مردی که چشم‌ها مبهوت هنرش شد
به گزارش صدای ایران، محمد غفاری معروف به «کمال‌الملک» از معروف‌ترین و محبوب‌ترین نقاشان ایرانی است. آنچه بیش از همه باعث محبوبیت کمال‌الملک شده، چهره‌ای مردمی است که او در طول زندگی‌اش آن را حفظ کرد. با وجود حضورش در دربار پادشاه‌ها و خلق آثاری برای آن‌ها، او هرگز وجه مردمی و ساده‌ی خود را از دست نداد.
زندگی محمد غفاری، داستان ملاقاتش با ناصرالدین‌شاه، حضورش در دربار و خلق تابلوهایی خیره‌کننده از معمولی‌ترین سوژه‌ها و منظره‌ها، از کمال‌الملک شخصیتی جذاب و دوست‌داشتنی ساخت.
محمد غفاری در سال ۱۲۲۴ در کاشان و در خانواده‌ای هنردوست به دنیا آمد. قدم زدن و بازی در طبیعت زیبای روستای «کلده» کاشان، روح او را با عشق به طبیعت پیوند داد. پیوندی که تا سال‌ها ردپایش را در نقاشی‌های او می‌توان یافت. علاقه محمد به نقاشی از طرف پدرش که استاد کشیدن منظره و چاپ سنگی بود با استقبال روبه‌رو شد.
محمد در ۱۳ سالگی برای ادامه تحصیل به دارالفنون رفت. سه سال از حضور محمد در این مدرسه می‌گذشت که بازدید ناصرالدین‌شاه از دارالفنون، او را شیفته کارهای این هنرمند نوجوان کرد. او با دیدن پرتره‌ای که محمد از اعتضادالسلطنه (رییس وقت مدرسه دارالفنون) کشیده بود، کمال‌الملک را به دربار برد. شاه اتاقی از عمارت شمس‌العماره را در اختیار او گذاشت تا به کشیدن تابلوهایش مشغول شود.
کمال‌الملک پس از مرگ ناصرالدین‌شاه به اروپا رفت و از موزه‌های فلورانس، لوور و ورسای دیدن کرد. او سال‌هایی از عمر خود را در اروپا گذراند و به مطالعه آثار معروف موزه‌های دنیا پرداخت. یکی از مهم‌ترین کارهای او تأسیس مدرسه صنایع مستظرفه بود. بسیاری از هنرمندان معاصر که به وزنه‌هایی در هنر نقاشی تبدیل شدند، در این مدرسه تعلیم دیدند و معروف شدند.
او ۲۷ مردادماه ۱۳۱۹ در زادگاهش درگذشت و آثارش برای همیشه در تاریخ هنر ایران جاودانه شدند.
به بهانه‌ی فرارسیدن هفتادوششمین سالگرد درگذشت این نقاش نامی ایران، مروری داریم بر بخشی از معروف‌ترین تابلوهای او.
تالار آینه
«تالار آینه» یکی از معروف‌ترین تابلوهای کمال‌الملک است. آنچه ارزش این اثر هنری را بالاتر می‌برد، مدت زمانی است که کمال‌الملک برای خلق آن صرف کرد. تالار آینه یکی از اتاق‌های کاخ گلستان است. این تالار در سال ۱۲۵۳ شمسی به‌دستور صنیع‌الملک ساخته و برای تزیین آن هشت سال زمان صرف شد. ضلع جنوبی این تالار روبه باغ گلستان است و سه ارسی بزرگ، زیبایی‌های بیرون آن را پیش چشم بیننده می‌آورد.
کمال‌الملک برای کشیدن این تابلو هفت سال از عمرش را صرف کرد تا سرانجام هنری از خودش باقی بگذارد که نه‌تنها تمام جزییات تالار آیینه را به تصویر کشیده، بلکه بسیار بزرگ‌تر و زیباتر از واقعیت این تالار در نقاشی او دیده می‌شود. آینه‌کاری‌ها، نورهایی که بر فرش‌ها تابیده و شکوهی که در پرداخت پرده‌ها و چلچراغ‌ها وجود دارد، نقاشی یکی از تالارهای کاخ گلستان را از واقعیت آن زیباتر کرده است.
حوضخانه عمارت گلستان
«حوضخانه عمارت گلستان» از دیگر آثار برجسته‌ی کمال‌الملک است. کمال‌الملک این اثر هنری را در سال ۱۳۰۷ هجری قمری با تکنیک رنگ روغن روی بوم خلق کرد. در این اثر، حوض و فواره با هنرمندی خاصی به تصویر کشیده شده است.
