چرا حضور سینمای ایران در جشنواره برلین ناموفق بود؟

برلین به غرش اژدهای ایرانی وقعی نگذاشت و جایزه خرس طلای خود را به مستندساز ایتالیایی داد. مستند «آتش در دریا» که به بحران مهاجرت در اروپا می‌پردازد؛ سرانجام در شصت‌وششمین جشنواره فیلم برلین، جایزه خرس طلای بهترین فیلم این رویداد سینمایی را به نام خود کرد و «جیانفرانکو روسی» ایتالیایی این جایزه را با خود به خانه برد.

به گزارش صدای ایران به نقل از شرق، «اژدها وارد می‌شود» به کارگردانی مانی حقیقی، نماینده سینمای ایران در بخش مسابقه جشنواره برلین بود که برای کسب جایزه اصلی برلین با ١٧ فیلم دیگر رقابت کرد. فیلم «لانتوری» به کارگردانی رضا درمیشیان نیز در بخش پانورامای جشنواره برلین پذیرفته شد و دو فیلم «رؤیاهای دم صبح» ساخته مهرداد اسکویی و «والدراما» به کارگردانی عباس امینی در بخش «نسل‌ها»، دو فیلم دیگر از سینمای ایران بودند که در این جشنواره حضور داشتند. هرچند سینمای ایران سال گذشته با فیلم «تاکسی» جعفر پناهی موفق به کسب جایزه اول این جشنواره معتبر شده بود، اما امسال موفقیتی در این رویداد نداشت و فقط مهرداد اسکویی با مستند «رؤیاهای دم صبح» موفق شد جایزه‌ دریافت کند. «لانتوری» و«اژدها وارد می‌شود» دو فیلمی هستند که با وجود استقبال مخاطبان، آن‌طور که باید در داوری‌های سی‌و‌چهارمین جشنواره فیلم فجر دیده نشدند و این اتفاق در جشنواره فیلم برلین نیز برای این دو فیلم تکرار شد. مانی حقیقی در مصاحبه‌ای با خبرگزاری رویترز در جشنواره فیلم برلین درباره ایده و ساختار فیلمش، گفت: اتفاقی که می‌افتد یک احتمال بسیار واضح از انتقال یک پیغام سیاسی است، اما پیغامی وجود ندارد. بنابراین قرار است دقیقا همین احساسی را که الان دارید به شما منتقل کند، اما بدون اینکه واضح آن را بیان کند؛ بعد شما از سالن سینما بیرون می‌روید و مدت‌ها درباره فیلم من فکر می‌کنید. ایده همین است.

حضور هم مهم است

محمد اطبایی، کارشناس بین‌المللی سینمای ایران، در گفت‌وگو با «شرق» در پاسخ به این پرسش که دلیل دیده‌نشدن این دو فیلم در رقابت‌های جشنواره فیلم برلین را چطور ارزیابی می‌کند؟ گفت: از نظر من جایزه‌نگرفتن دو فیلم لانتوری و اژدها وارد می‌شود که در دو بخش متفاوت حضور داشتند، به معنی ناکام‌بودن این دو فیلم نیست. همه کسانی که جشنواره‌های دنیا را دنبال می‌کنند، مطلع هستند چه تعداد فیلم مستند و بلند از سراسر دنیا در این جشنواره حضور دارند و با هم رقابت می‌کنند. در این رقابت تنگاتنگ حضور و نمایش چهار فیلم ایرانی در جشنواره فیلم برلین یک موفقیت بزرگ محسوب می‌شود و به نظر من، اگر جایزه‌نگرفتن این دو فیلم را دلیل ناکامی آنها تلقی کنیم، کمی بی‌انصافی است.

اطبایی در بخش دیگری از صحبت‌هایش، گفت: چهار ‌هزار فیلم بلند سینمایی در این دوره جشنواره فیلم برلین شرکت کردند و هر دو فیلم لانتوری و اژدها وارد می‌شود، از بهترین‌های سینمای ایران هستند که متفاوت‌بودن آنها دلیل حضورشان در این جشنواره بوده است و دقیقا به دلیل همین نگاه متفاوت، در جشنواره فیلم برلین انتخاب شده‌اند و به نظر من نگاه به جشنواره فیلم برلین از این زاویه که همواره حامی فیلم‌هایی است که به نوعی در آنها سیاه‌نمایی دیده می‌شود، غلط است و به نظر من این جشنواره آبروی خودش را با داشتن نگاه سیاسی به این شکل خرج نمی‌کند. هرچند من نگاه و رویکرد اصلی در انتخاب فیلم‌ها در این جشنواره را کاملا منزه نمی‌بینم، اما انتخاب و نمایش فیلم‌ها در این جشنواره از قوانین خاصی تبعیت می‌کند و کیفیت فیلم‌ها در درجه اول اهمیت قرار دارد و باید به سینمای ایران تبریک گفت که در این دوره از جشنواره نیز حضور قدرتمندی داشت.

انتونیا شرکا، یکی از منتقدان سینما، درباره حضور فیلم‌های ایرانی در جشنواره فیلم برلین و کسب‌نکردن جایزه از این جشنواره، گفت: فیلم اژدها وارد می‌شود را ندیدم و نمی‌توانم درباره کیفیت فیلم نظر بدهم، اما لانتوری را در جشنواره فیلم فجر دیدم و این فیلم هم ویژگی‌های خاص خودش را داشت. اساسا مقایسه دو جشنواره فیلم فجر و برلین که دقیقا دو فاز کاملا متفاوت از هم دارند، درست نیست و نمی‌توان گفت چرا این دو فیلم در این دو جشنواره آن‌طور که باید در داوری‌ها دیده نشدند.

او ادامه داد: لانتوری به لحاظ موضوعی، فیلم متفاوتی است که تا حدی شرایط متشنج جامعه ما را نشان می‌دهد و به لحاظ ساختاری تا حد زیادی گزارش‌گونه است و البته این حرف به معنی رد فیلم نیست، بلکه شاید به دلیل این ساختار است که آن‌طور که باید دیده نشد. اگرچه این فیلم صحنه‌های سینمایی کم ندارد، اما می‌توان گفت از معدود فیلم‌هایی است که بیشتر با حال‌و‌هوای گزارش‌گونه ساخته شده و فاکتورهایی از این دست نیز فیلم را کمی طولانی‌تر کرده. طبیعتا چگونگی ساختار یک فیلم در دیده‌شدنش مؤثر است.