«اولاند»زخمی عمیق بر پیکر جمهوری‌فرانسه
این نخستین‌باری است که در جمهوری پنجم فرانسه، یکی از روسای‌جمهوری سابق این کشور بازداشت می‌شود. این واکنش روزنامه فرانسوی فیگارو به بازداشت نیکلا سارکوزی بود. پس از آنکه رسانهها اوایل سال‌جاری میلادی تصاویری از فرانسوا اولاند، رییس‌جمهوری فرانسه که سوار بر موتوسیکلت به دیدار معشوقهاش می‌رفت منتشر کردند، عظمت و شکوه ریاستجمهوری فرانسه ضربه جدی خورد. به‌ویژه اینکه برخی بازی‌های ویدیویی موتوسیکلت آقای رییس‌جمهور را به یک روروک مخصوص کودکان تقلیل دادند!
به گزارش نیویورک‌تایمز، با بازداشت نیکلا سارکوزی ضربهای به‌مراتب سنگینتر این شکوه از دست‌رفته را هدف قرار داد. سلف فرانسوا اولاند در کاخ الیزه که مکالمات تلفنیاش شنود میشده اول ژوئن برای بازجویی به مرکز مبارزه با فساد مالی پلیس قضایی احضار و بازداشت شد. گفته شده دو قاضی مسوول پرونده تا پاسی از نیمه‌شب در این مرکز، اتهام سارکوزی را بهطور رسمی به وی اعلام کردند.
سارکوزی تنها 15ساعت در بازداشت بود اما این رویداد که لحظه‌به‌لحظه توسط تمامی رسانههای فرانسوی و خارجی پوشش داده می‌شد از نگاه بسیاری از فرانسوی‌ها توهین به کسی بود که چندصباحی را در دفتر ریاستجمهوری فرانسه گذرانده بود؛ دفتری که توسط شارل دوگل با اهدافی بلندپروازانه و باشکوه ایجاد شده بود. یان موی، نویسنده و فیلمساز فرانسوی در این‌باره میگوید: «تلویزیونها مرتب خودرو لیموزین سارکوزی را که در مقابل مرکز قضایی بود، نشان میدادند. خودرو خالی بود. کاخ الیزه هم این روزها خالی به نظر می‌رسد. چه اتفاقی برای جمهوری پنجم فرانسه افتاده است؟»
«احساس وحشت و نگرانی نسبت به سرنوشت دولت» بیماری کهنهای است که جامعه فرانسه در چند سال گذشته با آن دست به گریبان بوده است؛ جایی که شرایط معاصر هیچ همخوانی با واقعیات و تصورات گذشته ندارد.
ریاستجمهوری فرانسه توسط شارل دوگل در سال 1958 بر محور قانون‌اساسی جدید و بر ویرانه‌های جمهوری چهارم فرانسه ایجاد شد. دوگل با کنارگذاشتن نظام پارلمانی ناکارآمد، نوعی نظام ریاستی را ایجاد کرد که در آن رییس کشور دیگر مقامی تشریفاتی نیست و رییس‌جمهور و نخست‌وزیر هر دو در اداره عملی کشور نقش دارند. این نظام جدید جمهوری پنجم نامیده شد. دوگل خود با اشاره به اهمیت اقدامش و احیای مقام ریاستجمهوری در فرانسه گفته بود: «من هیچ سلفی نداشتهام و از این پس نیز هیچ خلفی نخواهم داشت.»
