آخرین وضعیت صادرات ایران به قطر

صادرات غیرنفتی ایران به قطر از بنادر بوشهر و فرودگان تهران و شیراز، شروع شده؛ اما چالش‌هایی پیش‌روش صادرکنندگان قرار دارد که از جمله آن، افزایش هزینه حمل و نقل است.

به گزارش صدای ایران به نقل از اتاق بازرگانی ایران،‌ حدود دو هفته از تحریم قطر می‌گذرد؛ تحریمی که توسط پنج کشور عربی، شامل عربستان، امارات، بحرین، مصر و لیبی کلید خورد؛ اما همین تهدید قطر از سوی کشورهای عربی، فرصتی برای بازار ایران است؛ چراکه همزمان با تحولات منطقه خلیج فارس و قطع روابط دیپلماتیک برخی از کشورهای عربی با قطری‌ها، این سوال مطرح است که آیا ایران می‌تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود؟ وقتی موضوع اختلاف قطر با عربستان و دولت‌های عربی به اوج رسید، جدای از نقش سیاسی ایران در مسائل منطقه‌ای، عده‌ای به دنبال پررنگ شدن تعامل دوجانبه اقتصادی ایران و قطر، تامل کردند.

ایران صادرات کالا به قطر را از راه دریایی و هوایی شروع کرده است؛ اگرچه آمارها ارزش دلاری مبادلات برون‌مرزی ایران و قطر را بسیار پایین و حداقلی می‌خوانند اما در این میان این فرصت برای ایران فراهم است تا در کنار سایر رقبا، سهم خود را در مبادلات غیرنفتی با قطر به‌خصوص در گروه کالاهایی چون چدن، آهن، فولاد، محصولات شیمیایی آلی، گچ، آهک، سیمان، محصولات لبنی و دیگر محصولات غذایی افزایش دهد. در کنار این موارد، همکاری در حوزه انرژی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران قطری، تعاملات دوجانبه بخش خصوصی ایران و قطر،‌ فعالیت در حوزه کشاورزی و توسعه تعاملات گردشگری از دیگر زمینه‌های همکاری با قطری‌ها به حساب می‌آید.

با توجه به میزان واردات قطر و تامین نیاز این کشور از کشورهای عربی که این روزها قطر را تحریم کرده‌اند، فرصت‌های جدیدی برای ورود به بازار قطر در اختیار سایر شرکای تجاری آن قرار گرفته است. ایران نیز یکی از کشورهایی است که می‌تواند در کنار ترکیه و عمان از این فرصت استفاده کند. اما ایران تجربه مشابه‌ای را بین ترکیه و روسیه در پیش دارد و در آن زمان نتوانست از فرصت پیش‌آمده برای اقتصاد خود بهره بگیرد. اگرچه روسیه هم در این مسیر سنگ‌اندازی زیادی می‌کرد و این فرصت به‌دلیل وجود برخی چالش‌ها از بین رفت و صادرکنندگان ایرانی نتوانستند از فرصت طلایی به‌دست‌آمده استفاده کنند.

حال با توجه به ائتلافی که علیه قطر در بین برخی از کشورها شکل گرفته، بازاری کوچک‌تر از بازار روسیه پیش روی ایرانی‌ها قرار دارد و فرصتی دیگر برای صادرکنندگان مهیا شده است. قطر چهاردهمین شریک تجاری ایران است. اما پتانسیل خوبی برای افزایش مراودات تجاری بین دو کشور موجود است. حالا ایران ارسال کالا به قطر را شروع کرده است؛ بوشهر، شیراز، بندر لنگه، اصفهان در ردیف اولین جاهایی است که برای تامین نیاز قطر اقدام کرده است.

با توجه به فاصله اندک بنادر استان بوشهر با بنادر کشور قطر فرصت مهمی برای صادرات محصولات مختلف از طریق ناوگان دریایی به این کشور فراهم است. سیدمحمدحسین محمدی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر می‌گوید: در این راستا ایجاد خطوط کشتیرانی بین بوشهر بنادر مختلف قطر در امر صادرات غیر نفتی امر مهم است و در اولویت قرار دارد.

