پل ساسانی ماند؛ پل احمدی‌نژاد را آب برد

طی روزهای گذشته خبری منتشر شده که اذهان عمومی را به خود جلب کرد. پل قدیم دزفول که در دوره ساسانیان ساخته شده بود با بیش از 1700 سال قدمت در مقابل سیل‌های خروشان پابرجا ماند اما پل 9 دی که در دوران احمدی نژاد ساخته شده به راحتی فروریخت.

به گزارش صدای ایران، روزنامه قانون نوشت: آنقدر باران بارید تا سیل شد و خانه های بسیاری را با خود برد.از میان آب برده ها پلی بود که عمر کوتاهی از زمان ساختش می‌گذشت و در کنار آن پل ساخته شده از دوران ساسانی همچنان پابرجا ماند. اتفاقی نادر از آسیب‌های بلایای طبیعی که نشان داد ساخت و افتتاح طرح های عمرانی در کشور چگونه سر سری و غیر اصولی انجام می شود و چه پول هایی از بیت المال این گونه به باد می رود.

طی روزهای گذشته خبری منتشر شده که اذهان عمومی را به خود جلب کرد. پل قدیم دزفول که در دوره ساسانیان ساخته شده بود با بیش از 1700 سال قدمت در مقابل سیل‌های خروشان پابرجا ماند اما پل 9 دی که در دوران احمدی نژاد ساخته شده به راحتی فروریخت. ‌این حادثه یادآور‌این مسئله است که بسیاری از پروژه های عمرانی مهندسی و... که طی دولت گذشته ساخته شده یا توجیه اقتصادی نداشته یا از استحکام لازم برخوردار نبوده یا‌اینکه با وجود صرف هزینه های زیاد از بیت المال بی نتیجه رها شده است.

البته باید گفت پروژه های‌اینچنینی کم نیستند و از میان آنها می توان به پروژه مسکن مهر اشاره کرد که طراحی و اجرای آن در دولت قبل کلید خورد و برخی کارشناسان معتقدند شهرک های ساخته شده به درستی جانمایی نشده اند؛ برای مثال بسیاری از‌این ساختمان ها در فضاهایی خارج از شهر ساخته شده اند که فاقد امکانات اولیه و حتی امنیت لازم در برابر بلایای طبیعی هستند و دولت بعدی برای‌اینکه‌این شهرک ها را آماده زندگی کند مشکلات بسیاری را متحمل شده است. حال‌این سوال مطرح است که پروژه هایی که با صرف هزینه های فراوان از بیت المال ساخته می شود نباید با مطالعات دقیق وکارشناسی لازم انجام شود؟ مسئولانی که پروژه های ناکام را افتتاح می کنند در صورت بروز حادثه نباید در برابرآن پاسخگو باشند؟

صادق سلیمی حقوقدان و وکیل دادگستری در گفت وگو با «قانون» با اشاره به‌اینکه در کشور ما مشکل اصلی‌این است که هیچ گونه نظارتی بر مسئولان رده بالا در دوره تصدی شان صورت نمی گیرد ،گفت: وقتی فردی مسئولیتی را بر عهده می گیرد باید هم در طول دوران مسئولیت و هم پس از خاتمه دوره تصدی اش در برابر هرگونه آسیب یا خسارت یا مسائلی که حادث می شود پاسخگو باشد.

این وکیل دادگستری ادامه داد: نکته مهم بعدی‌این است که مسئولان فقط نباید به فکر اتمام پروژه ها باشند بلکه باید تمام سعی و تلاش شان بر‌این باشد که پروژهای عمرانی پزشکی و... به خوبی و با نهایت دقت به اتمام برسند و تمام مسائل امنیتی پروژه و زیرساخت های آن باید با رعایت دقت لحاظ شود.

