سفر سه باره مدیرکل آژانس به ایران در سال 94

صدای ایران - یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس انرژی اتمی، كه از دسامبر ٢٠٠٩ بر كرسي رياست آژانس انرژي اتمي تكيه زد و پیش از روی کار آمدن دولت یازدهم تنها یک بار به ایران سفر کرده بود، در سال گذشته سه بار به ایران سفر کرد که در نوع خود رکوردی حساب می شود.

وی خرداد ۹۱ و پیش از برگزاری مذاکرات ایران و ١+٥ در بغداد برای دیدار با مقامات ایرانی به تهران آمده بود و با فریدون عباسی، رئیس وقت سازمان انرژی اتمی و سعید جلیلی، رئیس تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران، ملاقات کرد. اما آن دیدارها نتوانست در رابطه تخریب‌شده ایران و آژانس تغییری ایجاد کند.همچنین در زمان دولت یازدهم، وی در ۲۰ آبان سال ۹۲، یک روز بعد از دومین دور مذاکرات در ژنو و به‌ دعوت علی‌اکبر صالحی به ایران سفر کرد. 

اولین سفر امانو در سال گذشته به ایران در یازدهم تیر انجام شد. تیرماه سال ۹۴ در شرایطی که تیم مذاکره‌کننده ایران و رئیس سازمان انرژی اتمی در هتل کوبورگ وین، در مذاکره با ١+٥ برای دستیابی به توافق بودند، یوکیا آمانو که برای اولین‌بار شخصا وارد مذاکرات شده بود، چندین جلسه بين او و اعضای ایران و آمریکا و شرکای اروپایی برگزار شد. در بحبوحه مذاکرات بود که آمانو راهی تهران شد و با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری و علی شمخانی، دبیر شورای‌عالی امنیت ملی، دیدار کرد. به‌دنبال همان سفر و هم‌زمان با توافق وین بین ایران و اعضای ١+٥، ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی توافقی محرمانه امضا کردند. یک دیپلمات ارشد کشورمان همان موقع اعلام کرد که که ایران راهکارها و پیشنهادهایی را برای رفع ابهامات و سوالات آژانس درباره مسایل گذشته در سفر آمانو به تهران ارایه خواهد کرد. این دیدار به درخواست ایران و برای گفت‌وگوی مستقیم مقام ارشد آژانس با مقامات عالی کشورمان است تا درباره برخی مواضع و پیشنهادها در رابطه با حل مسایل میان ایران و آژانس و بحث راستی‌آزمایی گفت‌وگو شود.

حسن روحاني در ديدار يوکيو آمانو اظهار داشت که «ايران همانند ساير کشورهاي عضو پادمان بايد از حقوق کامل خود بهره¬مند شود و هيچ تبعيضي در اين زمينه نبايد وجود داشته باشد و ايران همچنان آماده است تحت پادمان و مقررات موجود به چارچوبي منصفانه براي حل و فصل موضوعات باقيمانده در مدت مشخص برسد.»

دومین سفر آمانو به تهران در شهریور برگزار شد. هدف از این سفر دیدار با مقامات عالی¬رتبه ایران و مذاکرات درباره مسائل مربوط به راستی¬آزمایی و نظارت بر اقدامات هسته¬ای در چارچوب برنامه جامع اقدام مشترک بود. در این مذاکرات دو طرف پیرامون ابعاد و روند اجرایی شدن نقشه راه مورد توافق ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی تبادل¬نظر کردند. یوکیا آمانو را چهار نفر از معاونان وی در این سفر یک‌روزه همراهی می‌کردند. او در این سفر علاوه بر دیدار با رئیس جمهور با ظریف و صالحی نیز دیدار کرد.

حسن روحانی در دیدار با یوکیو آمانو اظهار داشت که توقع ما از آژانس بیش از آن چیزی نیست که در اساسنامه آن آمده است و ما به دنبال خواسته‌ای بیش از قرارداد پادمان فی‌مابین ایران و آژانس نیستیم و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در اجرای توافق نقش مؤثری خواهد داشت.

امانو همچنین در این سفر در کمیسیون برجام حضور پیدا کرد. اعضای کمیسیون برجام، به‌ویژه رئیس آن یک ‌هفته پیش از سفر خواستار این بودند که آمانو در سفر به تهران، در این کمیسیون حضور پیدا کند. مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در کمیسیون ویژه برجام اظهار کرد:«آژانس به مسائل محرمانه احترام می‌گذارد چرا که آن را جدی تلقی می‌کند. ما رژیمی برای حفاظت از اطلاعات محرمانه داریم که به آن پایبند هستیم و آن را جدی می‌دانیم. باید متذکر شوم که بیش از 120 کشور در حال حاضر پروتکل الحاقی را اجرا می‌کنند و ما این موضوع را در قبال ایران بدون هیچ تبعیض یا مورد ویژه و استثنایی اجرا خواهیم کرد».

