این گزارش ترش است؛ مواظب زبانتان باشید!

بسیاری نام روستای «هیر» را تا دو سه سال پیش نشنیده بودند. با این حال برگزاری یک جشنواره کوچک محلی در سال گذشته در کنار انتشار چندین عکس از این روستا، باعث شد «هیر» برای بسیاری از ایرانی‌ها و حتی برخی علاقمندان خارجی گردشگری در ایران نام‌آشنا شود؛ عکس‌هایی که این شهر را اتوپیای دوست‌داران طعم ترش زغال اخته معرفی می‌کرد.

 

به گزارش ابتکار، هیر روستایی است در 70 کیلومتری شهرستان قزوین و در بخش الموت غربی استان قزوین. نام «الموت» انسان را به یاد ماجرای حسن صباح و قلعه دست‌نیافتنی‌اش در میان کوه‌های البرز می‌اندازد. رسیدن به «هیر» هم هرچند به سختی دوران نبودن جاده و اتومبیل برای رسیدن به «الموت» نیست، اما نیازمند گذشتن از مسیری کوهستانی، پر پیچ و خم و پر شیب و حتی در برخی از قسمت‌های آن خطرناک است. به ویژه این که مسیر این روستا چندان از علایم راهنمایی و گارد ریل کنار جاده در نقاط پرتگاهی بهره نمی‌برد و در بعضی بخش‌ها جاده بسیار باریک است و البته بخش‌هایی از این جاده باریک، از کنار دره‌های عمیق می‌گذرد.

 

 

امسال اولین جشنواره زغال اخته با تبلیغاتی در سطح ملی در روستای هیر برگزار شد. در شرایطی که قرار بود این جشنواره اولین جمعه شهریورماه برگزار شود، به دلایلی به دومین جمعه ماه آخر تابستان افتاد و البته در نهایت به دلیل تقارن با سالگرد شهادت امام دهم شیعیان، روز پنجشنبه، 11 شهریورماه برگزار شد. شبکه‌های اجتماعی و اینترنت هم به کمک تبلیغات انجام شده آمد و باعث شد حتی برخی عاملین تورهای گردشگری نیز علاقمند به برگزاری تورهای جشنواره زغال اخته شوند. این در حالی است که مسیر رسیدن به هیر برای اتوبوس تقریبا ناممکن و برای میدل‌باس نیز سخت‌تر و دشوارتر از سواری‌ها بود. به گفته برگزارکنندگان جشنواره، هیچ نهاد رسمی در برگزاری این جشنواره عاملیت نداشته و تنها برخی نهادها در هماهنگی‌های لازم مشارکت داشته‌اند. با این حال تمهیداتی مثل حضور اورژانس هلال احمر، آتش‌نشانی و نیروی انتظامی برای این جشنواره تدارک دیده شده بود. هزینه‌های برگزاری جشنواره نیز بخشی از طریق بلیط فروشی و بخشی از سوی اهالی تامین شده بود که امیدوار بودند با فروش محصولات خود در این جشنواره بازگشت هزینه داشته باشند. برای این جشنواره بلیت‌های 20 هزارتومانی تعیین شده بود که علاوه بر ورودی، پکیج پذیرایی، جشن شامل اجرای موسیقی و تئاتر محلی و البته ناهار را شامل می‌شد.

 

 

 

 

اتومبیل‌های گردشگران در ابتدای مسیر خروجی روستا از جاده اصلی به محلی که به عنوان پارکینگ تامین شده بود، هدایت می‌شدند. بعد از آن و با تهیه بلیت‌هایی که اغلب به صورت اینترنتی فروخته شده بود، مینی‌بوس‌هایی برای بردن گردشگران تا ورودی روستا وجود داشت، هرچند با توجه به کمبود مینی‌بوس‌ها، بسیاری ترجیح می‌دادند مسیر خاکی و سراشیبی جاده تا ورودی روستا را پیاده طی کنند. مسافتی که به حدود 15 تا 20 دقیقه پیاده‌روی نیاز داشت. با این حال در طول مسیر راهنمایانی نیز حضور داشتند که گردشگران را در مسیر ورودی به محل برگزاری جشنواره هدایت می‌کردند. محل اصلی برگزاری جشنواره در میان یکی از باغ‌های زغال اخته قرار داشت. در دو بخش از این باغ، فرش‌هایی برای نشستن و استراحت گردشگران پهن شده بود که در بخش اصلی، سن و سکوی اجرای مراسم قرار داشت. در ورودی باغ پس از کنترل بلیت‌ها، پکیج پذیرایی شامل بطری آب معدنی، زغال اخته بسته‌بندی شده، کلوچه محلی و پاپ کرن به گردشگران ارائه می‌شد. در پایین‌ترین بخش باغ محل برگزاری جشنواره نیز غرفه‌هایی در نظر گرفته شده بود که اغلب به فروش محصولات تهیه شده از زغال اخته همچون ترشی و و نیز سایر محصولات روستایی بخش الموت به ویژه عسل و البته لباس‌های محلی و غرفه‌ای محیط زیستی با محوریت حفظ حیات وحش و نه به شکار در نظر گرفته بود. به طور ویژه در این غرفه محیط زیستی در کنار معرفی حیات وحش الموت، تابلویی نیز برای ثبت اثر انگشت شرکت‌کنندگان برای حمایت از «نه به شکار» قرار داشت که به گفته مسئولان غرفه قرار است به معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست اهدا شود.

