نگاهی به 13 سال مذاکرات هسته ای (2) / ویژه نامه نوروزی صدای ایران (6)

بعد از شش ماه توقف مذاكرات به سرپرستي سعيد جليلي و روی کار آمدن دولت جدید به رياست‌ جمهوري دکتر روحانی و انتخاب محمد جواد ظریف برای مسند وزارت امو خارجه، مذاكره هسته‌اي به این نهاد واگذار و دور جديد مذاكرات به سرپرستي ایشان آغاز شد.

بعد از شش ماه توقف مذاكرات به سرپرستي سعيد جليلي و روی کار آمدن دولت جدید به رياست‌ جمهوري دکتر روحانی و انتخاب محمد جواد ظریف برای مسند وزارت امو خارجه، مذاكره هسته‌اي به این نهاد واگذار و دور جديد مذاكرات به سرپرستي ایشان آغاز شد.

با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید مذاکرات هسته¬ای سرعت بیشتری یافت و طرفین در رسیدن به توافق کوشش می¬نمودند.  اولين دور مذاكرات پنجم مهرماه 1392، در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل و با حضور وزراي خارجه ايران و كشورهاي ١+٥ برگزار شد.

در اين ديدار اولين دور مذاكره رودرروي وزیر خارجه ايران و آمريكا بعد از سه دهه انجام شد و «محمدجواد ظریف» و «جان کری» با یکدیگر گفت وگو کردند. دوره بعدی مذاکرات در سه مقطع (بیست و سوم و بیست و چهارم مهر، شانزدهم و هیجدهم آبان و سوم آذرماه) در ژنو سوئیس صورت پذیرفت؛ در دور دوم مذاکرات در ژنو، با وجود آن که تصور می¬شد در این نشست طرفین به توافق اولیه دست می¬یابند، اما در لحظه¬های پایانی، زیاده¬خواهی «لوران فابیوس» وزیر امور خارجه فرانسه باعث بی¬نتیجه ماندن گفت وگوها شد. اما در نشست «ژنو سه» به عنوان چهارمین دور از گفت وگوهای هسته¬ای، سوم آذرماه (بیست و چهارم نوامبر) ایران و 1+5 به «توافق ژنو» یا «طرح اقدام مشترک» دست یافتند.

در اين توافق كوتاه‌مدت، ايران محدوديت‌هايي در دستاوردهاي هسته‌اي خود، مانند تبديل اورانيوم غني‌شده ٢٠ درصد به اكسيد و توقف غني‌سازي بيش از پنج درصد را پذیرفت، به شرط اینکه در ازاي اجراي اين محدوديت‌ها در ايران، برخي تحريم‌هاي ايران مانند تحريم صادرات پتروشيمي، طلا و صنايع هوايي لغو شوند. همچنين کشورهای ١+٥ متعهد شدند که تحريم جديدی عليه ايران تصويب نكند. در اين مقطع، مذاكرات براي دستيابي به توافق جامع، به مدت شش ماه تمديد شد. اجراي تعهدات ايران و ١+٥ از ٢٠ دي 1392 آغاز گردید.

برای رسیدن به توافق  قبل از پایان بازه زمانی شش ماهه¬ی توافق ژنو، گفتگوها به طور متناوب در جریان بود. برخلاف نشست¬های گذشته که در سوئیس برگزار می شد، در این دور وین پایتخت اتریش به عنوان محل برگزاری نشست انتخاب شد. این میزبانی در شش دور برگزار شد و از بیست و نهم بهمن 1392 تا 29 تیر ادامه دشت.

آخرین دور نشستهای وین که دهمین دور از گفت وگوهای هسته ای میان ایران و 1+5 و به عبارت دیگر ششمین دور بعد از توافق ژنو بود و در واقع آخرین نشست در ضرب الاجل شش ماهه بود، طولانی¬ترین زمان گفت وگوها را به خود اختصاص داد؛ نشستی که از چهارشنبه یازدهم تیرماه 1393 آغاز شد و به مدت 18 روز (تا بیست و نهم همین ماه) ادامه یافت. در این نشست توافق جامع دور از دسترس به نظر مي‌آمد؛ نگارش متن توافق كه از شش دور قبل در وين آغاز شده ‌بود، به‌كندي پيش مي‌رفت و اختلاف‌ها پابرجا بود. كليات توافق به نگارش درآمد و به جاي موارد اختلاف، پرانتز و نقطه‌چين گذاشته شد. در پایان، باقی ماندن سطحی از اختلاف باعث شد تا گفت وگوها به مدت چهار ماه دیگر، یعنی تا سوم آذر تمدید شود.

