رابطه بین اسلام، اخلاق و سیاست باید دقیق تبیین شود

به گزارش صدای حوزه، آیت الله محمد تقی مصباح یزدی امشب در درس اخلاق ماه رمضان در دفتر مقام معظم رهبری گفت: مفهوم اخلاق در بخش های مختلف دارای کارکردهای مختلفی هستند،یکی از آنها که کاربرد عامیانه ای دارد به معنی خلق اجتماعی و فردی افراد است.

ایشان افزود: وقتی با فرهنگ قرآنی و اهل بیتی(ع) همراه می شویم، دایره اخلاق بسیار گسترده تر از چیزی است که تصور می کردیم؛ علم اخلاق نیز از ملکات نفسانی سخن می گوید، به معنای عادات رفتاری انسانی است؛ ملکات نفسانی رفتارهایی است که در طول سالهای مختلف در وجود یک انسان شکل گرفته ؛ مثل اخلاق و ملکه سخاوت، باید سالها در وجود یک شخص ریشه دوانده باشد و جزو ملکات ثابت شخصیتی وی باشد.

آیت الله  مصباح یزدی اظهارکرد: از گذشته حکمت را به دو بخش علمی و عملی تقسیم می کردند؛ یعنی بخشی از حکمت مرتبط به واقعیات موجود است،ولی یک بخش دیگر مرتبط به مسایل نظری است؛ گزاره های نظری با «است» تکمیل می شود؛ عناصر دیگری است که عقل ما متوجه می شود، ولی از این دسته نیست از جمله اینکه اموری با باید و نباید شکل می گیرد که این امور مرتبط به رفتار است و همراه با باید و نباید است.

ایشان گفت: بر این اساس بیان می کنند  دو سنخ معلومات داریم که شامل معلومات نظری است که با «است» ختم می شود و دیگری شامل معلومات عملی است؛ حکمت نظری شامل الهیات و طبیعیات و فلسفه و امور عامه تقسیم می شد.

رئیس موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: حکمت عملی نیز دارای سه بخش است، اولین بخش مرتبط به خود انسان است؛ شکل دوم مرتبط به اموری است که داخل منزل یا یک محیط خاص معنی پیدا می کند که با باید و نباید همراه است و در شکل سوم، عنصر کلی و جامع مفهوم پیدا می کند.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: اموری که مرتبط به فرد است را اخلاق گویند و اموری که در دایره فرد خارج می شود را تدبیر منزل یا مدینه گویند؛ مواردی که مرتبط به امور کل جامعه است را تدبیر امت و یا سیاست گویند؛ پس سیاست بخشی از حکمت عملی است.

ایشان گفت: اخلاق رابطه انسان ها با همدیگر است و کاری به امور حکومت ندارد؛ اخلاق نیز دارای سه وجه فردی و اجتماعی و امت و سیاست است؛ پس رابطه اخلاق و سیاست از نظر مفهومی دارای دو مفهوم متباین است که دارای یک جنس کلی است؛ انسان و شتر هر دو حیوان هستند ولی ماهیت آن دو با هم متفاوت است.

رئیس موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: اخلاق و سیاست مرتبط به اخلاق عملی است، ولی اخلاق در خصوص روابط افراد با همدیگر است، ولی سیاست در خصوص ارتباط فرد حاکم با مردم و جامعه با آن حاکم است؛ پس این دو گرچه از یک جنس هستند، ولی ماهیت آن دو با هم متفاوت است.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: اخلاق و سیاست از نظر مفهومی متفاوت هستند، ولی سوالی در این زمینه مطرح می شود که آیا این دو قابل جمع هستند یا اینکه نمی توان این دو را در هم جمع کرد؛ پس اگر بخواهیم بحث مفیدی در این زمینه داشته باشیم باید منظور خود را از اخلاق مشخص کنیم.

این استاد حوزه گفت: سیاست یک کلمه عربی است و معنای آن تدبیر امور است و دارای مفهوم نزدیک به مدیریت است؛ پس طبیعی است که این سیاست می تواند مطلوب و یا غیر مطلوب باشد؛ سیاست از مفاهیمی است که باید در ابتدا تعریف شود و مجموعه ای که در این خصوص صحبت می کنند باید روی این اصطلاح و معنی اتفاق داشته باشند؛ در این زمینه باید تعریف این دو مفهوم باید از نظر اسلام مشخص شود.

رئیس موسسه امام خمینی(ره) بیان کرد: در کل می توان گفت، رابطه اسلام اخلاق و سیاست رابطه متباین است، ولی در حوزه مصادیق می توانند ارتباطاتی با هم داشته باشند؛ شناخت دقیق رابطه اسلام و اخلاق و سیاست نیازمند تبیین دقیق مساله و تعریف موضوع و شناخت تک تک اجزای آن است.

آیت الله مصباح یزدی اظهارکرد: در اینجا منظور ما از اخلاق به مثابه اخلاق با تعریف ارسطویی به منظور ملکات نفسانی نیست، بلکه مرتبط به حوزه رفتار ارزشی است به این معنی که اخلاق شامل رفتارهایی است که بار ارزشی خوب یا بد دارند و این حوزه اخلاقی در سیاست معنی و مفهوم پیدا می کند؛ اسلام دارای سه حوزه اعتقادات و احکام و رفتارها است که اگر اخلاق شامل دوحوزه احکام و رفتار بدانیم در دو حوزه آن با اسلام مرتبط می شود.