پول‌های ثروتمندان، رهبران و دیکتاتورهای جهان کجاست؟

افشای 11 میلیون سند مالی از یک شرکت حقوقی پانامایی نشان می‌دهد که چگونه ثروتمندان و قدرتمندان جهان از پناهگاه‌های مالیاتی برای پنهان کردن ثروت خود استفاده می‌کنند. 72 تن از رهبران کنونی و سابق جهان درگیر این رسوایی هستند.

به گزارش ایسنا، روزنامه آلمانی زوددویچه سایتونگ به اسناد مذکور دست یافته اما هویت منبع خود را فاش نکرده است. افشای تعداد زیادی اسناد محرمانه نشان می‌دهد که چگونه ثروتمندان و صاحبان قدرت با استفاده از پناهگاه‌های مالیاتی ثروت خود را پنهان می‌کنند. 11 میلیون سند از شرکت حقوقی پانامایی موساک فونسکا (Mossack Fonseca) درز کرده که یکی از محرمانه‌ترین شرکت‌های جهان است.

این اسناد که به "اوراق پانامایی" مشهور شده، نشان می‌دهد که چگونه این شرکت به مشتریان خود کمک می‌کرده که پولشویی کنند، تحریم‌ها را دور بزنند و مالیات نپردازند.

ردپای ۷۲ رهبر فعلی و پیشین کشورهای مختلف در این اسناد دیده می‌شود؛ از جمله دیکتاتورهایی که به غارت کشورهای خود متهم‌ هستند.

این اسناد را روزنامه آلمانی زوددویچه سایتونگ به دست آورده و آنها را در اختیار "کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی (ICIJ)" قرار داده است. برنامه پانورامای بی‌بی‌سی و روزنامه گاردین در میان ۱۰۷ رسانه‌ای در ۷۸ کشور جهان هستند که این اسناد را بررسی کرده‌اند، اما بی‌بی‌سی از هویت منبعی که این اسناد را در اختیار گذاشته مطلع نیست.

جرارد رایل٬ رئیس کنسرسیوم روزنامه‌نگاران تحقیقی می‌گوید که این اسناد حاوی فعالیت روزانه شرکت موساک فونسکا در ۴۰ سال گذشته است. وی گفت: "گمان می‌کنم با توجه به گستردگی این اسناد٬ لو رفتن آنها احتمالا بزرگ‌ترین ضربه به فعالیت‌های پناهگاه‌های مالیاتی جهان باشد."

این اسناد ارتباط میان شرکت‌های سری واقع در پناهگاه‌های مالیاتی با خانواده‌ها و نزدیکان کسانی چون حسنی مبارک و معمر قذافی٬ روسای جمهور پیشین مصر و لیبی و بشار اسد٬ رئیس‌جمهوری فعلی سوریه را نشان می‌دهد. این اسناد همچنین رد شبکه‌ای مظنون به پولشویی میلیاردها دلار را نشان می‌دهد که یک بانک تحریم‌ شده روسی آن را اداره می‌کرده و نزدیکان ولادیمیر پوتین٬ رئیس‌جمهوری روسیه در آن دخیل بوده‌اند.

همین‌طور نام زیگموندور گونلاگسون٬ نخست‌وزیر ایسلند مطرح است که در اسناد نشان داده می‌شود در بانکی در این کشور منافع اعلام نشده داشته که با کمک مالی دولت از ورشستگی نجات داده شده بود. بنا بر اسناد، موساک فونسکا حتی مردی را جای شخص دیگری جا زده که تظاهر کند مالک یک میلیون و 800 دلار است تا صاحب اصلی بتواند بدون برملا کردن هویتش این پول را از بانک بگیرد.

موساک فونسکا می‌گوید که همیشه برای آنکه مطمئن شود شرکت‌هایی که طرف همکاری‌اش هستند در پولشویی٬ فرار مالیاتی٬ حمایت مالی تروریسم و سایر اقدام‌های غیرقانونی دست ندارند، بر اساس پروتکل‌های بین‌المللی عمل کرده است. این شرکت می‌گوید که کاملا در چارچوب روال تعیین‌شده عمل می‌کرده و از اینکه از خدمات آن سو‌ءاستفاده می‌شده ابراز تاسف کرد.

این شرکت می‌گوید: "۴۰ سال است که موساک فونسکا فارغ از هرگونه نقصی در کشور خودمان و دیگر حوزه‌های فعالیت‌مان مشغول به کار بوده. شرکت ما هرگز متهم به ارتباط با موارد غیرقانونی نبوده است. اگر با فعالیت مشکوک و سوءاستفاده‌ای برخورد کنیم٬ سریعا به نهادهای قانونی گزارش می‌کنیم. همچنین اگر این نهادها با مدارکی دال بر سوءاستفاده احتمالی به ما مراجعه کنند٬ کاملا با آنها همکاری می‌کنیم."