کاترین اشتون و محمدجواد ظريف فقط به صدور بيانيه‌اي قناعت كردند. بخشی (٢,٨ میلیارد دلار) از دارایی‌های ایران در مهلت تمدید آزاد شد. همچنين ايران متعهد شد ٢٥ کیلوگرم اکسید اورانیوم ٢٠درصدی به سوخت و سه تن اورانیوم غنی‌شده (دورریز) را به اورانیوم طبیعی تبديل كند. 

 

در آغاز ضرب الاجل چهار ماهه -همانند نخستین نشست ایران و 1+5 در زمان دولت یازدهم- نیویورک میزبان گفت وگوهای هسته ای بود. این دور از گفت وگوها در حاشیه شصت و نهمین اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به منظور حل اختلاف¬های موجود و رسیدن به توافق جامع صورت گرفت. بعد از نیویورک، وین و مسقط میزبان گفتگوها بودند. آخرین نشست در وین یعنی دهمین دور از گفت وگوهای هسته¬ای پس از توافق ژنو و به عبارتی دیگر هشتمین دور از گفت وگوها در وین از بیست و هفتم آبان ماه 1393 آغاز شد و تا سوم آذر ادامه یافت. این آخرین نشست در ضرب الاجل چهار ماهه بود؛ موعدی که در این تاریخ (سوم آذر - بیست و چهارم نوامبر) به پایان می¬رسید و هنوز مسائلی مانند ظرفیت و میزان غنی سازی و همچنین بازه زمانی لغو تحریم ها به عنوان مهمترین موارد اختلافی باقی مانده بود. در نتیجه، گفت وگوها برای هفت ماه دیگر (تا نهم تیرماه 1394- سی ام ژوئن 2015) تمدید شد؛ به طوری که قرار شد دوره چهار ماهه اول برای رسیدن به توافق سیاسی و دوره سه ماهه دوم به حل جزئیات و مسائل فنی و حقوقی اختصاص یابد.

یازدهمین دور از گفت وگوهای هسته ای از چهارشنبه بیست و ششم آذرماه 1393 در شهر ژنو سوییس برگزار شد. این دور از مذاکرات نخستین دور از گفت وگوها پس از تمدید هفت ماهه و همچنین آخرین دور از گفت وگوها در سال گذشته میلادی بود و هدف از آن هموار شدن مسیر حل و فصل نهایی مسأله هسته¬ای ایران و رسیدن به توافق فراگیر در این زمینه عنوان شد. ژنو سه بار دیگر، یعنی در تاریخ¬های بیست¬وچهار دی و یکم و یازدهم اسفند میزبان مذاکرات ایران و 1+5 بود. وزير انرژي آمريكا و  رئيس سازمان انرژي اتمي ايران نیز به مذاکرات پیوستند. بعد از ژنو لوزان دو بار با فاصله زمانی کوتاه میزبان مذاکرات بود. در اولین دور مذاکرات در لوزان که در واقع پانزدهمین دور از گفت وگوهای هسته¬ای و آخرین دور مذاکرات در سال 93  بود،  از بیست و چهارم تا بیست و نهم اسفندماه، (شش روز رایزنی¬های فشرده میان مقام¬های ایران و آمریکا) دیدارهایی نیز میان مقام¬های کشورمان با اعضای گروه 1+5 صورت گرفت اما تفاهم و چارچوب مشترکی که دو طرف درپی دستیابی به آن بودند، در این نشست حاصل نشد و مذاکرات لوزان تا جمعه بیست و نهم اسفند ادامه داشت. در پایان این مذاکرات دو طرف با از سرگیری مذاکرات در چهارم فروردین سال 94 موافقت کردند.

ادامه دارد...