پيش به سوي اجرايی شدن برجام
علي خرم٭- آيا مي‌توان گفت بالاخره توافق هسته‌اي به مرحله اجرايي نزديك شد؟ به نظر مي‌رسد با وجود همه مخالفت‌ها و كارشكني‌هاي منطقه‌اي، از اين مرحله عبور كرده‌ايم.
يقيناً مخالفين اجراي توافق هسته‌اي كه در ايران و امريكا از جايگاه قدرت و نفوذ قانوني و سياسي برخوردار هستند قادر بودند مشكلات جدي در راه اجرايي شدن برجام به وجود آورند ولي اراده و تصميم راسخ رهبران دو كشور اجازه نداد مخالفين، موفقيتي كسب كنند و در اين راه هر دو كشور هزينه قابل توجهي صرف كردند تا توافق هسته‌اي به پيش رود. اما مخالفين منطقه‌اي بين‌المللي هم به اندازه كافي قدرتمند بودند و
تلاش فراواني براي عدم كسب توافق و سپس عدم اجراي آن به عمل آوردند. اسراييل رهبري مخالفين خارجي و حتي مخالفين داخلي امريكا را به عهده گرفت و اطمينان داشت كه قادر خواهد بود همچون ٤ دهه گذشته، سياست خارجي امريكا را در جهت منافع اسراييل شكل دهد. اسراييل امكانات زيادي در اين راه به استخدام گرفت و از حمايت منطقه‌اي و جمهوريخواهان امريكا برخوردار بود.
از نگاه ناظران و تحليلگران بين‌المللي، در چنين شرايطي امكان نداشت اسراييل موفق نشود و پايان آن را شكست دولت اوباما مي‌دانستند ولي دولت امريكا هم برخلاف رويه هميشگي، نه‌تنها با اسراييل همگامي نكرد بلكه با كنترل تمام تحركات و اقدامات اسراييل، اجازه نداد بازهم از سياست خارجي امريكا به نفع خود سوءاستفاده كند و اهداف خود را به خورد سياست خارجي امريكا بدهد.
روش برخورد دولت امريكا با اسراييل شايد در عرض ٥٠ سال گذشته چنين سابقه‌اي به خود نديده و كسي باور نمي‌كرد امريكا به اسراييل به چشم يك دشمن بنگرد، آن هم در حدي كه تمام ارتباطات تلفني نتانياهو را تحت كنترل خود درآورد.
پس از ميدان به در رفتن اسراييل، نوبت به ساير دشمنان منطقه‌اي ايران نظير عربستان رسيد كه شانس خود را به آزمايش درآورند. عربستان به خوبي مي‌دانست چهار دهه است نان دشمني ايران و امريكا را خورده و در صورتي كه چنين فضايي ادامه نيابد، عربستان جايگاه خود را به راحتي از دست خواهد داد و به قدرت درجه دوم در خاورميانه تبديل خواهد شد.
اينچنين بود كه عربستان ديوانه‌وار به حملات نظامي به يمن پرداخت و از كشتار مردم بي‌دفاع اين كشور از هيچ وحشيگري، خودداري نكرد. همچنين در سوريه به بسيج نيروهاي تروريستي عليه دولت بشار اسد پرداخت.
اما اين حملات هم افاقه نكرد و شايد عربستان و اسراييل دست به طرحي زدند كه ايران را به طريقي به دام يك محكوميت بين‌المللي بيندازند كه حاصل آن تيره شدن روابط ايران و غرب باشد و به اين ترتيب اعدام شيخ نمر همراه با ٤٦ نفر ديگر صورت گرفت و طبق پيش‌بيني آنان، عده‌اي در تهران داوطلبانه از ديوارهاي سفارت و سركنسولگري عربستان بالا رفتند تا با آتش زدن آن، طرح عربستان و اسراييل را پياده كنند و ايران در صحنه بين‌المللي محكوم شود.
اگرچه اين محكوميت صورت گرفت وليكن با تقبيح موضوع توسط دولتمردان ايران، به عربستان و اسراييل اجازه نداد به همه آنچه مي‌خواستند دست يابند. برخلاف انتظار آنها نه تنها غرب مقابل ايران ناايستاد بلكه درصدد ميانجيگري بين ايران و عربستان برآمد تا بدين طريق به عربستان بفهماند كه جنايات عربستان و نقض شديد حقوق بشر توسط اين كشور را ناديده نگرفته‌اند و ضمنا اجازه نمي‌دهند عربستان و اسراييل دست به خرابكاري در راه پيشبرد توافق هسته‌اي با ايران بزنند.
