چرایی فراگیری رسانه‌ای لغو کنسرت‌های موسیقی

صدای ایران - برگزاری کنسرت های موسیقی در ایران و مجوز برگزاری این کنسرت ها که توسط وزارت ارشاد صادر می شود همواره یکی از خبرسازترین رویدادهای فرهنگی جامعه ایرانی بوده است و در بسیاری از مواقع به دلایل گوناگون مجوز برگزاری یک کنسرت لغو می گردد ،که این مساله  در ایران موضوع عجیبی نیست؛ موضوعی است که در سالیان اخیر به کررات اتفاق افتاده است. اما در روزها و هفته های اخیر لغو کنسرت ها بار دیگر در کانون توجهات قرار گرفته است.

سوال اینجاست که چه مواردی موجب شد تا این لغو کنسرت ها چنین بازخورد گسترده ای در جامعه داشته باشد؟ برای پاسخ به این سوال موارد زیر را می توان طرح نمود .

اگرچه در سالیان گذشته کنسرتهایی لغو می شد اما لغو کنسرت دو استاد مطرح موسیقی ایران(شهرام ناظری و کلهر) با فاصله کوتاه و آن هم در یک شهر خاص(نیشابور) اقدامی نادر به حساب می آمد. استادانی که بسیاری در دنیا، فرهنگ ایران را به نام آنها می شناسند. به بیان دیگر لغو کنسرت کیهان کلهر و شهرام ناظری مسئله ای نبود که بتوان به سادگی از کنار آن گذشت.

کیهان کلهر که سابقه همکاری با بسیاری از نوازندگان  طراز اول غربی و شرقی را در کارنامه خود دارد و نامزد چهار دوره از جایزه گرمی شده است همواره از وی به‌ عنوان یکی از موسیقیدانان جریان‌ساز و متفاوت یاد می شود. سبک خاص نوازندگی و غیر تقلیدی کلهر و تجربه همکاری با بزرگانی چون یویوما، اردال ارزنجان، شجاعت حسین‌خان و کوارتت کرونوس از وی  هنرمندی ساخته است که بسیاری وی را سفیر موسیقی ایران در غرب می دانند. اما در این میان کنسرتی دیگر که متعلق به شهرام ناظری به همراه فرزندش بود ، فضای جامعه را کمی ملتهب تر کرد .

شهرام ناظری را می توان هنرمندی بی‌نیاز از تعریف دانست . بسیاری در ایران مولانا را با او شناخته اند. بلبل فارسي؛ لقبي‌است كه نيويورك‌تايمز به او داده و کریستین ساینس مانیتور او را « پاواروتیِ ایران» نامیده است. نشان لژیون دونور «شوالیه ادب و هنر» از سوی دولت فرانسه در مهرماه ۱۳۸۶ (اکتبر ۲۰۰۷) را دریافت کرده است. این نشان بالاترین نشان فرهنگی فرانسه ‌است و پاس ‌داشتی است از طرف دولت فرانسه به هنرمندانی که تلاش ویژه‌ای در جهت اعتلای فرهنگ و هنر دارند. وی طی سه دهه گذشته به دور از حاشیه و قیل و قال، نقشی کلیدی در متن موسیقی ایرانی داشته است. 

پس بی دلیل نیست که لغو کنسرت اساتیدی که یکی نوازنده چیره‌دست کمانچه می باشد و دیگری موسیقیدانی که از سوی خارجی ها با القاب بلبل ایران و پاوراتی نامیده شده است ،حاشیه های زیادی در نزد افکار عمومی با خود به همراه داشته است .

در لغو کنسرتهای گذشته به ندرت پیش می آمد که علی جنتی، وزیر ارشاد بلافاصله به این امر واکنش نشان دهد اما در ماجرای لغو کنسرت کیهان کلهر در نیشابور، وزیر ارشاد به سرعت موضوع را در دستور کار قرار داد و واکنش تندی از خود به نمایش گذاشت و علت لغو این کنسرت را دخالت‌های دادستانی دانست و با اعلام اینکه لغو کنسرتهای موسیقی در استان خراسان رضوی بیش از سایر نقاط کشور رخ می دهد تلویحا به این امر اعتراض نمود و اعلام داشت که در حد بضاعت خود با رییس قوه قضاییه مکاتبه خواهد کرد. همچنین پس از لغو کنسرت ناظری نیر مرادخانی، معاون وزیر ارشاد اعلام داشت: «بنا به وظایف و تشخیص کارشناسی برگزاری کنسرت‌ها را بلامانع می‌دانیم در این راستا تعاملات‌مان را آنقدر زیاد می‌کنیم که کنسرت‌ها لغو نشوند.»