اما خردشدن و کاهش اعتبار ریاستجمهوری فرانسه، روندی که از مدتها پیش آغاز شده، فقط به‌خاطر مسایل پیشپاافتادهای چون زندگی خصوصی فرانسوا اولاند یا فساد مالی سارکوزی نیست که بیش از همیشه سرعت گرفته است. بلکه مهم‌ترین دلیل آن سرخوردگی مردم از تمام بدنه دولت (از سر تا ذیل) است. کریستف باربیه، سردبیر نشریه فرانسوی اکسپرس، در این‌باره میگوید: «این احساس به وجود آمده که جمهوری پنجم خودش را خسته کرده و از پای درآورده است.» باربیه با پیشبینی یک شکاف عظیم میان مردم و حاکمیت میگوید: «اگر ریاستجمهوری و نهادهای دولتی نتوانند به وظیفه خود برای احیای اقتصاد تنبل فرانسه، ایجاد شغل و بازگرداندن اعتبار کشور در عرصه جهانی عمل کنند را شکاف عظیمی میان دولت و مردم ایجاد خواهد شد که دیگر پرشدنی نیست.» سیاستمداران و فعالان چپگرای فرانسه از جمله سگولن رویال، شریک زندگی سابق اولاند، سالهاست که ایده «جمهوری ششم» را ترویج میکنند؛ مدلی جدید که از قدرت ریاستجمهوری میکاهد و جمهوری پادشاهی فرانسه در آن جایگزین سیستمی می‌شود که تحت کنترل پارلمان است. پیشنهاد آنان در این‌باره تاکنون چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. باربیه میگوید: «در فرانسه وقتی انقلاب یا جنگی در کار باشد ما فقط سیستم را تغییر میدهیم.»
به نوشته نیویورک‌تایمز، سارکوزی در نخستین مصاحبه تلویزیونی خود پس از بازداشت تاکید داشت بازجویی او درباره امتیاز یا مزایای ویژه احتمالی که او از آنها به‌نفع خود استفاده کرده، نبوده است. او با این حال اتهام فساد و سوءاستفاده مالی را مضحک خوانده و انگیزه چنین اتهامهایی را کاملا سیاسی دانسته است. سارکوزی با اشاره به زمان چندساعته بازداشتش گفته بود: «از آنچه روی داد، شوکه شدم.»سارکوزی در دوره ریاستجمهوری خود اغلب تمایلی به رعایت تشریفات دست‌وپا‌گیر و قوانین مرسوم الیزه نداشت، با یک خواننده و مدل ایتالیایی ازدواج کرد و به‌دلیل اینکه دوستان او اغلب از طبقه اشراف و ثروتمند بودند به رییس‌جمهوری تجملگرا معروف شد. بسیاری از مخالفان سارکوزی بارها از زندگی اشرافگونه سارکوزی انتقاد کردند.
اما فرانسوا اولاند سوسیالیست که از زرق و برق کمتری برخوردار بود و به دلیل تاکید بر سادهزیستی لقب «آقای معمولی» را گرفته بود، سرنوشت به‌مراتب بدتر از سارکوزی داشت.
روزنامه دیلیتلگراف مینویسد: «اولاند سالها بود که در این‌باره رویاپردازی میکرد؛ درباره اینکه سارکوزی، دشمن شکست‌خورده او در انتخابات 2012، پس از 15ساعت بازجویی با چهرهای خسته و درهم و موهایی که تُنِ خاکستری آن بیشتر شده پشت فرمان خودرو سیتروئن‌اش بنشیند و گره کراواتش را شل کند.»
اما به نظر نمیرسد که حتی اثبات اتهامها و به زندان‌رفتن سارکوزی بتواند گشایشی برای اولاند به‌دنبال داشته باشد. بر اساس نظرسنجیهایی که در سال 2014میلادی برگزار شده اغلب فرانسوی‌ها حتی دومینیک استراوسکان، رییس سابق صندوق بین‌المللی پول نامحبوب را که به تجاوز به یک خدمتکار متهم شده را به وی ترجیح می‌دهند. گزارش‌ها حاکی از آن است که اولاند رکورد نامحبوبترین رییس‌جمهوری فرانسه را تاکنون ازآن خود کرده است.