به نظر مي‌رسد آخرين تحركات داخلي و خارجي براي به نتيجه نرسيدن برجام هم بي‌نتيجه ماند. از روز اجراي برجام، تحريم‌ها لغو مي‌شود، دلارهاي بلوكه شده آزاد مي‌شوند و اعراب حاشيه‌ساز هم به حاشيه مي‌روند.
سوالي كه هنوز باقي‌مانده اين است كه آيا پس از اين، توافق هسته‌اي به‌خوبي پيش خواهد رفت؟ آيا تندروها در هر دو كشور ايران و امريكا و در منطقه، قانع مي‌شوند كه به‌جاي كارشكني، دست همكاري به دولت‌هاي‌شان بدهند و براي منافع ملت از توافق هسته‌اي حمايت كنند؟ به‌نظر مي‌رسد اين يك ساده انگاري است اگر فكر شود كه تندروها به اين بسنده كرده و به صف مردم و منافع آنها خواهند پيوست.
اگر آنها قصد داشتند به اين صف بپيوندند، حتما قبل از اين مي‌پيوستند. بنابراين بايد انتظار داشت اين تلاش‌هاي منفي كماكان ادامه يابد لذا دولت‌ها هم بايد مصمم و هوشيار اجازه ندهند كارشكني‌ها موثر واقع شوند.
هم اينك تندروها در امريكا درصدد پيدا كردن راهي براي تحريم‌هاي جديد هستند درحالي كه دولت امريكا درصدد لغو كردن تحريم‌ها عليه ايران است اما با اطمينان مي‌توان گفت تندروها تا زماني كه دولت اوباما برسركار است موفقيتي نخواهند داشت. با اجرايي شدن برجام بايد در انتظار روزهاي شكوفايي سياسي و سپس اقتصادي صنعتي كشورمان باشيم زيرا محدوديت‌ها از ايران برداشته مي‌شود و ديگر كشورها با راحتي قادر خواهند بود با ايران مراوده و همكاري داشته باشند.
٭ استاد دانشگاه – حقوق بين‌الملل
يقيناً مخالفين اجراي توافق هسته‌اي كه در ايران و امريكا از جايگاه قدرت و نفوذ قانوني و سياسي برخوردار هستند قادر بودند مشكلات جدي در راه اجرايي شدن برجام به وجود آورند ولي اراده و تصميم راسخ رهبران دو كشور اجازه نداد مخالفين، موفقيتي كسب كنند و در اين راه هر دو كشور هزينه قابل توجهي صرف كردند تا توافق هسته‌اي به پيش رود. اما مخالفين منطقه‌اي بين‌المللي هم به اندازه كافي قدرتمند بودند و
تلاش فراواني براي عدم كسب توافق و سپس عدم اجراي آن به عمل آوردند. اسراييل رهبري مخالفين خارجي و حتي مخالفين داخلي امريكا را به عهده گرفت و اطمينان داشت كه قادر خواهد بود همچون ٤ دهه گذشته، سياست خارجي امريكا را در جهت منافع اسراييل شكل دهد. اسراييل امكانات زيادي در اين راه به استخدام گرفت و از حمايت منطقه‌اي و جمهوريخواهان امريكا برخوردار بود.
از نگاه ناظران و تحليلگران بين‌المللي، در چنين شرايطي امكان نداشت اسراييل موفق نشود و پايان آن را شكست دولت اوباما مي‌دانستند ولي دولت امريكا هم برخلاف رويه هميشگي، نه‌تنها با اسراييل همگامي نكرد بلكه با كنترل تمام تحركات و اقدامات اسراييل، اجازه نداد بازهم از سياست خارجي امريكا به نفع خود سوءاستفاده كند و اهداف خود را به خورد سياست خارجي امريكا بدهد.
روش برخورد دولت امريكا با اسراييل شايد در عرض ٥٠ سال گذشته چنين سابقه‌اي به خود نديده و كسي باور نمي‌كرد امريكا به اسراييل به چشم يك دشمن بنگرد، آن هم در حدي كه تمام ارتباطات تلفني نتانياهو را تحت كنترل خود درآورد.