وی افزود: متاسفانه در دولت های قبل بسیار اتفاق افتاده که مسئولان فقط به فکر افتتاح پروژه بودند، تا پروژه را به نام خودشان به پایان برسانند.‌ این درحالی است که آنها باید بدانند تمام هزینه های پروژه های عمرانی، پزشکی و فنی و... از جیب تمام ملت، (از بیت المال، فروش نفت که متعلق به همه مردم است یا از مالیاتی که مردم می پردازند) تامین می شود. پس اولا‌این منابع نباید حیف و میل شوند ؛ثانیا‌ اینکه باید حق نظارت بر اعمال مسئولان وجود داشته باشد.

سلیمی با بیان‌اینکه مسائل قضایی، مهندسی، فنی، عمرانی و پزشکی نباید به سم سیاست آلوده شود، خاطرنشان کرد: نباید ساخت پروژه ها تحت الشعاع مسائل سیاسی و جناحی قرار گیرد و طراحی و افتتاح آنها باید باکارشناسی های دقیق صورت گیرد و تمام جنبه های فنی و حوادث و... در نظر گرفته شود و فقط پروژه های خیلی خوب افتتاح شوند و در صورتی که پروژه‌ای تکمیل شود بعد افتتاح شود تا از حوادثی که در آینده اتفاق می افتد جلوگیری شود. بسیاری اوقات در دولت های قبل شاهد بودیم با وجودی که کارشناسان امر گوشزد کرده بودند‌این پروژه هنوز تکمیل نشده و شرایط افتتاح را ندارد، اما مسئول مربوطه برای‌اینکه‌آن را به نام خودش تمام کند گفته هر طوری هست باید آن را افتتاح کنیم و‌این افتتاح های نابهنگام عواقبی جز آنچه امروز شاهد آن هستیم را نخواهد داشت که البته هم آثار مالی و هم آثار جانی در برخواهد داشت و مسئولان باید در برابر افرادی که از‌این پروژه ها خسارت دیده اند پاسخگو باشند.

این حقوقدان در پاسخ به‌این سوال که در‌این مورد آیا دادستان می تواند اعلام جرم کند، تصریح کرد: دادستان به عنوان مدعی العموم باید بلافاصله علیه افرادی که در زمان ساخت مسئولیت داشتند، اعلام جرم کند حتی زمانی که هزینه‌های نابجایی برای پروژه هایی که توجیه اقتصادی ندارند، صرف می شود باید دیوان محاسبات مستقل عمل و از وزارتخانه ها بازخواست کند. ‌این استاد دانشگاه ادامه داد: اگر پروژه‌ای که ناقص افتتاح شده (برای مثال همین پل که در لرستان فرو ریخته) بعدها در اثر سیل فرو بریزد و در‌این میان فرد یا افرادی جان خود را از دست بدهند پاسخگویی مسئولان هم جان‌این افراد را باز نمی‌گرداند.

نکته مهم‌این است که دقت و رعایت امنیت در انجام پروژه ها باعث خواهد شد که اولا در آینده و در دولت های بعد خسارتی متوجه پروژه ها نشود و‌اینکه مسئولان مطمئن باشنددر دوران تصدی شان نظارت بر اعمال آنها صورت می گیرد و حتی در صورت تخریب پروژه ها پس از تصدی شان باید در برابر آن پاسخگو باشند و به فکر‌این نباشند که فقط پروژه‌ای را افتتاح کنند و در آینده شاهد تکرار‌این حوادث نخواهیم بود.

مقایسه تصویر پل 1700 ساله ساسانی دزفول با پل 9 دی خرم‌آباد که در دوران احمدی‌نژاد افتتاح شده؛ عکسی بود که درپی سیلاب‌های اخیر در شبکه‌های اجتماعی دست به دست می‌گشت و سوالی که بیشتر کاربران فضای مجازی داشتند این بودکه چگونه پلی با عمر بیش از 1700 سال، سربلند از سیلاب‌های خروشان دزفول بیرون آمده ولی پل 9 دی خرم‌آباد با آنکه هنوز یک دهه از عمر آن نگذشته اینچنین توسط سیلاب لرستان تخریب و بلعیده می‌شود. تخریب‌ها تنها منوط به پل‌ها نیست، بسیاری از راه‌های کشور نیز در اثر بارندگی و سیل تخریب شده‌اند. آمارهایی که از گوشه وکنار کشور درخصوص خسارت سیلاب به راه‌ها به‌گوش می‌رسد؛ حاکی از صدها میلیارد تومانی است که سیلاب باخودش برده است. حال پرسش اینجاست که پل و راه‌ براساس چه استانداری در این استان‌های احداث می‌شود که پس از وقوع هر بارش و سیلی به چنین روزی می‌افتند و مسئولان نیز در توضیح این اتفاقات تنها به بی‌سابقه بودن بارش باران بسنده می‌کنند.