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت بوشهر، ظرفیت تخلیه و بارگیری کالا در بندر را ۷ میلیون تن در سال دانست و اظهار کرد: اکنون تنها از ۳۵ درصد این ظرفیت به میزان ۲.۵ میلیون تن در سال استفاده می‌شود که این ظرفیت فرصت مناسبی برای توسعه فعالیت‌های تجاری در استان بوشهر فراهم کرده است. او گفت: با توجه به توافقات صورت گرفته بین ایران و قطر و وجود امکانات و زیرساخت‌های لازم، صادرات محصولات مختلف غذایی و معدنی از استان بوشهر به قطر افزایش یافت. محموله مواد غذایی و محصولات میوه‌ای و تره‌بار از بندر بوشهر به مقصد قطر بارگیری و ارسال شد که روند صادرات از بندر بوشهر افزایش می‌یابد.

افزایش ۱۷ درصدی پروازهای عبوری از آسمان ایران در روزهای اخیر یکی از اثرات این تحریم است. بعد از گذشت چند روز از قطع ارتباط هوایی، دریایی و زمینی چند کشور عربی با قطر، شرکت ایران ایر اعلام کرد، ایران ۵ فروند هواپیما حامل مواد غذایی به قطر ارسال کرده است.

شاهرخ نوش آبادی، سخنگوی شرکت ایران ایر خبر داد: «تاکنون ۶ فروند هواپیما حامل مواد غذایی فاسد شدنی نظیر میوه و سبزیجات به قطر ارسال شده که وزن هر کدام از این محموله ها حدود ۹۰ تن است.» نوش آبادی با اشاره به این که ایران ایر ۳ فروند هواپیمای کارگو (باری) شامل دو فروند ایرباس و یک فروند بوئینگ ۷۴۷ در ناوگان خود دارد، افزود: این چهار پرواز هواپیماهای باری ایران‌ایر به قطر، با بوئینگ ۷۴۷ انجام شده است. مدیرکل روابط عمومی ایران ایر یادآور شد: انتقال این مواد غذایی به قطر، از طریق فرودگاههای تهران و شیراز انجام شده است که همانطور که گفته شد، بنا به درخواست کشور قطر، افزایش می‌یابد.

قبلا هم خبرگزاری‌ها خبر داده بودند که ۳ کشتی حامل ۳۵۰ تن مواد غذایی قرار است یک بندر ایرانی را به مقصد قطر ترک کنند.

محمود صابری، مدیر اداره بنادر و دریانوردی بندر لنگه درغرب هرمزگان گفت: ۱۸۰ تن میوه و تره بار به عنوان نخستین محموله صادراتی از طری ق این بندر به کشور قطر ارسال شد.

او روز سه‌شنبه در حاشیه ارسال این محصولات به کشور قطر گفت: با آغاز تبادلات اقتصادی ایران و قطر، این محموله حامل ۱۰ دستگاه کانتینر یخچالی ۴۰ فوت به وزن ۱۸۰ تن توسط یک فروند لندینگ کرافت از بندرلنگه عازم قطر شد.

علی همتی، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت فارس هم از ارسال محموله غذایی به صورت هوایی از شیراز به دوحه خبر داد و گفت: روزانه ۱۰۰تن میوه و تره‌بار به قطر صادر می‌شود. وی با اشاره به تحریم قطر و مسدود شدن راه‌های ارتباطی این کشور گفت: باید از فرصت پیش آمده برای توسعه صادرات استفاده کنیم و از این رو آمادگی داریم مصالح ساختمانی را از شیراز و با هماهنگی با بندر بوشهر به قطر صادر کنیم.

