آن شدند تا جهت سازگاري و انطباق با اين فضاي جديد در سال 1999 ميلادي در سيرت ليبي پايه‌هاي اصلي شكل‌گيري اتحاديه نوپايي را به‌نام "اتحاديه آفريقا" بنا نهند. هزاره سوم ميلادي در حالي آغاز شد كه ملل آفريقايي با تاسيس اتحاديه آفريقا و "برنامه مشاركت جديد براي توسعه آفريقا (نپاد)" گام در مسير نوين توسعه همه جانبه برداشته و از طريق همگرايي اقتصادي، سياسي و اجتماعي به سمت افق مشاركت ملل آفريقايي در حق تعيين سرنوشت خود حركت می‌نمايند.
به جرات می‌توان گفت كه در هيچ جاي دنيا قاره‌ای را با اين تكثر و تنوع قومي، زباني، نژادي، فرهنگي و زيبایي‌هاي زيست محيطي نمی‌توان يافت. اما نكته حائز اهميت آن است كه اين تنوع و تكثر فرهنگي نه تنها به‌عنوان يك عامل واگرايي عمل ننموده، بلكه با درايت و بصيرت رهبران فرهيخته آفريقايي در مسير همگرايي، تحكيم و انسجام دروني اين قاره گام برداشته است.
کتاب حاضر ضمن بررسی تاریخچه تشکیل اتحادیه آفریقا، ارکان، ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد اتحادیه را مورد بررسی قرار داده است و سپس به اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبال بحران‌های منطقه‌ای پرداخته است.
همچنین بخشی از کتاب به روابط و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اختصاص دارد که جمهوري اسلامي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي با الهام از اصول قانون اساسي ضمن همكاري با كشورهاي آفريقايي به بسط و توسعه روابط خود با دول آفريقايي پرداخت و از سال 1375 تاكنون به طور منظم و هدفمند در نشست‌هاي سازمان وحدت آفريقاي پيشين و پس از تاسيس اتحاديه آفريقا نيز با اعزام نماينده ويژه رئيس جمهور در اجلاس‌هاي متعدد سران اين اتحاديه حضور داشته است.
شايان ذكر است این كتاب، تحولات مربوط به اجلاس‌هاي اتحاديه آفريقا و برخي از نقاط عطف در تعاملات جمهوري اسلامي ايران با اتحاديه آفريقا و ساير ترتيبات منطقه‌ای را تا بهمن ماه 1393 پوشش داده است و به آخرين اجلاس‌هاي سازمان پيشين وحدت آفريقا و برخي از مهم‌ترين اجلاس‌هاي عادي و فوق‌العاده سران اتحاديه اشاره دارد.
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول- تاريخچه تشكيل اتحاديه آفريقا
فصل دوم- اركان، ساختار تشكيلاتي، وظايف و عملكرد اتحاديه آفريقا
الف) مجمع اتحاديه آفريقا
ب) شوراي اجرایی اتحاديه آفريقا
ج) پارلمان آفريقايي
د) دیوان عدالت آفریقایی
ه) كميسيون اتحاديه آفريقا
و) كميته نمايندگان دائمي
ز) كميته‌هاي فني تخصصي
ح) شوراي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي
ط) نهادهای مالي
ی) شوراي صلح و امنيت
ک) مشارکت جدید برای توسعه آفریقا (نپاد)
ل) سازوکار‌های بررسی برابر آفریقایی
م) جوامع اقتصادی منطقه‌ای
ن) سایر نهادهای وابسته به اتحادیه اروپا
فصل سوم- اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبال
بحران‌های منطقه‌ای
فصل چهارم- روابط و تعاملات جمهوري اسلامي ايران با اتحاديه آفريقا
فصل پنجم- نقش اتحاديه آفريقا در روابط بين‌الملل
نتيجه‌گيري
ضمائم
فهرست منابع
در آغازين سال‌هاي دهه 1960 و جنگ سرد دول عضو اين قاره در 15 می 1963 با تشكيل "سازمان وحدت آفريقا" گام در مسير كسب استقلال و زدودن بندهاي وابستگي نهاده و اولين تجربه انسجام يافته سازماني و كار گروهي خود را بنیان نهادند. بي‌شك تلاش و نقش سازمان مذكور طي چهار دهه گذشته جهت كسب استقلال و فراهم ساختن بسترهاي لازم جهت همگرايي سياسي و اقتصادي بر صاحبان خرد و انديشه پوشيده نيست. اما فروپاشي شوروي سابق در اواخر دهه 1980 و تغيير و تحولات ناشي از فروپاشي نظام دوقطبي كه منجر به تغيير در ساختار نظام بين‌الملل و مولفه‌هاي قدرت و همچنين مطرح نمودن مسائل و موضوعات جديد گشت، بيش از پيش ضرورت تغيير در كاركرد اين سازمان را براي رهبران آفريقايي هويدا نمود.