شاید جامعه فرانسه از کنار خیانت اولاند به شریک زندگیاش والری تریروایلر با اندکی بیتفاوتی رد می‌شد، اما آنچه باعث تعجب اغلب فرانسوی‌ها شد انتشار تصاویری غیرمعمول از اولاند بود که با کلاه مخصوص موتورسواری، شبانه در حال رفتن به منزل ژولی گایه، هنرپیشه فرانسوی است. پاسکال پرینه، استاد انستیتو مطالعات سیاسی در پاریس میگوید: «همه رژیمهای ریاستجمهوری با ناامیدی عمومی مشکل دارند. اما این مشکل در فرانسه به‌مراتب حادتر است زیرا در ناخودآگاه ملی فرانسوی‌ها همواره چهره یک پادشاه یا پادشاه جمهوریخواه وجود داشته است. به همین دلیل زمانی که فرد در مسند قدرت ضعیف و شکننده به نظر می‌رسد، این ناامیدی به‌شدت احساس می‌شود.» پرینه در ادامه تاکید می‌کند: «برای رایدهندگانی که حامی چپ‌ها هستند، اولاند یک نسخه رنگ‌پریده از فرانسوا میتران سوسیالیست است.» با این حال اگرچه بعدها مشخص شد که وی برای سالهای سال به همسر خود خیانت کرده یا یک ترور قلابی علیه خود را ترتیب داده بوده، اما انتظاراتی را که حامیانش از او به‌عنوان یک رییس‌جمهور مقتدر داشتند، برآورده کرد.
رایدهندگان در جناح راست که میبینند تمام رسواییها حول محور سارکوزی میچرخد، متوجه می‌شوند سارکوزی، شارل دوگل نیست. سارکوزی که امیدوار بود به صحنه سیاسی فرانسه بازگردد (البته شاید هنوز هم این کار را انجام دهد) با پرونده سنگین رسواییهای سیاسی گوی سبقت را از تمام گذشتگان خود (روسایجمهور پیشین) ربوده و به نظر نمیرسد گردوغبار این جنجالهای سیاسی تا مدتها فروکش کند. او که بارها و بارها تمامی اتهامهای مطرح‌شده علیه خود را رد کرده است، برای بازگشت به عرصه سیاسی باید بر قدرت فراموشی عمومی تکیه کند. با این حال بسیاری معتقدند فارغ از تصمیم سارکوزی برای بازگشت به صحنه سیاسی فرانسه، بازداشت بیسابقه او در مقام رییس‌جمهوری پیشین این کشور، مهر پایانی بر پرونده سیاسی او بوده است. فرانسوا فیون، نخست‌وزیر سابق دولت سارکوزی، با انتقاد از بازداشت او گفته است: «باید اجازه دهیم که عدالت در مسیر خود اجرا شود اما باید احترام مردی که روزگاری به‌عنوان رییس دولت فرانسه خدمت کرده، حفظ شود. او مستحق احترام است.»
به گزارش نیویورک‌تایمز، با بازداشت نیکلا سارکوزی ضربهای به‌مراتب سنگینتر این شکوه از دست‌رفته را هدف قرار داد. سلف فرانسوا اولاند در کاخ الیزه که مکالمات تلفنیاش شنود میشده اول ژوئن برای بازجویی به مرکز مبارزه با فساد مالی پلیس قضایی احضار و بازداشت شد. گفته شده دو قاضی مسوول پرونده تا پاسی از نیمه‌شب در این مرکز، اتهام سارکوزی را بهطور رسمی به وی اعلام کردند.
سارکوزی تنها 15ساعت در بازداشت بود اما این رویداد که لحظه‌به‌لحظه توسط تمامی رسانههای فرانسوی و خارجی پوشش داده می‌شد از نگاه بسیاری از فرانسوی‌ها توهین به کسی بود که چندصباحی را در دفتر ریاستجمهوری فرانسه گذرانده بود؛ دفتری که توسط شارل دوگل با اهدافی بلندپروازانه و باشکوه ایجاد شده بود. یان موی، نویسنده و فیلمساز فرانسوی در این‌باره میگوید: «تلویزیونها مرتب خودرو لیموزین سارکوزی را که در مقابل مرکز قضایی بود، نشان میدادند. خودرو خالی بود. کاخ الیزه هم این روزها خالی به نظر می‌رسد. چه اتفاقی برای جمهوری پنجم فرانسه افتاده است؟»
«احساس وحشت و نگرانی نسبت به سرنوشت دولت» بیماری کهنهای است که جامعه فرانسه در چند سال گذشته با آن دست به گریبان بوده است؛ جایی که شرایط معاصر هیچ همخوانی با واقعیات و تصورات گذشته ندارد.
