فرونشست زمین در یک قدمی تخت جمشید

فرونشست زمین که طی مدت اخیر در نقاط مختلف استان فارس مشاهده شده بود، این بار به یک قدمی بنای تخت جهانی جمشید رسیده است.

به گزارش مهر، طی سالهای اخیر خشکسالی‌های پیاپی باعث شده که میزان برداشت آب از آبهای زیرزمینی در فارس شدت بیشتری بگیرد. این امر موجب فرونشست زمین در نقاط مختلف فارس شده که نمونه آن نیز ایجاد فرونشست در محوطه تاریخی نقش رستم در حوالی شهرستان مرودشت فارس بود.

اما اکنون خبر رسیده که پدیده فرونشست زمین به نزدیکی بنای جهانی تخت جمشید رسیده و کارشناسان را نسبت به خطراتی که در آینده برای عظیم ترین بنای سنگی جهان به وجود می آید نگران کرده است.

در این رابطه پروفسور عزت الله رئیسی پژوهشگر، زمین شناس و عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز به خبرنگار مهر گفت: محوطه های میراث جهانی تخت جمشید و نقش رستم هویت ملت ایران هستند و باید در برابر هرگونه خطرات احتمالی، چه در حال و چه در آینده حفظ شوند. یکی از این خطرات پدیده نشست زمین است که تحت تاثیر فعالیتهای انسانی از قبیل برداشت بی رویه آب زیرزمینی می تواند رخ دهد.

وی ادامه داد: این پدیده طی سالهای 1386 تا 1388 در منطقه نقش رستم تا روستای شول اتفاق افتاد. اثرات نشست در امتداد کوه حسین از نقش رستم تا روستای شول مشخص است و مقدار نشست بین دو تا 30 سانتی متر تغییر می کند.

پروفسور رئیسی بیان کرد: افت شدید سطح آب زیرزمینی (حدود 10 تا 15 متر)، بروز خشکسالی شدید طی این سالها و همچنین مساعد بودن آبخوان برای نشست ( وجود لایه های ریزدانه رسی) موجب شد تا نشست حاصله در محوطه نقش رستم، بعضی منازل مسکونی در روستای شول خود را به صورت ترک خوردگی دیوارها و حتی جابه جایی سقف بعضی از آنها نشان دهد و مردم محلی را همواره دچار وحشت و اظطراب کند.

وی ادامه داد: طی سالهای مذکور در محدوده تخت جمشید نشستی رخ نداد، اما افت سطح آب زیرزمینی بالاخره اثر خود را در سال 1391 نشان داد به طوریکه در فاصله 200 متری از صفه اصلی تخت جمشید شکافی موازی با صفه به طول 150 تا 200 متر، عرض یک متر و عمق حداکثر یک متر نمایان شد و محدوده تخت جمشید نیز پدیده نشست زمین را تجربه کرد.

این محقق عنوان کرد: برای پیشگیری از نشست تنها راه، جلوگیری از افت سطح آب زیرزمینی است که مستلزم مسدود کردن چاههای غیرمجاز، نصب کنتور هوشمند برای کنترل برداشت آب، افزایش راندمان آبیاری، عدم حفر چاه جدید و جلوگیری از کف شکنی چاههای موجود است.  

پروفسور رئیسی افزود: همچنین بر اساس مطالعات انجام شده مشخص شد که به علت وجود آهک در زیر آبرفت، چنانچه چاههای برداشت آب تا مرز این دو سازند و یا پایین تر از آن حفر شوند، در اثر برداشت طولانی مدت آب احتمال رخداد آبفروچاله نیز وجود دارد که می تواند خطر احتمالی دیگری برای تخت جمشید و نقش رستم در آینده باشد.

وی گفت: طی سالهای 1343 تاکنون تعداد چاههای برداشت آب در محدوده حریم های تخت جمشید و نقش رستم افزایش قابل توجهی یافته و چنانچه این روند ادامه یابد در آینده باز هم خطرات نشست و آبفروچاه این آثار را تهدید خواهد کرد.

این زمین شناس عنوان کرد: استفاده گردشگری و عمر میراث های جهانی  از قبیل تخت جمشید و نقش رستم  نامحدود  است و در صورت بروز هر گونه آسیبی به آنها خسارات وارده جبران ناپذیر خواهد بود.

وی اضافه کرد: برای حفظ این آثار باید با نگاهی بلند مدت، به مدیریت و حفاظت آنها پرداخت.

پروفسور رئیسی در خصوص راهکارهای مقابله با این پدیده اظهار داشت: پیشنهاد می شود اولا برداشت از چاههای پمپاژ در محدوده حریم تخت جمشید و نقش رستم محدود شود بطوریکه افت سطح آب زیرزمینی متوقف شود. ثانیا در صفه تخت جمشید نقاط برداشت ارتفاعی و مختصاتی به صورت یک شبکه دقیق ژئودتیک (Geodetic Survey) نصب شده و نشست زمین پایش شود.