فروپاشي نظام دو قطبي در آفريقا منجر به آن شد تا اولاً، زاويه ديد نظام بين‌الملل و بازيگران عمده آن به آفريقا، از نگاه راهبردي و ژئوپلتيكي به بعد اقتصادي و تجاري تغيير نمايد ثانياً، مجموعه‌ای از منازعات بين دولت‌هاي آفريقايي به تدريج حل و فصل گردد. در چنين فضاي جديدي كه از آن به‌عنوان دنياي وابستگي متقابل نام می‌برند، مرزهاي صوري كم رنگ شده، ارتباطات از اهميت خاصي برخوردار می‌شود، مفاهيم توليد، توزيع و مصرف دچار دگرديسي شده، مكانيسم‌هاي نظارتي تجاري و اقتصادي همانند بانك جهاني و صندوق بين‌المللي پول بيش از پيش حاكميت دول را به چالش كشيده، كاركرد دولت‌ها تغيير يافته، هويت‌هاي قومي و فرهنگي در معرض تهاجم بوده و ارتباطات و سايبرنتيك از اهميت خاصي برخوردار گرديده‌اند. در اين عرصه جديد مسائل تازه‌ای نيز همانند محيط زيست، حقوق بشر و خلع سلاح بتدريج كارآمدي، منابع كسب مشروعيت و مقبوليت دولت‌ها را به‌دلیل تغيير در نوع تقاضاهاي مردم دگرگون ساخته است.
لذا دولت‌هايي كارآمد و مشروع هستند كه توان پاسخگويي به نيازهاي جديد و الزامات جديد در عرصه روابط بين‌الملل را دارا باشند. بنابراين دول آفريقايي بر آن شدند تا جهت سازگاري و انطباق با اين فضاي جديد در سال 1999 ميلادي در سيرت ليبي پايه‌هاي اصلي شكل‌گيري اتحاديه نوپايي را به‌نام "اتحاديه آفريقا" بنا نهند. هزاره سوم ميلادي در حالي آغاز شد كه ملل آفريقايي با تاسيس اتحاديه آفريقا و "برنامه مشاركت جديد براي توسعه آفريقا (نپاد)" گام در مسير نوين توسعه همه جانبه برداشته و از طريق همگرايي اقتصادي، سياسي و اجتماعي به سمت افق مشاركت ملل آفريقايي در حق تعيين سرنوشت خود حركت می‌نمايند.
به جرات می‌توان گفت كه در هيچ جاي دنيا قاره‌ای را با اين تكثر و تنوع قومي، زباني، نژادي، فرهنگي و زيبایي‌هاي زيست محيطي نمی‌توان يافت. اما نكته حائز اهميت آن است كه اين تنوع و تكثر فرهنگي نه تنها به‌عنوان يك عامل واگرايي عمل ننموده، بلكه با درايت و بصيرت رهبران فرهيخته آفريقايي در مسير همگرايي، تحكيم و انسجام دروني اين قاره گام برداشته است.
کتاب حاضر ضمن بررسی تاریخچه تشکیل اتحادیه آفریقا، ارکان، ساختار تشکیلاتی، وظایف و عملکرد اتحادیه را مورد بررسی قرار داده است و سپس به اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبال بحران‌های منطقه‌ای پرداخته است.
همچنین بخشی از کتاب به روابط و تعاملات جمهوری اسلامی ایران با اتحادیه اختصاص دارد که جمهوري اسلامي ايران پس از پيروزي انقلاب اسلامي با الهام از اصول قانون اساسي ضمن همكاري با كشورهاي آفريقايي به بسط و توسعه روابط خود با دول آفريقايي پرداخت و از سال 1375 تاكنون به طور منظم و هدفمند در نشست‌هاي سازمان وحدت آفريقاي پيشين و پس از تاسيس اتحاديه آفريقا نيز با اعزام نماينده ويژه رئيس جمهور در اجلاس‌هاي متعدد سران اين اتحاديه حضور داشته است.
شايان ذكر است این كتاب، تحولات مربوط به اجلاس‌هاي اتحاديه آفريقا و برخي از نقاط عطف در تعاملات جمهوري اسلامي ايران با اتحاديه آفريقا و ساير ترتيبات منطقه‌ای را تا بهمن ماه 1393 پوشش داده است و به آخرين اجلاس‌هاي سازمان پيشين وحدت آفريقا و برخي از مهم‌ترين اجلاس‌هاي عادي و فوق‌العاده سران اتحاديه اشاره دارد.
فهرست مطالب
مقدمه
فصل اول- تاريخچه تشكيل اتحاديه آفريقا
فصل دوم- اركان، ساختار تشكيلاتي، وظايف و عملكرد اتحاديه آفريقا
الف) مجمع اتحاديه آفريقا
ب) شوراي اجرایی اتحاديه آفريقا
ج) پارلمان آفريقايي
د) دیوان عدالت آفریقایی
ه) كميسيون اتحاديه آفريقا
و) كميته نمايندگان دائمي
ز) كميته‌هاي فني تخصصي
ح) شوراي اقتصادي و اجتماعي و فرهنگي
ط) نهادهای مالي
ی) شوراي صلح و امنيت
ک) مشارکت جدید برای توسعه آفریقا (نپاد)
ل) سازوکار‌های بررسی برابر آفریقایی
م) جوامع اقتصادی منطقه‌ای
ن) سایر نهادهای وابسته به اتحادیه اروپا
فصل سوم- اجلاس‌ها، مصوبات و اقدامات اتحادیه آفریقا و نقش آن در قبال
بحران‌های منطقه‌ای
فصل چهارم- روابط و تعاملات جمهوري اسلامي ايران با اتحاديه آفريقا
فصل پنجم- نقش اتحاديه آفريقا در روابط بين‌الملل
نتيجه‌گيري
ضمائم
فهرست منابع
خبرهای مرتبط
