چرا جامعه، تشنه اعدام بابک زنجانی نیست؟

مهرداد خدیر  در «عصر ایران» نوشت: یک هفته پس از تأیید نهایی حکم اعدام بابک زنجانی متهم ردیف اول بدهی کلان نفتی، احساس نمی‌شود که جامعه برای اجرای این حکم عطش داشته باشد یا برای آن روزشماری کند.

روشن است که قضات رسیدگی‌کننده بر پایه قوانین مربوط  به تشدید مجازات‌های مربوط به فساد اقتصادی حکمی جز این نمی‌توانسته‌اند صادر کنند و اکنون نیز اعلام شده چنانچه بخشی از بدهی کلان دو میلیارد یورویی را  بازگرداند احتمال دارد مشمول تخفیف قرار گیرد.

بر این اساس، این گفتار با حکم کاری ندارد و مطلقا نمی‌خواهد از این منظر موضوع را بررسد چرا که هر گونه حکم خفیف‌تر، شائبه ایجاد می‌کرد و شاکی هم دولت و وزارت نفت است که پول نفت تحویلی را می‌خواهد و طبعا برای بالاترین فساد اقتصادی و بدهی تاریخ ایران ناگزیر از صدور شدیدترین حکم بوده‌اند.

پرسش این است که چرا جامعه، منتظر اعدام بابک زنجانی نیست و به عنوان یک مطالبه هم مطرح نیست؟ این پرسش از آن رو قابلیت طرح دارد که نظرسنجی‌ها هم از این واقعیت حکایت می‌کند.

دلیل اول می‌تواند این باشد که جامعه باور نکرده بابک زنجانی به تنهایی این نفت را تحویل گرفته و وعده داده پول آن را در وضعیت تحریم از طریق بانک خیالی خود در مالزی یا جای دیگر پرداخت می‌کند. هر چند تلویزیون اصرار دارد از او به عنوان «میلیاردر نفتی» یاد کند اما بابک زنجانی، نفتی نبود و از چین، سس گوجه فرنگی وارد می‌کرد و بعد ناگهان از حوزه نفت سر در آورد!

در نگاه غالب جامعه بابک زنجانی یا یک بازی‌خورده افراد دیگر است که او را جلو انداختند و تنها او را می‌شناسیم یا یک دروغگوی شیاد که سر همه کلاه گذاشت که در این صورت باید مشخص شود چرا به او اعتماد کردند و احیانا چه نفعی در این زمینه داشتند؟ پاسخ این پرسش هم با اعدام روشن نمی‌شود.

دومین دلیل این است که از اعدام مه‌آفرید امیرخسروی در پرونده امیرمنصور آریا زمان چندانی نمی‌گذرد و اگر قرار بود اعدام در پرونده‌های اقتصادی مشکل‌گشا باشد از مه‌آفرید به بابک زنجانی نمی‌رسیدیم.

علت سوم می‌تواند این باشد که در نگاه جامعه، این‌گونه پرونده‌ها دو رو دارد. یک روی آن متهم گمنامی است که به سرعت مشهور می‌شود، مانند بابک زنجانی و مه‌آفرید و امثال اینها و یک روی دیگر احیانا صاحب‌منصبانی که یا معرفی نمی‌شوند یا اگر هم پای آنان باز شود در فرجام با مجازات سنگین مواجه نمی‌شوند یا مانند محمودرضا خاوری می‌گریزند.

ممکن است این تلقی درست نباشد اما به هر حال وجود دارد؛ تا جایی که بسیاری تصور می‌کنند متهم اصلی پرونده سه هزار میلیارد تومانی خاوری بود و برخی نام مدیرعامل بانک صادرات در دولت احمدی‌نژاد را مطرح می‌کنند و هر چه این دومی توضیح می‌دهد، بعضی نمی‌پذیرند.

دلیل چهارم، وضعیت فعلی شهرام جزایری است. او پس از 11 سال زندان اکنون در برخی همایش‌های کارآفرینی درس می‌دهد و سخنرانی می‌کند و با سرمایه محدود باقی‌مانده هم فرد موفقی است. درباره بابک زنجانی البته چنین قضاوتی وجود ندارد و هوش جزایری را ندارد و بیشتر به دروغگویی و لاف‌زنی شناخته می‌شود اما به هر حال این تلقی وجود دارد که اگر شهرام جزایری هم اعدام می‌شد اکنون او به جای اینکه در حال کار باشد، زیر خاک خفته بود.

نکته پنجم این است که جامعه به جز موارد قصاصی که حکم شرع است، نسبت به اعدام‌های دیگر تمایل چندانی نشان نمی‌دهد و حتی در موارد قصاص هم افرادی به دنبال اخذ بخشش هستند و از این‌رو از اعدام بابک زنجانی هم خرسند نمی‌شوند.

مهم‌تر از همه اینها اما این پرسش است که آیا با اعدام او به چند هزار میلیارد تومان می‌رسیم؟ به زبان دیگر، اعدام، پول می‌شود؟ این پرسش اخیر را بسیاری مطرح کرده‌اند و البته مسئول پاسخ به آن دستگاه قضایی نیست و از منظر مصلحت کلی نظام باید به آن پاسخ داده شود و بر همین اساس می‌توان پیش‌بینی کرد که صدور حکم اعدام برای این فرد به این خاطر است که بداند قضیه جدی است و دست از دروغ‌ها و‌ لاف‌های گزاف بردارد و واقعیت را بگوید و خیال نکند هم‌دستان احتمالی، مجال بازگشت دارند.

این ماجرا وجه هفتمی هم دارد. اینکه آیا در بزرگ‌شدن امثال بابک و پدیده، تنها خودشان مقصرند یا تلویزیون که این همه تبلیغ کرد نیز مقصر است؟ به یاد آوریم تبلیغات خاص او را که از هیچ منطقی برخوردار نبود و به سبک بخش‌های خبری دقایق متمادی اخبار پرواز و فرود را پخش می‌کرد یا آگهی‌های پدیده و بی‌گمان اگر این آگهی‌ها نبود این پرونده‌ها هم اینقدر حجیم نمی‌شد. البته اصل آگهی در اقتصاد رقابتی بلا اشکال است اما از این‌گونه آگهی‌ها احساس می‌شد انحصاری در کار است و به خاطر اعتمادی که مردم داشتند دچار مشکل شدند.

به همین دلایل شاید جامعه تشنه اعدام بابک زنجانی نیست و اساسا او را خیلی‌ها خیلی جدی نمی‌گیرند و باور ندارند و بیش از انتظار برای آنکه سر او بالای دار برود منتظرند پول‌ها بازگردد. به نظر می‌رسد قوه قضائیه کار خود را انجام داده تا این فرد بداند بیش از این نمی‌تواند پنهان‌کاری کند و دیگران باید تدابیری بیندیشند تا این مطالبه کلان دریافت شود.