یادی از خواننده «ای ایران» در زادروزش

امروز 15 اردیبهشت زادروز چهره ماندگار آواز ایران غلامحسین بنان است.

به گزارش ایسکانیوز، امروز 15 اردیبهشت زادروز چهره ماندگار و خواننده خوش صدای موسیقی کلاسیک ایران است، استاد آواز هنرستان موسیقی تهران، عضو شورای موسیقی رادیو و بنیان گذار انجمن موسیقی ایران، خواننده ای که صدایش برای تمام ایرانی های هنر دوست آشناست.

غلامحسین بنان، متولد اردیبهشت 1390 در محله ی قلهکِ تهران است. پدرش کریم خان بنان الدوله نوری و مادرش دختر شاهزاده رکن‌الدوله، برادر ناصرالدین شاه بود. او از سن شش سالگی نوازندگی با پیانو را آغاز کرد و در این راه از راهنمایی‌های مادرش، که پیانو می‌دانست بهره‌ها گرفت. اولین استاد او پدرش بود که صدای خوش داشت و آواز می خواند و دومین استادش میرزا طاهر ضیاءذاکرین رثایی و سومین استادش ناصر سیف بوده‌اند.

بنان ازهمان کودکی به واسطه بزرگانی چون حسین قلی، میرزا عبدالله، درویش خان، مرتضی خان نی داود، رضا قلی خان، ضیاء الذاکرین که هرازگاهی به خانه بنان الدوله رفت و آمد داشتند گوشش با موسیقی اصیل وناب ایرانی آشنا شد. اولین بار غلامحسین بنان در سال 1331 ، در رادیو تهران خوانند. روح‌الله خالقی او را در ارکستر انجمن موسیقی شرکت داد سپس با ارکستر شماره یک نیز همکاری خود را شروع کرد و از بدو شروع برنامه «گلهای رنگارنگ» بنا به دعوت داود پیرنیا همکاری داشت.بنان در ارکستر رادیو به رهبری روح الله خالقی آثار ارزشمندی را به جای گذاشت و در این برنامه ها با اساتید موسیقی ایران نظیر روح‌الله خالقی، ابوالحسن صبا، مرتضی محجوبی، احمد عبادی، حسین تهرانی، علی تجویدی، و... همکاری داشت.بعد از آن در سال 1332 به پیشنهاد روح‌الله خالقی به اداره کل هنرهای زیبای کشور منتقل شد و به سمت استاد آواز هنرستان موسیقی ملی به کار مشغول گردید و در سال 1334 رئیس شورای موسیقی رادیو شد.

از مشخصه های ظاهری غلامحسین بنان عینک دودی او بود که دلیل آن به 27 آذر 1336 برمی گردد، وقتی که او با اتومبیل شخصی اش در جادهٔ کرج مشغول رانندگی بود، با کامیونی که فاقد چراغ ایمنی عقب بود تصادف کرد و در این سانحه چشم راست خود را از دست داد و بعد از این تاریخ او همیشه با عینک دودی دیده می شد.بنان یک بار تصمیم به بازنگری در شیوه هنری خود گرفت و آن زمانی بود که برای معالجه به خارج از کشور سفر کرد و بعد از بازگشت در مورد تصمیم به بازنگری در مواضع هنری خود گفت: من از این پس کوشش می‌کنم آثاری اجرا کنم که واجد وزنی شاد و شعری امیدوار کننده‌ است. من جداً از ادامهٔ شیوهٔ قدیم که شباهت به مرثیه خوانی دارد خسته شده‌ام، البته در این زمینه سازندگان آهنگ باید با من یاری و همکاری کنند. غلامحسین بنان دوبار ازدواج کرد که یک بار آن با خواهر کلنل علینقی وزیری بود که حاصل این ازدواج یک دختر به نام گیتی و یک پسر به نام بیژن است.

از ترانه های بنان می توان به آهنگ آذربایجان، آمدی جانم به قربانت ولی حالا چرا، الهه ناز، بهار دل‌نشین، بوی جوی مولیان، توشه عمر، یار رمیده، می‌ناب، خاموش، مراعاشقی شیدا، من از روز ازل، نوای نی و سرود ای ایران اشاره کرد. بنان بهترین اثر خود را حالا چرا و کاروان می‌دانست همسر بنان در این باره از او نقل کرد: کاروان را برای بعد از مرگم خوانده‌ام. اواخر عمر هم دلبستگی عجیبی به ترانهٔ رؤیای هستی پیدا کرده بود تا آنجا که با این آهنگ می‌گریست. بنان در طول عمر هنری خود آوازهای زیادی هم در دستگاهی مختلف موسیقی ایرانی اجرا کرد.

بنان در زمینه بازیگری هم مدتی تعلیم دیده بود و به تصدیق نزدیکانش دارای استعداد زیادی در این زمینه بود. در سال 1327 همراه چهره‌های معروف آن روزگار در فیلمی به نام طوفان زندگی ساخته علی دریابیگی و اسماعیل کوشان بازی کرد که داستان آن در انجمن موسیقی ملی اتفاق می‌افتد. در این فیلم بنان دو ترانه از ترانه‌های معروفش را بطور زنده اجرا می‌کند. غلامحسین بنان در غروب 8 اسفندماه 1364 در بیمارستان ایرانمهر تهران درگذشت و بر خلاف وصیتش که مایل بود در گورستان ظهیرالدوله به خاک سپرده شود، در دهم اسفند، در امام ‌زاده طاهر کرج به خاک سپرده شد. او در اواخر عمر دچار بیماری دستگاه گوارشی و افسردگی شده بود.