به‌گفته شهروندان دزفول؛ اولین پایه از ضلع شرقی پل باستانی دزفول در اثر سیلاب دچار شکاف‌های عمیق شده ضمن اینکه دو پایه اول و دوم غربی این پل نیز آسیب دیده‌اند؛ علی‌رغم تمامی این آسیب‌دیدگی همچنان این پل تاریخی پابرجاست.

باوجود شنیدن خبری خوش درباره پل 1700ساسانی دزفول اما خبرهای بدی از پل‌های دیگر به‌گوش می‌رسد. به عنوان مثال همان شهر دزفول، پل شناور بر اثر این سیل تخریب شده است.

در ایلام سیل خسارت 105 میلیارد ریالی به این استان وارد کرده که تخریب پل‌ها بخش بزرگی از آن را شامل می شود. معاون راهداری اداره کل راه و شهرسازی ایلام در این‌باره گفته: به‌علت بارش‌های سنگین باران و همچنین جاری شدن سیل در برخی مناطق این استان در چند روز اخیر و براساس مطالعات و بررسی‌های ابتدایی کارشناسان حوزه راه سازی به 547 دهنه پل و 240 کیلومتر از راه‌های این استان آسیب‌های جزیی تا کلی وارد شده است. مدیرکل امور عشایر استان ایلام نیز گفته: بیش از یک هزار کیلومتر راه عشایری در ایلام تخریب شده است. علی‌رغم آمار معاون راهداری ایلام برخی از خبرهای حاکی از آن است که 3 هزار دهنه پل در جاده‌های مواصلاتی این استان در اثر بارش بی‌سابقه باران هفته گذشته و وقوع سیل دچار آسیب شده و در معرض خطر تخریب قرار دارند.

در لرستان نیز پل‌های بسیاری تخریب شده‌اند و استاندار لرستان از تخریب 100 دهنه از پل‌های بزرگ و کوچک این استان خبر داده است. هوشنگ بازوند گفته: خسارات زیادی به راه‌ها، پل‌ها، آب شرب، برق، کشاورزی و زیرساخت‌ها وارد شده که امیدواریم هرچه زودتر خسارات را برآورد و اعلام کنیم. پل روستاهای پاپی حیدر وپل قدیم آبشار افرینه براثر سیلاب، زیر آب رفتند. پل‌های موقت در راستای بحث ترافیکی احداث‌ شده‌اند و شاید مطالعات کارشناسی زیادی روی آنها صورت نگرفته و در مواقع سیل مشکلاتی ایجاد می‌کنند. همچنین ۲۵۰کیلومتر از راه‌های روستایی و ۳۰کیلومتر از محورهای اصلی استان لرستان تخریب شده است.

پل‌های موقت لرستان همواره یکی از معضلات این استان بوده است؛ پل‌های موقت سطح شهر خرم آباد که پیش از این نیز اعتراض مردم را برانگیخته بود و با وقوع هر بارش باران برای عبور و مرور مردم و خودرو‌ها مشکل ساز می‌شده و راه‌های ارتباطی بین خیابان‌های اطراف رودخانه‌ها را مسدود کردند.

معاون راه روستایی وزارت راه و شهرسازی درباره تخریب پل‌ها به «قانون» می‌گوید: برای پل‌های بزرگی که می‌سازیم یک دوره بازگشت پیش‌بینی می‌شود. سیلاب‌های اخیر عملا به پل‌های بزرگ ما آسیب خاصی وارد نکرده است به‌عنوان مثال پل‌هایی که در مسیر رودخانه کشکان و یا سیمره بودند همه پابرجا هستند.