هنر دستان کمال‌الملک آنچنان به جزییات سقف و ستون‌های عمارت و جریان آرام آب درون حوض پرداخته که هر بیننده‌ای را مبهوت می‌کند. اگرچه حوضخانه و آب و زیبایی‌های این عمارت محور اصلی این تابلوی نقاشی است، اما کمال‌الملک از چشم‌انداز سبز مقابل حوضخانه نیز غافل نشده و سبزی درختان بیرون حوضخانه را با استفاده از بهترین و نزدیک‌ترین رنگ‌ها به واقعیت پیش چشم مخاطب قرار داده است. توجه به همین جزییات است که آثار کمال‌الملک را نسبت به دیگر آثار هنری هنرمندان رئال متمایز کرده است.
حوضخانه عمارت گلستان در ابعاد ۶۵ در ۵۲.۵ سانتی‌متر کار شده و در اختیار موزه کاخ گلستان است.
خیابان دوشان‌تپه
نام «دوشان‌تپه» را در کنار روایت‌هایی از زندگی ناصرالدین‌شاه بسیار شنیده‌ایم. دوشان تپه شکارگاه ناصرالدین‌شاه بود و به همین دلیل شاه قاجار بسیار به آنجا رفت‌وآمد داشت. همین رفت‌وآمدها و علاقه‌ی شاه به این قریه بود که باعث شد، کمال‌الملک در یکی از بهترین آثارش تصویری از خیابان آن را با درخت‌های اطرافش روی بوم بیاورد.
کمال‌الملک این اثر را در سال ۱۲۷۸ شمسی با تکنیک رنگ روغن روی کرباس و در ابعاد ۱۰۶ در ۱۳۷ سانتی‌متر خلق کرد. این اثر نیز در موزه کاخ گلستان نگهداری می‌شود.
آنچه در این اثر زیبا خودنمایی می‌کند، درختان سبز و زیبای خیابان دوشان‌تپه است که با رنگ‌آمیزی منحصربه‌فردشان در دو سوی تابلو چشم‌نوازی می‌کنند. نوری که از لابه‌لای شاخه‌های درختان بر خیابان تابیده با هنرمندی به تصویر کشیده شده است و حس دلپذیر قدم زدن در چنین منظره‌ای را به مخاطب القا می‌کند. اگر خوب به جزییات دقت کنیم، می‌بینیم در میانه نقاشی زنی در حال قدم زدن است.
زرگر بغدادی
«زرگر بغدادی» یکی دیگر از آثار معروف کمال‌الملک است. تابلویی که مانند «خیابان دوشان‌تپه» با تکنیک رنگ روغن روی کرباس خلق شده است. کمال‌الملک این اثر را در سال ۱۲۸۰ و در ابعاد ۴۳.۵ در ۵۳.۵ سانتی‌متر خلق کرد. این اثر در اختیار موزه مجلس شورای اسلامی تهران است.
چهره‌ی جدی و مصمم استاد زرگر که مشغول به کار است و دقت و سادگی‌ای که در چهره‌ی شاگردش وجود دارد، از ویژگی‌های این اثر هنری است و هنرمندی کمال‌الملک در پرداختن به جزییات و حالات سوژه‌های نقاشی‌هایش را آشکار می‌کند. «زرگر بغدادی» نمایشی دیگر از توجه به نور و رنگ است. رنگ‌هایی که برای نمایش حجره‌ی کار زرگر انتخاب شده و توجه به جزییات دیوارها و ابزار کار زرگر این اثر هنری را به یک اثر خاص تبدیل کرده است.
چهره‌ی عضدالملک
کمال‌الملک در طول دوران فعالیت هنری‌اش پرداختن به هنر پرتره را نیز مورد توجه قرار داد. از معروف‌ترین آثار او در زمینه‌ی نقاشی پرتره، آثاری است که از چهره‌ی خودش روی بوم آورده است. همچنین چهره‌ای که از عضدالملک (اولین نایب‌السلطنه احمدشاه قاجار) نقاشی کرده، از دیگر آثار او در زمینه‌ی پرتره‌سازی است. این تابلو نیز با تکنیک رنگ روغن روی کرباس و در ابعاد ۱۱۶ در ۸۹ سانتی‌متر خلق شده است و در موزه مجلس نگهداری می‌شود.
کمال‌الملک تابلوهای معروف دیگری هم دارد که از آن‌ها می‌توان به «فالگیر بغدادی»، «دو دختر گدا» و «عمو صادق شیرازی» اشاره کرد.
هر سال همزمان با سالروز درگذشت کمال‌الملک آرامگاه این هنرمند در نیشابور گلباران می‌شود.
...هر سال همزمان با سالروز درگذشت کمال‌الملک آرامگاه این هنرمند در نیشابور گلباران می‌شود.
...بالاخره کاشان یا نیشابور ؟