پس از ميدان به در رفتن اسراييل، نوبت به ساير دشمنان منطقه‌اي ايران نظير عربستان رسيد كه شانس خود را به آزمايش درآورند. عربستان به خوبي مي‌دانست چهار دهه است نان دشمني ايران و امريكا را خورده و در صورتي كه چنين فضايي ادامه نيابد، عربستان جايگاه خود را به راحتي از دست خواهد داد و به قدرت درجه دوم در خاورميانه تبديل خواهد شد.
اينچنين بود كه عربستان ديوانه‌وار به حملات نظامي به يمن پرداخت و از كشتار مردم بي‌دفاع اين كشور از هيچ وحشيگري، خودداري نكرد. همچنين در سوريه به بسيج نيروهاي تروريستي عليه دولت بشار اسد پرداخت.
اما اين حملات هم افاقه نكرد و شايد عربستان و اسراييل دست به طرحي زدند كه ايران را به طريقي به دام يك محكوميت بين‌المللي بيندازند كه حاصل آن تيره شدن روابط ايران و غرب باشد و به اين ترتيب اعدام شيخ نمر همراه با ٤٦ نفر ديگر صورت گرفت و طبق پيش‌بيني آنان، عده‌اي در تهران داوطلبانه از ديوارهاي سفارت و سركنسولگري عربستان بالا رفتند تا با آتش زدن آن، طرح عربستان و اسراييل را پياده كنند و ايران در صحنه بين‌المللي محكوم شود.
اگرچه اين محكوميت صورت گرفت وليكن با تقبيح موضوع توسط دولتمردان ايران، به عربستان و اسراييل اجازه نداد به همه آنچه مي‌خواستند دست يابند. برخلاف انتظار آنها نه تنها غرب مقابل ايران ناايستاد بلكه درصدد ميانجيگري بين ايران و عربستان برآمد تا بدين طريق به عربستان بفهماند كه جنايات عربستان و نقض شديد حقوق بشر توسط اين كشور را ناديده نگرفته‌اند و ضمنا اجازه نمي‌دهند عربستان و اسراييل دست به خرابكاري در راه پيشبرد توافق هسته‌اي با ايران بزنند.
به نظر مي‌رسد آخرين تحركات داخلي و خارجي براي به نتيجه نرسيدن برجام هم بي‌نتيجه ماند. از روز اجراي برجام، تحريم‌ها لغو مي‌شود، دلارهاي بلوكه شده آزاد مي‌شوند و اعراب حاشيه‌ساز هم به حاشيه مي‌روند.
سوالي كه هنوز باقي‌مانده اين است كه آيا پس از اين، توافق هسته‌اي به‌خوبي پيش خواهد رفت؟ آيا تندروها در هر دو كشور ايران و امريكا و در منطقه، قانع مي‌شوند كه به‌جاي كارشكني، دست همكاري به دولت‌هاي‌شان بدهند و براي منافع ملت از توافق هسته‌اي حمايت كنند؟ به‌نظر مي‌رسد اين يك ساده انگاري است اگر فكر شود كه تندروها به اين بسنده كرده و به صف مردم و منافع آنها خواهند پيوست.
اگر آنها قصد داشتند به اين صف بپيوندند، حتما قبل از اين مي‌پيوستند. بنابراين بايد انتظار داشت اين تلاش‌هاي منفي كماكان ادامه يابد لذا دولت‌ها هم بايد مصمم و هوشيار اجازه ندهند كارشكني‌ها موثر واقع شوند.
هم اينك تندروها در امريكا درصدد پيدا كردن راهي براي تحريم‌هاي جديد هستند درحالي كه دولت امريكا درصدد لغو كردن تحريم‌ها عليه ايران است اما با اطمينان مي‌توان گفت تندروها تا زماني كه دولت اوباما برسركار است موفقيتي نخواهند داشت. با اجرايي شدن برجام بايد در انتظار روزهاي شكوفايي سياسي و سپس اقتصادي صنعتي كشورمان باشيم زيرا محدوديت‌ها از ايران برداشته مي‌شود و ديگر كشورها با راحتي قادر خواهند بود با ايران مراوده و همكاري داشته باشند.
٭ استاد دانشگاه – حقوق بين‌الملل
نظر شما