جمهوری اسلامی ایران؛ عمق راهبرد و اقتدار منطقه ای

سجاد عابدی*؛ گاه حیات یک کشور به بیرون از مرزها گره می خورد برخی اوقات کمک های مالی یک کشور به کشور دیگر اصلی ترین شریان اقتصادی آن کشور می شود. نظام جمهوری اسلامی مهمترین دستاورد انقلاب اسلامی است که در ایران به بار نشست و ایران اسلامی محور انقلاب اسلامی قرار گرفت. انقلابی که برای آن پیامی فراتر از ایران درنظرگرفته شده است.

مقام معظم رهبری در این رابطه می فرمایند:
باپیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اعتزاز و افتخار و مباهات به اسلام، در مسلمانان زنده شد.  اسلام، عزیز شد و مسلمان احساس کرد که اسلام مایه سربلندی اوست.  این هم از برکات انقلاب اسلامی بود.  اصلاً یکی از ابعاد این انقلاب و به قول معروف  «عمق استراتژیک انقلاب ما»  همین است و دشمنان، همین را می‌ خواهند از ما بگیرند.  مثلا این است که انسان خیمه‌ای داشته باشد و ده ها ریسمان در ده ها سرزمین، با میخهای بلند آنرا کوبیده باشد.  این خیمه به گونه‌ای استوار و پا برجا می‌ماند که هیچ طوفانی نمی‌تواند آنرا تکان دهد.

عمق راهبرد، ریسمان های کوبیده شده ی خیمه جمهوری اسلامی است. عمق راهبردی هم ریشه در برخی از ویژگی های ایران دارد. (زبان، اسلام، مذهب شیعه، استکبار ستیزی و...) و هم نمونه ای از زمینه ها برای عمق راهبردی محسوب می گردد. کارکرد این زمینه ها، پیوند قلوب مردم با جمهوری اسلامی است که نتایج سیاسی، اقتصادی، امنیتی، نظامی و فرهنگی پیدا می کند.

صدور انقلاب اسلامی به معنی گسترش پیام جهان شمول انقلاب اسلامی که از ابتدای انقلاب مطرح بود. نگاه کاربردی و اجرایی به وحدت اسلامی مبتنی بر حل مسائل جهان اسلام مانند قضیه فلسطین، حمایت از مظلوم، مبارزه با ظالم و مستکبر و فعالیت عملی از گروه های آزادیبخش و دولت های مستقل همه و همه زمینه ساز ویژگی است که امروز از آن به عنوان عمق راهبردی یاد می شود. عمق راهبردی یعنی افراد دلداده به پیام انقلاب اسلامی در کشورهای مختلف جهان که هر فعالیت آنها به صورت تکوینی بر بقای ایران تاثیرگذار است. انسانی که با استکبار در هرجای دنیا مبارزه کند در راستای قدرت ایران گام برداشته است. هرکس و هر گروهی اسرائیل را تهدید کند ایران را امن کرده است هر کس برای استقلال خود و احقاق حقوق خود مبارزه کند در جبهه کلی، ایران را تقویت کرده است. از این رو ایران اگرچه نه برای خود بلکه بنا بر اخلاق اسلامی حامی این گروه ها می باشد و همین کمک ها زمینه را برای شکست سناریو ها و طرح های دشمنان فراهم می کند.

وجود عمق راهبردی ابعاد مختلفی دارد. پیوستگی دلها عملا مانعی برای استراتژی ایران هراسی و جلوگیری از صدور پیام انقلاب اسلامی است. در عرصه های نظامی و امنیتی مثل حزب الله یا سوریه مانعی برای تحرک دشمن و عامل ایجاد ضعف برای دشمن محسوب می شود. در عرصه اقتصادی به معنی بی معنی شدن تحریم است. وقتی کشوری دارای عمق راهبردی باشد از ظرفیت های فرامرزی خود برای شکست تحریم استفاده می کند و این یعنی گشاده دستی در عرصه جهانی و مقابله هوشمند، فعال و قدرتمند با دشمنان.

در مقابل این تفکر، گفتمان هایی وجود دارند که با بیان مسائل و مشکلات داخلی توجه به بیرون از مرزها را مذموم می شمارند. این تفکر، مرزهای جغرافیایی ایران را محیط فعالیت و سیاست ورزی میداند و به امت اسلامی و یا ملی گرایانه به معنای توجه به ملیت های ایرانی خارجی و یا همزبانان ندارد.
مصداق بارز این تفکر در شعار نه غزه نه لبنان در سال 1388 دیده شد. اما در عرصه سیاسی، بازیگری در نظام فعلی بین الملل و پذیرفتن همه ی ساختارها، رژیم ها، نهاد ها و قوانین آن را در برمی گیرد.

ساختاری که در حال کلی ایران در شکل دادن به آن نقش موثر نداشته است و برآمده از خواست های قدرت های بزرگ به ویژه ایالات متحده آمریکا می باشد. ساختاری که در حالت کلی پذیرای نقش آفرینی کشوری چون جمهوری اسلامی ایران نیست. اعمال تحریم علیه ایران در شورای امنیت سازمان ملل بیانگر همین تبعیض و ناعادلانه بودن ساختار نظام بین الملل است. اما تعامل با قدرت های بزرگ و حرکت در چارچوب از پیش ساخته بین الملل یکی از ایده های گفتمان مقابل است.

حمایت از مستعضعفین و مظلومین، حفظ استقلال سیاسی و به چالش کشیدن یکجانبه گرایی در عرصه بین الملل، تغییر بنیادین نظام بین الملل، نظم جهانی مشارکتی و عادلانه در این گفتمان همه تندروی و آرمانگرایی تصور می شود. در عرصه عمل نیز عمق راهبردی هر کشور مستعد برای روابط اقتصادی است و از سوی دیگر ریسمان برای خیمه ی اقصاد نیز محسوب می گردد. این مسئله در دوران تحریم به شدت خود را نشان می دهد.

گفتمان انقلاب اسلامی به مرزهای قراردادی ایران منحصر نمی شود و عملا پیام جهان شمول دارد چرا که از اسلام گرفته شده است. برخی زمینه ها همچون اسلام، شیعه، زبان، روحیه ی استکبارستیزی زمینه را برای انتقال پیام انقلاب اسلامی فراهم می کند و از سوی دیگر به بار نشست و اجرایی شدن آرمان های انقلاب اسلامی در ایران نیز موجب نشر آن خواهد شد.

عمق راهبردی یعنی وجود پیوندهای قلبی ایران و مردمان فراسرزمین خود به نحوی که به افق مشترک در اهداف و آرمان ها برسند به نحوی که بقای طرفین به یکدیگر گره بخورد.

عمق راهبردی برای ایران همچون ریسمان های خیمه می شود که خیمه را  مستحکم نگاه داشته است. این سخن در عرصه های مختلف ابعاد مختلفی دارد. در عرصه نظامی و امنیتی نشان داده است که قدرت ایران در مرزهای آن خلاصه نمی شود و یک بلوک مقابل آمریکا، اسرائیل و متحدین رسمی و غیررسمی آن وجود دارد. در عرصه سیاسی نظم آمریکایی به چالش کشیده شده است. در عرصه اقتصادی اجازه محاصره ی سیصدو شصت درجه ایران را به دشمنان با استفاده از حربه ی تحریم نمی دهد و در عرصه فرهنگی ارزش های اسلام انقلابی در سطح جهان و به خصوص منطقه غرب آسیا پراکنده شده است.

*اندیشکده دفاع و امنیت ملی