موساک فونسکا می‌گوید که شرکت‌های مشابه در همه جهان در دسترس هستند و برای بسیاری از موارد قانونی استفاده می‌شوند. در اسناد افشا شده نام شماری از رهبران جهان که از پناهگاه‌های مالیاتی استفاده کرده‌اند به چشم می‌خورد که از جمله می‌توان به پادشاده عربستان، رئیس‌جمهوری اوکراین و نخست‌وزیر ایسلند اشاره کرد. همچنین نام شش تن از اعضای مجلس اعیان انگلیس و سه تن از قانونگذاران سابق این کشور و ده‌ها تن از حامیان مالی احزاب سیاسی انگلیس در میان کسانی که از پناهگاه‌های مالیایی استفاده کرده‌اند، دیده می‌شود. در این میان حتی نام یکی از اعضای کمیته اخلاقیات فیفا ذکر شده است.

با بررسی این مدارک چنین به نظر می‌رسد که شرکت‌های "سونت اورسیز"، "اینترنشنال میدیا اورسیز"، "سانبارن" و "سندالوود کنتینانتال" ظاهرا از اقداماتی چون مبادله سهام تقلبی، مشاوره‌های صوری، وام‌های غیر تجاری و خرید زیرقیمت اموال سود برده‌اند.

در یک نمونه، شرکت سندالوود مالی را به یک دلار خریده و سه ماه بعد آن را به قیمت ۱۳۳ میلیون دلار فروخته است.

این شرکت همچنین ۸۰۰ میلیون دلار از بانک دولتی روسیه وام گرفته است. در مدارک به دست آمده هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که سندالوود برای گرفتن این وام ضمانتی تأمین کرده باشد یا آن را بازپرداخته باشد.

تام کیتینگ، مدیر مرکز مطالعات جرایم مالی و امنیتی می گوید که این مبادلات شبیه شواهد پولشویی است: "باید به دقت اینها را بررسی کنیم و ببینیم چه خبر است. داستان قرض هایی که ظاهرا بدون اینکه دلیلش روشن باشد در ازای پرداخت یک دلار پاک شده چیست و چرا وام‌ها بدون اینکه دلیل روشنی داشته باشد، چندین بار دست به دست شده است."

مدارک به دست آمده نشان می دهد که "اینترنشنال میدیا اورسیز" و "سونت اورسیز"، دو شرکت بزرگ واقع در پناهگاه های مالیاتی رسما به یکی از نزدیک ترین دوستان رئیس جمهور روسیه تعلق داشتند، یعنی سرگئی رولدوگین، نوازنده حرفه‌ای ویولن سل که از زمان نوجوانی با ولادمیر پوتین آشنا بوده و پدرخوانده ماریا، دختر پوتین است.

روی کاغذ، سرگئی رولدوگین شخصا صدها میلیون دلار از معاملات مشکوک سود برده. اما مدارک مربوط به شرکت رولدوگین نشان می دهد که "این شرکت، یک شرکت صوری برای پنهان کردن و محرمانه نگه داشتن هویت مالک و منتفع اصلی بوده است".

رولدوگین پیش‌تر به خبرنگاران گفته بود که فعالیت تجاری ندارد، بنابراین پیدا شدن رد پایش در معاملات خارجی پیچیده این تردید را دامن می زند که او تنها به جای کس دیگری عمل می کند.

مدارک نشان می‌دهد که شرکت اینترنشنال میدیا اورسیز، یکی از شرکت‌های رولدگین در سال ۲۰۰۷ شش میلیون دلار قرض گرفته است. سه ماه بعد این قرض تنها با پرداخت یک دلار تسویه شده، یعنی در واقع شش میلیون دلار به شرکت متعلق به آقای رولدگین اهدا شده است.

در یک معامله مشکوک دیگر در سال ۲۰۱۱، شرکت اینترنشنال میدیا اورسیز تمام حقوق، از جمله بهره و بازپرداخت های یک وام ۲۰۰ میلیون دلاری را به قیمت تنها یک دلار خرید، در حالی که بازپرداخت سود این وام به تنهایی سالی ۸ میلیون دلار برای شرکت رولدگین ارزش داشت.

اندرو میچل، یکی از سرشناس ترین کارشناسان پولشویی انگلیس می گوید که این معاملات به شدت مشکوکند: "انتقال ۲۰۰ میلیون دلار وام و حقوقی که سالی ۸ میلیون دلار ارزش دارد در ازای یک دلار، نمی تواند هیچ منطق تجاری داشته باشد".

شرکت اینترنشنال میدیا اورسیز همچنین هنگام باز کردن سه حساب بانکی خود، ارتباط رولدوگین با رئیس جمهور روسیه را اعلام نکرده است.