منصور پوریان رئیس شورای تامین دام کشور هم از صادرات دام زنده و گوشت گوسفندی به قطر خبر داد و گفت: یک محموله ۱۷۰۰ لاشه‌ای گوشت گوسفندی از ایران وارد قطر شده است. در دو روز گذشته نیز یک محموله ۱۲۵۰ راسی دام زنده گوسفندی و یک محموله ۲۷۰۰ لاشه‌ای گوشت گوسفندی از ایران به عمان و قطر صادر شده است. براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران سال گذشته ۱۲میلیون و ۸۳۴ هزار دلار دام زنده گوسفندی به قطر صادر شده بود.

حصر اقتصادی و سیاسی قطر موجب شد تا تکاپوی کشورهایی همچون ترکیه، عمان و ایران برای ورود به این بازار افزایش یابد و برای در اختیار گرفتن سهم بیشتر، بین آنها رقابت ایجاد شود. صادرات ایران به قطر طی چند روز گذشته افزایش یافته، اما رقبای ایران نیز بیکار ننشسته‌اند. ترکیه صادرات مواد غذایی را کلید زده و عمان هم بندر صحار را به جای بندر دوحه دوبی به مراودات قطر اختصاص داده است. در این میان به‌نظر می‌رسد ایران در ورود به بازار قطر، واکنشی سریع‌تر نسبت به تجربه روسیه داشته است.

نزاع بین روسیه و ترکیه، دروازه جدیدی را برای ایرانی‌ها در بازار روسیه گشود که براساس گفته تجار ایرانی، این فرصت طلایی از دست رفت. اما ایران نه‌تنها به منظور تامین نیازهای قطر می‌تواند از این فضا منفعت لازم را به‌دست آورد، بلکه راه‌های ترانزیتی ایران هم در این شرایط می‌تواند برای کشور درآمدزا باشد. آسمان ایران می‌تواند جایگزین مناسبی برای پروازهای قطر و بنادر ایران محلی برای ترانزیت کالا باشد.

حسن فروزان‌فرد، ‌عضو کمیسیون کشاورزی اتاق تهران چند مشکل اساسی در تجارت با قطری‌ها را بیان می‌کند. به گفته وی، مساله اول، نقل‌وانتقال پول و مشکلات بانکی در پرداخت‌ها است. نکته دوم، آمادگی در زمینه بسته‌بندی است یعنی بسته‌بندی محصولات به‌نحوی‌که قابلیت عرضه در کشورهای عربی را داشته باشد. ارتباطات تجاری ایران با کشورهای حاشیه خلیج‌فارس در سال‌های اخیر خوب نبوده است و بیشتر تولیدکنندگان بسته‌بندی مناسب با بازار مصرف کشور عربی برای شناساندن محصول به زبان عربی را ندارند و زمان می‌برد تا این بسته‌بندی‌ها آماده شود. وی اظهار می‌کند: تراز استاندارد کیفی در کشوری مثل قطر بالاست و فروشگاه‌های بزرگ در این کشور بیشتر محصولات مشابه را از آمریکا و اروپا تامین می‌کنند و ممکن است فعالان اقتصادی به‌ویژه فعالان صنایع تبدیلی به زمان بیشتری برای تامین محصولات در این تراز نیاز داشته باشند. از همه مهم‌تر اینکه محصولات صادراتی به کشوری مثل قطر در فروشگاه‌های معتبر زنجیره‌ای فروخته می‌شود که ورود به آن نیازمند سرمایه‌گذاری اولیه و ایجاد تعهداتی در مورد زمان و قیمت محصول است.

فروزان‌فرد می‌افزاید: در مورد تغییر قیمت‌ها همیشه دچار مشکلاتی بودیم که اجازه خطرپذیری برای حضور در بازارهای مهم خلیج‌فارس را به ما نداده است. به این دلیل که نمی‌توانیم در یک بازه زمانی طولانی ثبات قیمت‌ها را تضمین کنیم، امکان تعهد دادن به فروشگاه‌های معتبر در کشورهای عربی را نداریم.