خانه موسیقی نیز در پی لغو سلسله‌وار کنسرت‌ها از جمله کنسرت اخیر کیهان کلهر در نیشابور و محدودیت‌های حضور بانوان نوازنده بر روی صحنه و دیگر موارد مشابه با ارسال نامه اعتراضی جهت احقاق حقوق هنرمندان و جلوگیری از این رویه غیرقانونی، به رییس قوه قضاییه گلایه کرد. همچنین بعد از انتشار خبر لغو كنسرت كیهان كلهر در شهر نیشابور، بیش از دویست نفر از هنرمندان این شهر نامه‌ای به رئیس‌جمهور نوشتند و از لغو پی‌درپی برنامه‌های فرهنگی و اعمال سلیقه‌های شخصی در این شهر گلایه كردند. آن‌ها در این نامه نوشته‌اند كه لغو نخستین اجرای مهم‌ترین چهر‌ه بین‌المللی موسیقی ایران كیهان كلهر اتفاقی عجیب است. علاوه بر هنرمندان نیشابوری و با وجود اینكه دادستان شهر نیشابور دلیل لغو كنسرت را به خاطر فرزندان شهدا و جانبازان اعلام كرده بود، كانون همبستگی فرزندان شاهد نیشابور درباره لغو كنسرت موسیقی با درخواست خانواده شهدای این شهر نیز بیانیه‌ای را صادر كرد: «به استحضار می‌رسانیم ما فرزندان شهدا با اجرای برنامه‌هایی كه موجب شادی و نشاط مردم عزیز در چارچوب قانون و اصول فقهی مقام معظم رهبری باشد مخالفتی نداشته و هیچ درخواستی از طرف خانواده شهدا در اعتراض به برگزاری كنسرت فوق‌الذكر در نیشابور به این كانون نداشته‌ایم. به همین منظور حق این كانون می‌دانیم به مسئول محترمی كه این مطلب را بیان داشته‌اند اعلام كنیم تا از شأن و جایگاه خانواده شهدا در بیان تصمیماتشان استفاده نكرده و نگاه مثبت مردم شریف را نسبت به خادمین ولایت و ملت منفی نكنند.»

هاجر چنارانی منتخب مردم نیشابور در مجلس دهم نیز به این امر واکنش نشان داد و در رابطه با موضوع لغو کنسرت‌ها در نیشابور اظهار داشت که مخالف شادی مردم در راستای قانون نیستیم. این پایان موج اعتراض ها نبود بلکه پس از گذشت چند روز از این موضوع،مهرداد بائوج‌لاهوتی عضو فراکسیون هنر و رسانه مجلس واکنش تندی به این لغو کنسرتها داشت. وی با بیان اینکه سخت‌گیری بیش از اندازه، غیرمنطقی و سلیقه‌ای نسبت به هر مسئله‌ای نتیجه‌ای عکس به بار خواهد  اظهار داشت: «فضای مملو از اضطراب، بدبینی، جنجال‌ و تسویه حساب‌های سیاسی رمقی برای این هنر باقی نگذاشته است همه مسئولان و جریان‌ها ملزم به رعایت قانون هستند و باید به رای و مجوز نهادهای قانونی به کنسرت‌ها و برنامه‌های هنری احترام بگذارند.» این موج اعتراض ها به جامعه هنری و نمایندگان محدود نشد بلکه دامنه این اعتراض ها به نشست خبری سخنگوی دولت نیز کشیده شد ؛محمد باقر نوبخت سخنگوی دولت با بیان اینکه رئیس جمهوری از لغو کنسرت ها صراحتا مکدر است اعلام کرد: «رئیس‌جمهور به صراحت نسبت به اینکه برخی مجوزها لغو می‌شود، مراتب نارضایتی و تکدر خود را اعلام کرده است. لغو این مجوزها آثار فرهنگی سوئی دارد و گاهی اوقات نسبت به برخی افرادی صورت می‌گیرد، مانند آقای ناظری که جای تاسف است»

