هشدار درباره تبعات انتقال آب رودخانه کرج به تهران

دکتر حسن کریم زادگان*- توسعه بی رویه شهر تهران ضمن آن که تهران را با بحران های متعدد زیست محیطی و اجتماعی روبرو نموده است متاسفانه حوزه های آبریز اطراف این شهر، نظیرکرج ، لتیان، طالقان  و در آینده حوزه های دیگر را نیز در معرض تخریب اراضی و فاجعه زیست محیطی قرار می دهد. معلوم نیست تا کی رشد افسار کسیخته تهران به بهای نابودی محیط زیست و تخریب اراضی  سایر حوزه های آبریز می تواند ادامه یابد. شکی نیست که تهران برای توسعه به نقطه آخر تاب آوری رسیده و آب ندارد. انتقال آب حوزه به حوزه مانندانتقال آب رودخانه کرج به تهران با تونل اخیرکه در بهمن ماه 95 شروع آزمایشی شد، فاجعه زیست محیطی و تخریب اراضی حوزه آبریز رودخانه کرج را در پی دارد.

 البته شکی نیست که وعده های تامین حقابه های زیست محیطی و غیره در ابتدا داده می شود ولی با توجه به تمرکز قدرت سیاسی در تهران و رشد افسار گسیخته این شهر، رفته رفته برای انتقال این آب  به بهانه شرب حق ایجاد می شود و سر نوشت امروز رودخانه زاینده رود برای رودخانه کرج در چند سال آتی متصور است. می دانیم که در سال فقط مدتی کوتا در زاینده رود آب جاری می شود. این تجربه در ذهن مردم این دیار است که با احداث سد کرج رفته رفته آب بیشتری به تهران منتقل شد و کرج از یک باغ شهر به یک خوابگاه برای سر ریز جمعیت تهران با انبو مشکلات زیست محیطی و اجتماعی تبدیل شد.

تخریب اراضی حوزه آبریز رودخانه کرج با این انتقال به معنای  شوری خاک،نشست زمین، کاهش کیفیت آب های سطحی و زیر زمینی، کاهش تنوع زیستی و پوشش گیاهی، گرد و غبار ناشی از فرسایش خام و انتشار ریز گرد ها در این حوزه  است. این پیامد های زیست محیطی علاوه بر استان البرز، به علت نزدیکی به تهران، پایتخت را هم تهدید می کند.ضمن آنکه پیامد های اجتماعی متعددی در پی دارد.

•     پروژه‌های انتقال آب محملِ تنش‌های سیاسیِ بسیاری در کشور بوده‌اند. نمونۀ آن اعتراضِ مردم آبادان به انتقالِ آب کارون به فلات مرکزی در سال 1379 که بحثش امنیتی شد. اعتراضِ کشاورزانِ اصفهان به انتقالِ آب زاینده‌رود به یزد در سال 91 که همه مطلع هستیم. متأسفانه کشاورزانِ اصفهانی خط لولۀ انتقالِ آب اصفهان به یزد را شکستند و کار به شورای امنیتِ ملی کشیده شد و حتی بعضی از رسانه‌ها خبر از کشته شدنِ چندین نفر دادند و اخبارش در رسانه‌های خارج از کشور هم بازتاب پیدا کرد. در یازده فروردین مجدداً کشاورزانِ اصفهانی تجمع کردند و تهدید کردند که اگر آبشان تأمین نشود مسائل امنیتی پیش می‌آید.

نمونۀ دیگر اعتراضِ مردم خوزستان به انتقالِ آب زاینده‌رود به اصفهان است که در سال 92 اتفاق افتاد که اعتراضاتِ بسیار بسیار جدی را به همراه داشته است. گرچه هنوز به تنش‌های اجتماعیِ جدی تبدیل نشده است یا اعتراضاتِ مردمِ چهارمحال و بختیاری به طرح انتقالِ آب بهشت‌آباد. اگر ما فکری برای آن نکنیم در آینده به جای حل بحرانِ آب باید به فکر حل بحران‌های امنیتیِ ناشی از بحران آب باشیم. این‌ها همه نشان از خطراتِ بالقوه‌ای است که می‌تواند بسیار بسیار جدی باشد. متأسفانه بسیاری از طرح‌های انتقالِ آب، مطالعاتِ سیاسی-اجتماعی به معنای واقعی ندارد و اکثرِ مطالعاتِ انجام شده مطالعاتِ مهندسی است.این به آن معنی است که در آینده به جای حل بحرانِ آب باید به فکر حل بحران‌های امنیتیِ ناشی از بحران آب باشیم.

•     به علاوه در ۵ سال اخیر آبدهی رودخانه‌های بسیاری از مناطق کشور ۵۰ درصد کاهش یافته است. دلیل کاهش رواناب رودخانه‌ها  کشور در استان ها کاهش میزان بارندگی ها به ویژه به‌ صورت برف، همچنین پراکنش و توزیع نامناسب بارندگی است.مقا مات مسئول وزارت نیرو  در مورد بعضی از حوزه های آبریزاظهارداشته اند که میزان آبدهی رودخانه‌ها در ۵ ساله اخیر در نقاط خروجی رودخانه های اصلی به نصف کاهش یافته است.

بنا بر این با توجه به رشد شهر تهران و افزایش جمعیتی که مخصوصا در آینده برای منطقه 22 پیش بینی شده است و کاهش میزان آب رود خانه ها به خاطر تغییر اقلیم معلوم است که چه سرنوشتی در انتظار رودخانه کرج است. بیاییم به خاطر فرزندانمان و به دلیل آنکه همه در یک کشتی سواریم تصمیم های پایدار بگیریم  و رودخانه کرج را برای همیشه  برای خود و نسل های  آینده حفظ کنیم.
 

پژوهشگر و مدرس محیط زیست