هزینه حمل و نقل صادرات به قطر افزایش یافت؛ احمد صادقیان رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق تهران هم می‌گوید تحریم قطر از سوی کشورهای عربستان، امارات و... و افزایش امکان صادرات کالا از ایران به این کشور برای تامین کالاهای مصرفی در این کشور به فرصتی برای سوء گروهی از کشتی داران در جنوب ایران تبدیل شده است و بازار سیاهی برای حمل کالا به قطر به وجود آمده است. احمد صادقیان با هشدار نسبت به این موضوع و تاثیرات سوء آن بر صادرات انواع کالاها به کشور قطر می‌گوید: « تحریم ها قطر از سوی کشورهای همسایه اش مانند عربستان، امارات و... یک فرصت مناسب برای شرکت‌های ایرانی است که در این کشور حضوری فعال داشته باشند و این بازار را به دست بگیرند ولی متاسفانه می‌بینیم که افرادی با سوء استفاده از این شرایط به دنبال کسب درآمد هستند؛ تجربه شخصی ما برای ارسال محموله‌های جدید به کشور قطر نشان می‌دهد که هزینه‌های حمل و نقل کالا به این کشور از طریق کشتی حدودا ۴ برابر شده است.

وی می‌گوید: پیش از تحریم‌های کنونی هزینه هر کانتینر بار از سواحل جنوب ایران به سمت قطر حدود ۵۵۰ دلار بود ولی حالا قیمت ها به کانتینری ۲ هزار دلار رسیده است و وقتی علت را جویا می‌شوید اعلام می‌کنند که تحریم ها کار را سخت کرده و کشتی برای حمل بار به اندازه کافی وجود ندارد.

عضو هیات نمایندگان اتاق ایران می‌گوید: اگر قرار باشد شرکت‌ها چندبرابر هزینه حمل کالا و صادرات کالا را به قطر پرداخت کنند عملا این کار سود اقتصادی نخواهد داشت و تمایل شرکت‌ها از بین می‌رود؛ اتفاقی که باید از سوی شرکت کشتی‌رانی جلوی آن گرفته شود. سازمان کشتی رانی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نهاد دولتی و حاکمیتی اولا باید نظارت خود را در منطقه افزایش دهد و با متخلفان برخورد کند و دوما اینکه باتوجه به افزایش تقاضای صادرات و نیاز خطوط به کشتی‌های جدید، ظرفیت ها را افزایش دهد.

صادقیان در ادامه با بیان اینکه در کنار حل مشکلات حمل کالا و برخرود با سوء استفاده‌کنندگان باید وزارتخارجه نیز قوی عمل کند، می‌گوید: حضور در بازار قطر یک فرصت مناسب اقتصادی است که باید وزارت امورخارجه و وزارت صنعت، معدن و تجارت با دیپلماسی قوی خود شرایط و پیش زمینه‌های لازم را برای استفاده از آن فراهم کنند. البته کارهایی شروع شده است و کالاهایی صادر شده ولی الان شاهدیم بخشی از فعالان اقتصادی مشکل ویزا دارند و متاسفانه می‌بینیم قطری‌ها به ایرانی ها به سختی ویزا می‌دهند همچنین مشکلات بانکی هم وجود دارد که برای برطرف کردن آنها باید دولت اقدام کند.

وی با اشاره به اینکه موانع کار برای حضور شرکت‌های ایرانی باعث شده ترکیه بخشی از بازار قطر را در دست بگیرد، می‌گوید: شرکت‌های ترک با مشکلاتی که ما رو به رو هستیم مواجه نیستند و دولتشان اقدامات مهمی را انجام داده است و کارها را مدیریت شده پیش برده‌اند ولی ما متاسفانه همیشه بازارها را به خاطر همین مشکلاتی که در داخل داریم از دست می‌دهیم و داده‌ایم.

بازار قطر فرصتی برای اقتصاد ایران است، نباید این فرصت از دست برود؛ باید برای حفظ این بازار تصمیم جدی گرفت.