 

 

هر چند قرار بود جشن ساعت 9 صبح آغاز شود، به روال معمول بسیاری از این برنامه‌ها، با تاخیر در ساعت 10:30 آغاز شد. هر چند پیش از آغاز جشن، موسیقی پخش می‌شد، با آغاز رسمی جشن به همراه قرائت آیاتی از قرآن و پخش سرود جمهوری اسلامی ایران، مراسم شکلی جدید به خود گرفت. حضور جمع کثیری از مسئولان محلی اعم از نماینده مجلس، فرماندار، بخشدار، اعضای شورای اسلامی شهر و روستا و نیز مدیران ادارات محلی همچون جهاد کشاورزی باعث شد که جشنواره عملا تبدیل به مراسم سخنرانی تبدیل شود. اتفاقی که حوصله بسیاری از گردشگران را سر برد و آن‌ها را به بازدید از دیگر مناطق روستا کشاند. اتفاقی که هم خوب بود و هم بد! هرچند دیدار از رودخانه «لینه رود»، صخره‌های سنگی «لتر تله» و «سرکه‌ای تله»، غارهای «اسکول» و «ملک‌شاه»، چشمه «وگل»، گورستان قدیمی و گردش در کوچه‌باغ‌های درختان زغال اخته، فندق و گردو جذابیت خاص خود را داشت، اما باعث شد که زباله‌های برخی گردشگران بی توجه به محیط زیست و آسیب‌های متداول وندالیسم برخی افراد، به دور از کنترل برگزارکنندگان و خارج از محل برگزاری جشنواره پخش شود.

 

این در حالی بود که محوریت برخی سخنرانی‌ها نیز با روح برگزاری یک جشنواره روستایی با محوریت گردشگری محیط زیستی در تضاد بود. برخی از مسئولان در جهت توسعه گردشگری روستای هیر و منطقه الموت، به ارائه طرح‌های موثر بر اکوسیستم و محیط زیست همچون فروش زمین برای ساخت ویلاهای ییلاقی، ایجاد آبشار و دریاچه مصنوعی و غیره می‌پرداختند. ضعف‌های برگزاری این جشنواره به همین جا ختم نشد. در حالی که بلیت‌های ورودی جشنواره ناهار گردشگران را هم شامل می‌شد، ناهماهنگی در اعلام محل توزیع ناهار گردشگران را سردرگم کرد. در نهایت ناهار با تاخیر فراوان در ساعت 3 بعدازظهر توزیع شد و سبک توزیع غذا باعث تجمع شدید و بدون صف و برخی درگیری‌ها شد. نتیجه این بی‌برنامگی و آشفتگی بیش از همه گریبان تورها و تورلیدرها را گرفت که با گلایه‌های فراوان مسافرانشان روبرو شدند و البته این تورلیدرها نیز به گلایه از برگزارکنندگان مراسم پرداختند. یکی از تورلیدرها در گفت‌وگو با «ابتکار» در این باره گفت: «آبرویی که در این چندین و چند سال به دست آوردم در این تور از دست رفت. شاید در حالت کلی به وجود آمدن برخی ناهماهنگی‌ها در اولین برگزاری یک جشنواره در ایران طبیعی باشد، اما هنگامی که به تورها قول‌هایی در مورد شرایط برگزاری داده می‌شود و ما هم به مسافر متعهد می‌شویم، گردشگران هرگونه ضعف را از چشم ما می‌بینند». وی افزود: «برگزارکنندگان چنین جشنواره‌هایی اگر به فکر تداوم حضور گردشگران در این جشنواره‌ها هستند، باید در نظر بگیرند که تجربه بد مسافران قبلی، دهان به دهان به گوش دیگر افرادی که مایل به سفر به روستای هیر هستند نیز می‌رسد و این بر شهرت این جشنواره و حتی سایر جشنواره‌های مشابه اثر سوء خواهد داشت».

 

این نارضایتی در میان مسافران نیز دیده می‌شد. بسیاری از گردشگران نه تنها از نحوه اجرای مراسم راضی نبودند که ماجرای شیوه توزیع ناهار بر نارضایتی‌شان افزود. علاوه بر این اجرای برنامه‌های موسیقی نیز از کیفیت خوبی برخوردار نبود. این نارضایتی زمانی تشدید شد که در هنگام مراجعت از روستا خبری از مینی‌بوس‌ها هم نبود و گردشگران مجبور بودند مسیر سربالایی روستا تا جاده اصلی را زیر آفتاب داغ تابستان کوهستان پیاده طی کنند. به گفته مسئولان برگزاری این جشنواره، استقبال بیش از انتظار گردشگران باعث شده بود که توانایی برگزارکنندگان در ارائه خدمات مناسب تحت تاثیر قرار گیرد. به گفته وی در شرایطی که شرایط روستا برای حضور 2 تا 3 هزار گردشگر مهیا شده بود، 7 هزار گردشگر از این جشنواره بازدید کردند.