ریاستجمهوری فرانسه توسط شارل دوگل در سال 1958 بر محور قانون‌اساسی جدید و بر ویرانه‌های جمهوری چهارم فرانسه ایجاد شد. دوگل با کنارگذاشتن نظام پارلمانی ناکارآمد، نوعی نظام ریاستی را ایجاد کرد که در آن رییس کشور دیگر مقامی تشریفاتی نیست و رییس‌جمهور و نخست‌وزیر هر دو در اداره عملی کشور نقش دارند. این نظام جدید جمهوری پنجم نامیده شد. دوگل خود با اشاره به اهمیت اقدامش و احیای مقام ریاستجمهوری در فرانسه گفته بود: «من هیچ سلفی نداشتهام و از این پس نیز هیچ خلفی نخواهم داشت.»
اما خردشدن و کاهش اعتبار ریاستجمهوری فرانسه، روندی که از مدتها پیش آغاز شده، فقط به‌خاطر مسایل پیشپاافتادهای چون زندگی خصوصی فرانسوا اولاند یا فساد مالی سارکوزی نیست که بیش از همیشه سرعت گرفته است. بلکه مهم‌ترین دلیل آن سرخوردگی مردم از تمام بدنه دولت (از سر تا ذیل) است. کریستف باربیه، سردبیر نشریه فرانسوی اکسپرس، در این‌باره میگوید: «این احساس به وجود آمده که جمهوری پنجم خودش را خسته کرده و از پای درآورده است.» باربیه با پیشبینی یک شکاف عظیم میان مردم و حاکمیت میگوید: «اگر ریاستجمهوری و نهادهای دولتی نتوانند به وظیفه خود برای احیای اقتصاد تنبل فرانسه، ایجاد شغل و بازگرداندن اعتبار کشور در عرصه جهانی عمل کنند را شکاف عظیمی میان دولت و مردم ایجاد خواهد شد که دیگر پرشدنی نیست.» سیاستمداران و فعالان چپگرای فرانسه از جمله سگولن رویال، شریک زندگی سابق اولاند، سالهاست که ایده «جمهوری ششم» را ترویج میکنند؛ مدلی جدید که از قدرت ریاستجمهوری میکاهد و جمهوری پادشاهی فرانسه در آن جایگزین سیستمی می‌شود که تحت کنترل پارلمان است. پیشنهاد آنان در این‌باره تاکنون چندان مورد استقبال قرار نگرفته است. باربیه میگوید: «در فرانسه وقتی انقلاب یا جنگی در کار باشد ما فقط سیستم را تغییر میدهیم.»
به نوشته نیویورک‌تایمز، سارکوزی در نخستین مصاحبه تلویزیونی خود پس از بازداشت تاکید داشت بازجویی او درباره امتیاز یا مزایای ویژه احتمالی که او از آنها به‌نفع خود استفاده کرده، نبوده است. او با این حال اتهام فساد و سوءاستفاده مالی را مضحک خوانده و انگیزه چنین اتهامهایی را کاملا سیاسی دانسته است. سارکوزی با اشاره به زمان چندساعته بازداشتش گفته بود: «از آنچه روی داد، شوکه شدم.»سارکوزی در دوره ریاستجمهوری خود اغلب تمایلی به رعایت تشریفات دست‌وپا‌گیر و قوانین مرسوم الیزه نداشت، با یک خواننده و مدل ایتالیایی ازدواج کرد و به‌دلیل اینکه دوستان او اغلب از طبقه اشراف و ثروتمند بودند به رییس‌جمهوری تجملگرا معروف شد. بسیاری از مخالفان سارکوزی بارها از زندگی اشرافگونه سارکوزی انتقاد کردند.
اما فرانسوا اولاند سوسیالیست که از زرق و برق کمتری برخوردار بود و به دلیل تاکید بر سادهزیستی لقب «آقای معمولی» را گرفته بود، سرنوشت به‌مراتب بدتر از سارکوزی داشت.
