مقصود ترامپ از ایجاد سپر موشکی در مقابل ایران چیست؟

با انجام مراسم رسمی تحلیف، دونالد ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا کار خود را آغاز کرد. فارغ از اظهارات مطرح شده از سوی وی در جریان مراسم تحلیف، بیانیه ای که درباره سیاست خارجی و دفاعی ترامپ در سایت کاخ سفید منتشر شده، دربردارنده بخشی درباره ایران است. اما منظور دقیق ترامپ از این سند چیست؟

همزمان با انجام مراسم تحلیف ترامپ به عنوان چهل و پنجمین رئیس جمهور آمریکا، سایت کاخ سفید اقدام به انتشار بیانیه ای کرد که از آن با عنوان نخستین سند سیاست خارجی و دفاعی ترامپ یاد می شود. در این بیانیه، ضمن تأکید بر ضرورت محافظت از آمریکا در برابر تهدیدات موجود، از ایجاد سامانه ای برای دفاع موشکی در مقابل ایران و کره شمالی سخن به میان آمده است.

در بیانیه مذکور با عنوان «قدرتمند ساختن دوباره ارتشمان» چنین بیان شده: «ارتش ما باید برای دفاع از آمریکا، هرگونه وسیله لازم را در اختیار داشته باشد. ما نمی توانیم به دیگر کشورها اجازه دهیم از لحاظ توانایی نظامی ما را پشت سر بگذارند. دولت ترامپ، به دنبال بالاترین سطح آمادگی نظامی خواهد بود». 

در ادامه این بیانیه، با اشاره به اینکه ترامپ به عنوان رئیس جمهور آمریکا، بودجه لازم برای بازسازی ارتش را در کنگره مطرح خواهد کرد، آمده است: «ما یک سامانه دفاع موشکی پیشرفته را به منظور محافظت در مقابل حملات موشکی دولت هایی همچون ایران و کره شمالی طراحی خواهیم کرد». در سند مذکور همچنین همچنین بر توسعه قابلیت های دفاع سایبری آمریکا به عنوان یکی از اولویت های ترامپ تأکید شده است.

اما مطرح شدن نام ایران در نخستین بیانیه رسمی انتشار یافته از سوی دولت ترامپ، این سوال را مطرح می سازد که منظور دقیق وی از این موضع گیری چیست و دقیقاً چه اتفاقی قرار است در رابطه با ایران در دولت جدید آمریکا رخ دهد. با مروری بر مطالب انتشار یافته در رسانه های بین المللی در این زمینه، می توان دریافت که آن ها نیز با توجه به بیان کلی مسئله مذکور در بیانیه، درباره آن با ابهام مواجه هستند.

به عنوان مثال، «رویترز» یکی از منابعی است که به طور مشخص و مستقل به همین بخش مربوط به ایران در بیانیه سیاست دفاعی ترامپ پرداخته، اما در این زمینه می نویسد: «بیانیه ای که تنها دقایقی پس از تحلیف ترامپ در وبسایت کاخ سفید انتشار یافته، جزئیاتی درباره اینکه آیا این سامانه جدید با سامانه هایی که هم اکنون در دست توسعه هستند متفاوت است یا خیر و همچنین درباره هزینه و چگونگی پرداخت هزینه های آن، ارائه نکرده است». 

با این حال، اگر صرف آنچه که از جمله بندی اظهارات موجود در بیانیه قابل استنباط است را مبنا قرار دهیم، می توان گفت که اشاره به نام ایران و کره شمالی در این مورد خاص، بیش از آنکه از موضع تهاجمی مطرح شده باشد، از منظر القای تهدید و به نوعی، جلب رضایت مردمی با ادعای حرکت در مسیر «دفاع از آمریکا» مطرح می شود. 

از سوی دیگر، به دلایل مختلف نمی توان سامانه دفاع موشکی مدنظر ترامپ را با آنچه سال ها با عنوان سامانه دفاعی ناتو در شرق اروپا مطرح بوده، یکی دانست؛ زیرا اولاً ترامپ در مقاطع مختلف از ضرورت تنش زدایی با روسیه سخن گفته و بر همین اساس، بعید است به چنین اقدامی که با مخالفت شدید روسیه روبروست دست بزند و ثانیاً، ترامپ در همان سخنرانی روز گذشته خود در مراسم تحلیف نیز بار دیگر پذیرش تعهدات اضافی از سوی آمریکا در قبال دیگر کشورها را مورد انتقاد قرار داد. 

به این ترتیب، آنچه مسلم است، ترامپ در این بیانیه از توسعه سامانه ای سخن می گوید که قرار است مشخصاً وظیفه دفاع از آمریکا را در مقابل «حملات موشکی» بر عهده داشته باشد. در اینجا نیز باید توجه داشت که تاکنون دستکم در عرصه رسمی، بحثی درباره برد موشکی ایران در هدف قرار دادن سرزمین اصلی آمریکا مطرح نبوده و تمامی مباحثی که در زمینه تهدیدآمیز جلوه دادن برنامه موشکی ایران مطرح شده، به توانایی ایران برای هدف قرار دادن مواضع رژیم اسرائیل معطوف بوده است. اما درباره کره شمالی، مسئله قدری متفاوت است.

شاید اشاره به تحولی که درست در آستانه مراسم تحلیف ترامپ در رابطه با کره شمالی رخ داد، در این زمینه راهگشا باشد. روز گذشته بود که منابع خبری غربی به نقل از منابع اطلاعاتی خبر دادند که احتمال دارد کره شمالی در حال آماده شدن برای انجام یک آزمایش موشکی جدید برای محک زدن رئیس جمهور جدید آمریکا باشد. منابعی در کره جنوبی حتی گفته بودند احتمال دارد این آزمایش همزمان با مراسم تحلیف ترامپ انجام شود.

بر همین اساس، بعید نیست که بیانیه امروز دولت ترامپ، به طور مشخص ناظر بر ارسال هشداری برای کره شمالی در این زمینه بوده باشد. با این حال، از آنجا که در ادبیات سیاسی غالب در آمریکا، نام ایران اغلب اوقات در کنار نام کره شمالی به عنوان دشمنان اصلی آمریکا آمده، این بار هم در اشاره ای کلی، این اتفاق در بیانیه کاخ سفید تکرار شده است. هرچند این امر به معنای فقدان برنامه دولت جدید آمریکا علیه ایران نیست، اما دستکم درباره آنچه در این بیانیه آمده، موضوع اساساً نمی تواند به ایران ارتباطی داشته باشد.