در فرم‌های باز کردن هر یک از حساب‌های بانکی از رولدوگین سئوال شده بود که آیا هیچ رابطه ای با افراد به اصطلاح "در معرض مسائل سیاسی" دارد یا نه و رولدوگین جواب منفی داده بود که آشکارا خلاف واقع است.

شرکت اینترنشنال میدیا اورسیز همچنین در ده‌ها مورد انتقال مشکوک سهام مداخله داشته است. در یک مورد این شرکت سهامی را به یک کارگزار سهام فروخت و روز بعد دوباره آن را به قیمت پایین تر خرید. شرکت رولدوگین در معاملات سهام همیشه سود کرده و مدارک نشان می دهد که این سود پیش از انجام معاملات محاسبه می شده است.

شرکت اینترنشنال میدیا اورسیز همچنین از ماجرایی سود برده که در آن همه کارهای مبادله سهام آماده شده بود، اما معامله پیش از انجام لغو شد و بعد شرکت رولدوگین به دلیل لغو معامله غرامت پرداخت.

مدارک افشا شده نشان می دهد که توافق خرید سهام و توافق لغو معامله همزمان امضاء شده است، بنابراین به نظر نمی رسد که از ابتدا قصد واقعی برای خرید و فروش سهام وجود داشته است.

اندرو میچل که مدارک نقل و انتقال سهام را دیده می گوید: "این معامله نیست، بلکه ظاهرسازی برای جابجا کردن و مخفی کردن دائمی اموال است".

این مدارک حاکی از آن است که شرکت سونت اورسیز، شرکت دیگر رولدوگین در کارخانه کامیون سازی کاماز روسیه مخفیانه سهام داشته است.

این شرکت در سال ۲۰۰۸ مبلغ یک میلیون و 500 هزار دلار برای عضویت در کنسرسیومی پرداخته که می توانسته یک شرکت مالک بخش ارزشمندی از سهام کاماز را بخرد.

مدارک نشان می دهد که در جریان این معامله از شرکت رولدوگین چه انتظاری می رفته است. بر اساس این مدارک، شرکت سونت می بایست مطمئن شود که با طرح کنسرسیوم برای افزایش سهامش در کاماز "با حد اکثر نظر لطف برخورد خواهد شد".

به نظر می رسد که شرکت سندالوود کنتیننتال هسته اصلی حلقه مشکوک به پولشویی است. این شرکت در چند مورد مجموعا ۸۰۰ میلیون دلار از یک بانک دولتی وام غیرتجاری گرفته و این پول را به شرکت‌های دیگر قرض داده است.

مدارک به دست آمده نشان می دهد که بخشی از پول سندالوود به شرکتی قرض داده شده که مالک استراحتگاه اسکی مورد علاقه رئیس جمهور روسیه است.

ولادمیر پوتین در سال ۲۰۰۶ استراحتگاه ایگورا را افتتاح کرد و در سال های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۲ برای اسکی به آنجا رفت. عروسی کاترینا، دختر پوتین هم در سال ۲۰۱۳ در ایگورا برگزار شد.

بخشی از شرکتی که پول را دریافت کرده بود اکنون به یوری کوالچوک، مالک بانک روسیه تعلق دارد که در فهرست تحریم های دولت آمریکا به عنوان "صندوقدار" پوتین معرفی شده بود.

وکیل کوالچوک گفته که تمام اطلاعاتی که شامل قوانین مربوط به شفافیت اجباری است در مورد بانک روسیه منتشر شده و او نمی فهمد که چرا موکلش معرض سئوال است.

چهارمین شرکتی که رد پای آن در مدارک فاش شده وجود دارد، شرکت سانبارن است که این شرکت هم از یک رشته معاملات مشکوک سود برده است.

به عنوان نمونه، بانک روسیه سهامی را در اختیار این شرکت قرار داد که بعدا به قیمت ۲۵ میلیون دلار به فروش رفت. در نمونه ای دیگر، این شرکت برای ارائه توصیه‌هایی مربوط به سرمایه گذاری و تجارت در روسیه، از طریق یک شرکت قبرسی مبلغ ۳۰ میلیون دلار حق مشاوره دریافت کرد.

سانبارن همچنین از شرکت های متعلق به میلیاردری به نام ارکدی روتنبرگ، یکی دیگر از دوستان دوران کودکی رئیس جمهور روسیه، در مجموع ۲۳۱ میلیون دلار وام گرفته است. اینجا هم نه شواهدی از تأمین ضمانت دیده می شود و نه نشانه ای از بازپرداخت وام ها وجود دارد.

در همان زمانی که این وام‌ها در اختیار شرکت سانبارن قرار گرفت، یکی از شرکت‌های روتنبرگ قراردادی بسیار پر سود برای کار کردن روی خط لوله گاز روسیه به اروپا به ارزش ۴۰ میلیارد دلار به دست آورد. پروژه گاز "مسیر جنوبی" بعدا لغو شد.