روزنامه دیلیتلگراف مینویسد: «اولاند سالها بود که در این‌باره رویاپردازی میکرد؛ درباره اینکه سارکوزی، دشمن شکست‌خورده او در انتخابات 2012، پس از 15ساعت بازجویی با چهرهای خسته و درهم و موهایی که تُنِ خاکستری آن بیشتر شده پشت فرمان خودرو سیتروئن‌اش بنشیند و گره کراواتش را شل کند.»
اما به نظر نمیرسد که حتی اثبات اتهامها و به زندان‌رفتن سارکوزی بتواند گشایشی برای اولاند به‌دنبال داشته باشد. بر اساس نظرسنجیهایی که در سال 2014میلادی برگزار شده اغلب فرانسوی‌ها حتی دومینیک استراوسکان، رییس سابق صندوق بین‌المللی پول نامحبوب را که به تجاوز به یک خدمتکار متهم شده را به وی ترجیح می‌دهند. گزارش‌ها حاکی از آن است که اولاند رکورد نامحبوبترین رییس‌جمهوری فرانسه را تاکنون ازآن خود کرده است.
شاید جامعه فرانسه از کنار خیانت اولاند به شریک زندگیاش والری تریروایلر با اندکی بیتفاوتی رد می‌شد، اما آنچه باعث تعجب اغلب فرانسوی‌ها شد انتشار تصاویری غیرمعمول از اولاند بود که با کلاه مخصوص موتورسواری، شبانه در حال رفتن به منزل ژولی گایه، هنرپیشه فرانسوی است. پاسکال پرینه، استاد انستیتو مطالعات سیاسی در پاریس میگوید: «همه رژیمهای ریاستجمهوری با ناامیدی عمومی مشکل دارند. اما این مشکل در فرانسه به‌مراتب حادتر است زیرا در ناخودآگاه ملی فرانسوی‌ها همواره چهره یک پادشاه یا پادشاه جمهوریخواه وجود داشته است. به همین دلیل زمانی که فرد در مسند قدرت ضعیف و شکننده به نظر می‌رسد، این ناامیدی به‌شدت احساس می‌شود.» پرینه در ادامه تاکید می‌کند: «برای رایدهندگانی که حامی چپ‌ها هستند، اولاند یک نسخه رنگ‌پریده از فرانسوا میتران سوسیالیست است.» با این حال اگرچه بعدها مشخص شد که وی برای سالهای سال به همسر خود خیانت کرده یا یک ترور قلابی علیه خود را ترتیب داده بوده، اما انتظاراتی را که حامیانش از او به‌عنوان یک رییس‌جمهور مقتدر داشتند، برآورده کرد.
رایدهندگان در جناح راست که میبینند تمام رسواییها حول محور سارکوزی میچرخد، متوجه می‌شوند سارکوزی، شارل دوگل نیست. سارکوزی که امیدوار بود به صحنه سیاسی فرانسه بازگردد (البته شاید هنوز هم این کار را انجام دهد) با پرونده سنگین رسواییهای سیاسی گوی سبقت را از تمام گذشتگان خود (روسایجمهور پیشین) ربوده و به نظر نمیرسد گردوغبار این جنجالهای سیاسی تا مدتها فروکش کند. او که بارها و بارها تمامی اتهامهای مطرح‌شده علیه خود را رد کرده است، برای بازگشت به عرصه سیاسی باید بر قدرت فراموشی عمومی تکیه کند. با این حال بسیاری معتقدند فارغ از تصمیم سارکوزی برای بازگشت به صحنه سیاسی فرانسه، بازداشت بیسابقه او در مقام رییس‌جمهوری پیشین این کشور، مهر پایانی بر پرونده سیاسی او بوده است. فرانسوا فیون، نخست‌وزیر سابق دولت سارکوزی، با انتقاد از بازداشت او گفته است: «باید اجازه دهیم که عدالت در مسیر خود اجرا شود اما باید احترام مردی که روزگاری به‌عنوان رییس دولت فرانسه خدمت کرده، حفظ شود. او مستحق احترام است.»
منبع: روزنامه شرق
گزارش خطا
آخرین اخبار