حسین میرشفیع می‌افزاید: پل‌هایی که قبلا پیش‌بینی نشده بوده و یا پوشش گیاهی بالادست آن کاهش یافته، موجب شده جریان سیلاب را تغییر دهند. از سوی دیگر بارندگی اخیر در 100 ساله گذشته بی‌سابقه بوده و نمی‌شود انتظار داشت که همه راه‌ها حفظ شود. از سوی دیگر نقایصی درخصوص شرایط نگهداری راه‌ها وجود دارد. براساس آمار، سالانه در حدود 8 هزار میلیارد تومان اعتباری برای نگهداری راه‌های کشور نیاز است این درحالیست که اعتبار نگهداری راه درحدود یک هزار و 200 میلیارد تومان است. اگر اعتبار واقعی مورد نیاز تخصیص داده نشود، نتیجه آن می‌شود آنچه درحال حاضر می‌بینیم و خسارت‌های سیل همچنان تشدید می‌شود.

میر شفیع ادامه می‌دهد: درطی چهار سال گذشته به‌صورت مرتب به دفتر ریاست جمهوری تذکر داده‌ایم که هزینه نگهداری راه‌ها پاسخگو نیست و نیازمند تصمیم جدی دراین خصوص هستیم. در این نامه‌ها به این موضوع اشاره شده که بسیاری از پل‌های بزرگ در راه‌های روستایی زیر پایه آن خالی شده و برای بازسازی و مرمت آن نیازمند اعتبارات پیشگیری هستیم. هشدار داده‌ایم که اگر سیل بیاید پشت پل را خالی و آنها تخریب می‌کند. راه‌ها و پل‌های کشور براساس استاندارد جهانی باید به‌صورت مداوم نگهداری و مرمت شود همچنین باید جریان آب‌های سطحی را باید هدایت کنیم که بتوانیم در شرایط عادی پل‌ها را حفظ کنیم چه برسد به زمان سیلاب. درحال حاضر نیز همچنان در برخی نقاط کشور بارندگی ادامه دارد در لرستان تعداد زیادی از راه‌ها قطع است و مدت زمان زیادی طول می‌کشد که جاده‌ها اصلاح و مرمت شوند.

میرشفیع با اشاره به تغییراتی‌در سطح زمین، پوشش گیاهی و بارندگی عنوان می‌کند: اگر همه پل‌ها را بخواهیم با یک دوره بازگشت 200 ساله بسازیم مقرون به صرفه نخواهد بود. پل‌ها را براساس چند فاکتور مانند، برآورد دوره بازگشت سیلاب، مساحت و شیب حوضه آبریز و ... دهانه پل را محاسبه و احداث می‌کنند. اگر سیل را بیش از حد بلند مدت درنظر بگیرند هزینه ساخت پل چند برابر می‌شود. برای سیلاب اخیر اتفاقی که افتاده این است که بیش از دوره بازگشتی که در طراحی پل انجام شده این اتفاق افتاده و موجب تخریب آن شده است. هر پل خوبی هم که ساخته می‌شود باید در طول سال اعتباراتی برای نگهداری‌ آن اختصاص داده شود. متاسفانه هنوز آمار نهایی از میزان تخریب پل و راه‌ها در دست نیست چراکه هنوز بارندگی ادامه دارد و بسیاری از استان‌های کشور با آن دست‌ به‌گریبان هستند.

مثل همیشه مسئولان دیواری کوتاه‌تر از سیل برای انداختن همه تقصیرها بر گردنش پیدا نکرده‌اند اما پرسش اینجاست، چرا درچند دهه اخیر سیل راه‌ و پل‌هایی را تخریب می‌کند که در همین چند سال اخیر ساخته شده‌اند؟ آیا این مسئله علاوه‌بر شرایط نگهداری ریشه در کیفیت زیرساخت‌های پل‌ها ندارد؟