 

با وجود همه این ضعف‌ها، محمد آلموتی، دبیر شورای هماهنگی محیط زیست کشوری به رعایت موازین محیط زیستی به این جشنواره نمره قبولی می‌دهد. او در گفت و گو با روزنامه «ابتکار» می گوید: اگر بخواهیم سختگیرانه به آن نگاه کنیم باید به نکات بسیار ریزی توجه کنیم. اما از آنجایی که چنین جشنواره ای در چنین سطحی به تازگی در کشور رقم خورده است، می‌توان با دیدی مثبت به آن نگریست. او ادامه داد: با کنترل و نظارت گروه محیط زیستی "اله موت یار"، بحث پسماند پس از برگزاری این جشنواره، منطقه را وارد بحران پسماند نکرد. به همین خاطر نه تنها نمره بدی از نظر محیط زیستی به برگزاری این جشنواره نمی‌دهم بلکه به خاطر جنبه مثبت اجتماعی نمره کاملی به این جشنواره خواهم داد. الموتی بیان کرد: برگزاری جشنواره زغال اخته حرکت رو به جلویی در گردشگری پایدار و حفاظت از محیط زیست است. اقدامی که تا سال‌های گذشته به آن توجه نمی‌شد. برگزاری چنین جشنواره ‌هایی می‌تواند قابلیت‌های بسیاری در گردشگری پایدار داشته باشد. البته به شرط اینکه شاخص‌های گردشگری پایدار در آن رعایت شود. او ادامه داد: خوشبختانه مجموعه برگزار کننده این جشنواره پیگیر رعایت تمامی نکات برای به حداقل رساندن لطمات زیست محیطی به منطقه بود. دقت زیادی صورت گرفت. هشدارهای لازم و اطلاع رسانی خوبی در راستای حفاظت از محیط زیست به خصوص در رابطه با جمع آوری پسماندها و زباله ها در جریان برگزاری این جشنواره به شرکت‌کنندگان داده شد. الموتی گفت: به هر حال خواسته یا ناخواسته ورود شمار زیادی از گردشگران در یک منطقه می‌تواند آسیب‌های محیط زیستی بسیاری را به آن منطقه وارد کند. او با بیان اینکه ما باید آسیب‌های محیط زیستی گردشگری را به حداقل برسانیم، گفت: گروه محیط زیستی "اله موت یار" ضمن حضور در این جشنواره با رعایت شاخص‌های محیط زیستی کمک بسیاری به برگزاری هر چه بهتر این جشنواره کرده است. این گروه برای حفاظت از محیط زیست برنامه ریزی داشته و با برگزاری کارگاه آموزشی در جریان این جشنواره بر لزوم رعایت موازین محیط زیستی به گردشگران تاکید کرده است. دبیر شورای هماهنگی محیط زیست کشوری با اشاره به اینکه جشنواره‌ها یا رویداد‌هایی که به جذب گردشگری منجر می‌شود باید با ظرفیت برد آن منطقه متناسب باشد، گفت: بارگذاری بیش از حد گردشگر در مناطقی که پتانسیل جذب توریست را دارند، برای طبیعت آن منطقه آسیب رسان است.

 

او با بیان اینکه روستای هیر در منطقه الموت قزوین با وجود باغ‌های مردم روستایی، منطقه بکری به حساب می‌آید، گفت: ورود حدود 5 هزار نفر در این منطقه به واسطه برگزاری جشنواره زغال اخته تقریبا خارج از ظرفیت و برد اکولوژیکی منطقه است. الموتی افزود: اگر زیر ساخت‌های لازم برای حضور گردشگران در منطقه وجود داشته باشد، برگزاری چنین جشنواره‌هایی برای توسعه گردگشری پایدار نیز مفید خواهد بود. او در پاسخ به این سوال که چه نهادی تامین کننده زیرساخت‌های گردشگری پایدار در مناطق هستند؟ گفت: زیر ساخت در جوامع روستایی بخش تسهیل‌کننده‌ای است که باید توسط دولت ایجاد شود اما یقینا بخش اصلی خود مردم هستند. قاعدتا درآمد حاصل از حضور گردشگران باید به روستاییان و محلیان تعلق گیرد تا جامعه محلی بتواند زیرساخت‌های گردشگری پایدار و حافظ محیط زیست را ایجاد کند. که این مهم می‌تواند در قالب برنامه ریزی بلند مدت و با ایجاد تعاونی‌های محلی اتفاق بیافتد. او ادامه داد: دولت نقش پیش برنده ای در تامین زیرساخت‌های گردشگری پایدار از جمله ایجاد کمپین‌های استاندارد یا ساخت سرویس‌های بهداشتی در منطقه برای حضور گردشگران دارد.