همگرایی مصر و ایران، سدی برابر جبهه متحد ضد ایرانی

دولت ترامپ از آغاز به کار خود در کاخ سفید، رویکرد تهاجمی نسبت به ایران در پیش گرفته است و در همین راستا تلاش کرده، جبهه متحدی از کشورهای عرب خلیج فارس را علیه سیاست ها و اقدامات ایران به وجود آورد.

صدای ایران- در همین زمینه، وب سایت «هیل» در مطلبی به بررسی این سیاست آمریکا در قبال ایران پرداخته و بر این باور است که گرمی روابط میان ایران و مصر می تواند جبهه متحد عرب مورد نظر آمریکا برای مقابله با ایران را متوقف و بی اثر کند.

دلایل اصلی که باعث می شود سیاست خارجی مصر چرخش اساسی به سمت ایران داشته باشد، سه عامل عمده است: نخست ترس دولت کنونی مصر از اسلام گرایی سنی، دوم تمایل مصر به احیای دوباره قدرت منطقه ای خود و سوم بحران مالی عمیق این کشور. این سه عامل باعث می شود که مصر بر خلاف انتظار کشورهای عرب حوزه خلیج فارس، نفوذ منطقه ای ایران را بپذیرد.

روابط میان مصر و ایران در چند دهه اخیر، فراز و نشیب های زیادی را تجربه کرده است. پس از انقلاب، مردم مصر در سال 2011 و روی کار آمدن دولت اسلامگرای اخوان المسلمین به رهبری محمد مرسی، به نظر می رسید، شاهد تحول روابط میان دو کشور باشیم؛ اما محمد مرسی خواهان روابط دیپلماتیک کاملی با ایران نبود.

با وجود این، پس از روی کار آمدن دولت نظامی ژنرال السیسی شرایط تغییر کرد. السیسی که رویکردهای ضد اسلام گرایی سنی داشت، خواهان اتحاد با بازیگرانی بود که علیه افراطی گرایی سنی مبارزه می کردند که در این میان، رویکرد ایران و روسیه برای السیسی مناسب تر بود. از سوی دیگر، مصر آشکارا با دولت بشار اسد ـ که با کمک ایران و روسیه علیه اسلام گرایان افراطی سنی می جنگیدند ـ ارتباط دوستانه ای برقرار کرد. قاهره خود نیز در شمال شرق سینا علیه این گروه های افراط گرا در حال مبارزه است.

از سوی دیگر، مصر حاضر به ارسال نیروی زمینی به جنگ در یمن نشد، زیرا از این واهمه داشت که با شکست «حوثی ها» و پیروزی عربستان در این جنگ، شاخه ای از اخوان المسلمین در یمن ظهور کند.

به گزارش تابناک، این ترس از اسلام گرایی سنی با این رویکرد مصر که خود را در جایگاه بر حق رهبری جهان عرب می بیند، ترکیب و منجر به تنش با عربستان و همگرایی بیشتر با ایران شده است.

یکی از ابتکارات قابل توجه، تشکیل نیروی مشترک عربی بود که شکست خورد. به این دلیل که برخی از کشورهای دعوت شده به آن نظرات متفاوتی داشتند؛ یکی از این کشورها، مصر بود. سعودی ها تمایل زیادی برای پیوستن مصر به این جبهه مشترک داشتند؛ مصری ها نیز هرچند با اکراه پذیرفتند، تمایل زیادی برای همراهی با عربستان به ویژه برای اعزام نیرو به یمن نداشتند.

علاوه بر این، حمایت آشکار مصر از مداخله نظامی روسیه در سوریه منجر به تیره شدن روابط میان عربستان و مصر شد. در نهایت نیز پس از رأی مثبت مصر به قطعنامه اکتبر 2016 روسیه در شورای امنیت در مورد سوریه، باعث خشم سعودی ها و قطع ارسال نفت به مصر از سوی ریاض شد.

اختلاف میان قاهره و ریاض از تفاوت دیدگاه های اساسی میان دو کشور در ادارک تهدید نسبت به خود ناشی می شود. در حالی که مصر اسلام گرایان سنی را تهدیدی جدی برای خود می پندارد، عربستان سعودی گروه های شیعی تحت حمایت ایران را منشأ اصلی تهدید علیه خود در نظر می گیرد؛ بنابراین، مصر بر خلاف عربستان گسترش نفوذ ایران را تهدیدی علیه خود نمی بیند و بیشتر از جانب گروه های سنی مورد حمایت عربستان، احساس تهدید می کند.

در فقدان یک اپوزیسیون قدرتمند و مهم، رئیس جمهور السیسی جسارت زیادی برای نادیده گرفتن نفوذ ایران در سوریه، لبنان، یمن و عراق به خرج داده است. از سویی، نخبگان غیراسلامگرای مصر از جمله وزیر خارجه این کشور، عمدتا از عادی سازی روابط با ایران مثل تبادل سفیر و مانند آن حمایت کرده اند. از طرفی دیگر، ایده های ناسیونالیستی عربی که تاثیر زیادی بر بخش بزرگی از روشنفکران مصری دارد، دیدگاه مثبت تری به ایران به عنوان یک کشور متمدن باستانی نسبت به عربستان سعودی به عنوان یک کشور واپس مانده دارند.

با این حال، اسلامگرایان سنی مصر نگاه تحقیرآمیزی به ایران به عنوان یک کشور شیعه دارند. با وجود این، السیسی توانسته با موفقیت تمایلات افراطی آن ها را سرکوب کند.

وضعیت بد اقتصادی مصر، یکی دیگر از عوامل همگرایی میان مصر و ایران است. اگر شکاف میان عربستان و مصر به همین شکل ادامه پیدا کند، ایران بهترین گزینه پیش رو برای دولت السیسی جهت بهبود شرایط اقتصادی اش خواهد بود. ناامیدی مصر از شرایط مالی خود می تواند مصر را مجبور به از سرگیری گردشگری خود با ایران کند.

با همه اینها، مصر به خوبی آگاه است که همگرایی کامل با ایران می تواند مخاطرات اقتصادی زیادی را از جانب کشورهای حوزه خلیج فارس برایش به همراه داشته باشد. کشورهای عرب خلیج فارس میلیاردها دلار سرمایه گذاری در مصر دارند که 30 تا 50 میلیاد دلار آن پس از کودتای سال 2013 در این کشور ارائه شده است. علاوه بر این، میلیون ها تن از کارگران مصری در کشورهای عربی خلیج فارس کار می کنند که اقتصاد مصر را به شدت به آن ها وابسته کرده است؛ بنابراین، هرگونه تغییر رویکرد مصر و نزدیکی این کشور به ایران، می تواند بیش از سود موجب ضرر برای این کشور باشد.

سرانجام این وب سایت آمریکایی هشدار می دهد که شکست آمریکا برای جلوگیری از تضاد بین مصر و عربستان، نگرانی قاهره از اسلام گرایان سنی و مشکلات اقتصادی این کشور، می تواند تلاش های آمریکا برای مهار ایران از طریق یک جبهه عربی را به صورت جدی با خطر مواجه سازد. اجازه دادن به مصر برای نزدیک شدن به ایران به احتمال زیاد، باعث توانمند و قدرتمندتر شدن ایران و شکست تلاش های آمریکا خواهد شد.