بنان در کنار دیگر بزرگان موسیقی ایران چون روح الله خالقی، عبدالوهاب شهیدی، اکبر محسنی، مرتضی محجوبی، پرویز یاحقی ، فرهنگ شریف، احمد عبادی، علی تجویدی، حسن کسایی، جواد معروفی، لطف الله مجد، مهدی خالدی، موسی معروفی، حبیب الله بدیعی، جلیل شهناز، امیر ناصر افتتاح، حسین یاحقی، آثار ماندگاری را در مجموعه شاخه گلها پدید آورد. نامه‌های گمشده، گل‌ریزان، چه شورها، قصه شب، باد نوبهاری، گلشن دل، گریه شمع، جویبار، پرتوی عشق و رقص مستانه از ترانه های ماندگار استاد غلامحسین بنان است که با انتشارات ماهور کار شده است. او در برنامه گلهای رنگارنگ و گلهای جاویدان و برگ سبز نیز آثار بسیار ماندگاری را برجای گذاشت. بنان همچنین به ردیف موسیقى ایرانى وارد بود و در تلفیق شعر و موسیقى آوازى حسن سلیقه و مهارت داشت. او وزن قطعه را به درستى رعایت مى کرد و داراى گوش دقیق بود و در مرکب خوانى برنامه هایى اجرا کرد. طنین صداى او مردانه، گرم و پخته بود که شنونده را تحت تاثیر قرار مى داد. بنان به حالات و اجراى قطعات ساخت استادان آهنگساز ایرانى واقف بود و با حسن اجراى آن قطعات، آثارى پایدار از خود باقى نهاد. او در کار آواز هوشمند بود و نوآورى و ابتکار وى غیر قابل انکار است. جنس صداى بنان یا زنگ صدایش سخت زیبا و دلنشین بود. وى در استفاده از تحریر و غلت ها، پیرو سبک ادیب بود ولى بر خلاف ادیب ، براى شعرى که همراه آواز مى خواند ارزشى معادل ارزش لحن قائل بود. او نخستین خواننده اى بود که در آواز ایرانى از صداى «فوسه» یا صوت ساختگى استفاده کرده است. همچنین اولین کسى بود که تا آن زمان به پاره اى از هجاها ارتعاش خاص داد و برخى از سیلاب ها را با «نوانس» و حالتى که اهل موسیقى به آن کرشندو مى گویند ادا کرد. از ویژگى هاى دیگر صوت و قریحه استاد بنان، بداعت او در«مرکب خوانى» بود، یعنى به خاطر تسلط کامل او بر دستگاه ها مى توانست به آسانى از دستگاهى به دستگاه دیگر و یا از آهنگى به آهنگى دیگر وارد شود و بازگردد، در شرایطى که دستگاه هاى ایرانى اکثراً وجوه اشتراک کمى دارند. شیوه خوانندگى بنان در موسیقى ایرانى نقطه عطفى از آواز جدید ایرانى بوده است که به جرات مى توان گفت که وى سبکى مخصوص به خود داشته و صاحب سبک بوده که باید به نام «سبک بنان» نامیده شود. شادروان حسینعلی ملاح در مورد کیفیت صدای بنان میگوید: شاید بتوان از دیدگاه زیبا شناسی، صوت خوش بنان را به خطی منحنی تشبیه کرد که عاری از هرگونه زاویه است و شنونده مطلقأ زبری، درشتی یا عدم نرمش در آن احساس نمیکند. در مورد بنان باید اضافه کرد او ابتدا تمایلی به اجرای تصنیف و ترانه نداشت و تنها آواز میخواند؛ اما با تشویق خالقی کم کم به تصنیف و قطعات ضربی روی آورد و حاصلش آثار زیبایی شد که در کارنامه پربارش ثبت است.

از آهنگهای ماندگار بنان «الهه ناز» و « ای ایران» برای همه ایرانی ها آشنا هستند که در مورد نحوه پدید آمد «ای ایران» در کتاب «خاطرات نواب صفا» از زبان بنان آمده است: وقتی در سال 1323 ایران تحت اشغال متفقین بود. بعدازظهر یکی از روزهای تابستان در خیابان شاهد حرکات دور از نزاکت بعضی از سربازان خارجی با مردم بودم. از ناراحتی نمیدانستم چه کنم، بی اختیار راه انجمن موسیقی را که تازه تأسیس شده بود، پیش گرفتم. وقتی خالقی مرا دید گفت: چرا ناراحتی؟ واقعه را برای وی تعریف کردم. وی گفت: ناراحتی تأثیری ندارد بیا کاری کنیم و سرودی بسازیم. این بود که سرود «ای ایران» خلق شد.

غلامحسین بنان 8 اسفند 1364 در 74 سالگی درگذشت. در2 آبان 1392، خانه استاد بنان تخریب شد. این خانه تاریخی در نیاوران، بلندی‌های جمال‌آبادقرار داشت. مشاور ارشد سازمان میراث فرهنگی، محمد بهشتی، تخریب این خانه را به مثابه از دست دادن صاحبان تهران می‌داند. بنان از سال 1354 در این خانه دو طبقه زندگی می‌کرد که ایوانی رو به بلندی‌های دماوند داشت. آثار به جا مانده از این هنر مند را حدود 350 اثر تخمین زده‌اند. که بسیاری از آنها هنوز در دسترس عموم قرار ندارند.