علت دیگر را می توان این نکته دانست که این دو کنسرت اساتید موسیقی ایران داری مجوز بوده است ، اما مجوز اجرا در آخرین لحظات به آنها داده نشده است و اتفاقی تلخ و کم نظیر در این رابطه بود. تیتر صفحه اول روزنامه ایران در مورد کنسرت شوالیه آواز ایران با عنوان «لغو کنسرت مجوزدار شهرام ناظری»‌ حاکی از حقیقت تلخ این موضوع است. يك منبع آگاه كه از نزديكان كيهان كلهر است و درجريان كامل روند برگزاري كنسرت او بوده، در خصوص مجوزهايي كه براي برگزاري كنسرت كيهان كلهر اخذ شده بوده تا او بتواند در نيشابور كنسرت برگزار كند به « قانون» گفت:«كنسرت كيهان كلهر مجوز ارشاد استان خراسان رضوي،مجوز ارشاد  نيشابور، مجوز فرماندار، مجوز شوراي تامين استان -كه در حكمي كه من ديده بودم حدود 12 نفر زير آن را امضا و موافقت خود را اعلام كرده بودند- اخذ كرده بود.  این لغو گروه هيچ اعلان مكتوبي براي لغو كنسرت دريافت نكرده‌اند‌. حتي مديركل ارشاد اصرار كرده‌ كه اين كنسرت برگزار شود اما دادستان گفته است كه اگر كنسرت برگزار شود، تمامي عوامل و برگزاركنندگان كنسرت را بازداشت خواهند كرد و حتي چند تن از مسوولان اين شهر به دليل ارايه مجوز براي اين كنسرت تعليق شده‌اند.»

این امر در کنسرت شهرام ناظری نیز صادق است، شــوالیه آواز ایران، دربــاره لغو کنســرت خــود در این شهرســتان می‌گویــد: «ما تمامی مجوزهــا را از مدت‌ها قبل از تمامی نهادهای قانونی دریافت کرده بودیم و قرار بود روز شــنبه- اول خــرداد - در ادامه تور کنسـرت‌های ناگفته، این برنامه را در نیشابور به اجرا درآوریم که این مســئله امکان‌پذیر نشــد و برنامه را لغو کردند».

مجوز دار بودن این کنسرتها نکته ای است که در بیانیه اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی خراسان پس از لغو این کنسرتها به صراحت بیان شده و قابل مشاهده است. در بند سوم و چهارم این بیانیه آمده است: « مجوز اجرای صحنه ای موسیقی استاد کیهان کلهر بر اساس روندهای قانونی و بعد از تایید مراجع سیاسی و انتظامی شهرستان نیشابور و ارسال نامه های مربوطه بوده است و بر این اساس دارای وجاهت قانونی است و لغو کنسرت مذکور نیز با مکاتبه دادستان شهرستان به اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی نیشابور و سایر دستگاهها از جمله نیروی انتظامی صورت پذیرفته است و همچنین درخواست اجرای صحنه ای موسیقی استاد شهرام ناظری نیز به این اداره کل رسیده است و مراحل قانونی آن در حال انجام است ولی تاکنون مجوزی برای این اجرا صادر نشده است.»

نکته قابل تامل این موضوع این است که در يك ساله گذشته شهرام ناظري دوبار به نيشابور سفر كرد و اجراي وي با استقبال بسيار گسترده‌اي از سوي نيشابوريان مواجه شده است. اولین آن در همایش «اوج انسان» نیمه اول اردیبهشت  سال جاری در آرامگاه عطار و دیگری سال گذشته دقیقا در روز ملی خیام بوده است.

تلاقی عوامل فوق موجب شد تا لغو کنسرت این دو استاد برجسته همانند لغو دیگر کنسرت ها نباشد و بازتاب وسیعی در سطح جامعه داشته باشد و انتقادهای فراوانی به لغو آن گردد. نکته تلخ و قابل توجه این لغو کنسرت‌ها این بود که گويا ديگر صرف داشتن «مجوز» براي  برگزاري كنسرت‌ كافي نيست و لغو کنسرت‌هاي مجوزدار به امری طبیعی تبدیل گشته است و گرفتن مجوز یک کنسرت اصلاً و ابداً به معنای روی صحنه بردن آن کنسرت نیست و حتي دستور مقامات ارشاد هم ضمانت اجرایی برای آن نخواهد داشت.