همچنین آمانو در این سفر از سایت پارچین بازدید کرد. پیش از این ایران دو بار اجازه بازرسی و بازدید از سایت نظامی پارچین را به آژانس داده است، اما در سالهای بعد از ۲۰۰۵ با توجه به بی اعتمادی میان ایران و آژانس و ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت و نیز ارایه نشدن مستندات واقعی، ایران اجازه بازدید از این سایت غیرهسته¬ای را نداد. سخنگوی سازمان انرژی اتمی این بازدید را تشریفاتی دانست.

صبح روز دوشنبه برابر با ١٨ ژانويه و دو روز پس از اعلام اجراي برنامه جامع اقدام مشترك در وين امانو برای سومین بار در سال 94 وارد تهران شد. رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان سفر آمانو به ایران را سفری تشریفاتی دانست و هدف سفر امانو را نه نقشه‌اي براي بازرسي و نه با برنامه‌اي براي پاسخ گرفتن به سوال‌هاي بي‌شمار دانست، بلکه این سفر در چارچوب تقویت و توسعه روابط ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی انجام می¬شود. مدير كل آژانس در اين سفر ديداري از پارچين نداشت و به جاي آن جنبه‌اي غيرهسته‌اي هم به برنامه حضور خود در تهران بخشيده و به موزه جواهرات سر زد.

نخستين ميزبان او هم رييس سازمان انرژي اتمي ايران بود. اين بار در سخنان صالحي ردي از همكاري ايران و آژانس براي پاسخ دادن به پرسش‌هاي بي‌شمار آقاي مدير كل نبود، بلكه رييس سازمان انرژي اتمي اعلام كرد كه در ديدارش با آمانو نقشه همكاري‌هاي جديد را ترسيم كرده‌اند. يوكيا آمانو نيز ديدارش با صالحي را سازنده خواند و گفت:«توافق كرديم به همكار‌هاي دوجانبه ايران و آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ادامه دهيم. روابط ايران و آژانس وارد فاز جديدي شده است و ما آمادگي داريم همكاري‌هاي خود را به همين نحو ادامه دهيم و در مقابل هم همكاري كامل ايران لازم است».

میزبان بعدی وی رئیس جمهوری بود. حسن روحاني در ديدار يوكيا آمانو، حل و فصل موضوع هسته‌اي ايران را يكي از نمونه‌هاي مهم در تاريخ ديپلماسي معاصر دانست و افزود:«جمهوري اسلامي ايران همكاري‌هاي خود را با آژانس بين‌المللي اتمي ادامه خواهد داد و به تعهدات خود در برجام تا زماني كه طرف مقابل به تعهدات خود پايبند باشد، متعهد خواهد ماند».

مديركل آژانس بين‌المللي انرژي اتمي نیز در این دیدار  با تاكيد بر موافقت كامل خود با سخنان رييس‌جمهوري كشورمان در خصوص وظايف و مسووليت‌هاي يكسان آژانس در قبال كشورهاي عضو، گفت:«مسووليت آژانس فقط در خصوص صلح نيست، بلكه در زمينه توسعه فناوري‌هاي صلح‌آميز هسته‌اي نيز وظايفي برعهده دارد و بايد نسبت به انتقال فناوري‌هاي جديد از كشورهاي توسعه‌يافته به كشورهاي در حال توسعه كمك كند. در فضاي جديدي كه به وجود آمده در اين زمينه مي‌توانيم همكاري‌هاي گسترده‌اي با يكديگر داشته باشيم».

مذاکرات ایران و آژانس به همراه مذاکرات 1+5 به پیش¬نویس قطعنامه¬ای منتهی شد که در نهایت در 24 آذر 1394 شورای حکام آژانس طی جلسه¬ای فوق¬العاده پرونده PMD را به اتفاق آراء برای همیشه بست و تمام 12 قطعنامه¬های قبلی را لغو کرد. ظریف بلافاصله بعد از این رای ضمن استقبال از این تصمیم اعلام کرد پرونده جعلی پی.ام.دی به تاریخ پیوست. می‌توان گفت بستن پرونده پی.ام.دی مهمترین امتیاز دریافتی ایران است که از این به بعد بهانه را برای تهدید، فشار و تحریم مجدد از سوی مدعیان انحراف برنامه هسته‌ای ایران خواهد گرفت. از دیگر امتیازات مهم این قطعنامه لغو تمامی قطعنامه‌های پیشین شورای امنیت سازمان ملل است. مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی هم در کنفرانس خبری خود پس از جلسه شورای حکام تأکید کرد که باید به بی اعتمادی و بدگمانی های باقی مانده میان ایران و جامعه بین المللی پایان دهیم. این موضوع نشان داد که جمهوری اسلامی ایران علاوه بر اینکه انحرافی در نقشه راه ترسیمی خود نداشته بلکه به تعهدات خود برای دستیابی به انرژی صلح آمیز هسته ای پایبند بوده است.