راه‌هاي جلوگيري از افزايش فشار خون

سالانه فشار خون بالا سبب مرگ 5/7ميليون نفر در سراسر جهان مي‌شود و ۱۲ درصد كل مرگ‌ها به همين دليل به وقوع مي‌پيوندد. اين در حالي بوده كه با تغيير رژيم غذايي و روش زندگي مي‌توان عوارض ناشي از اين بيماري را در سلامتي كاهش داد. فشار خون بالا يا پرفشاري خون كه گاهي به آن پرفشاري شرياني گفته مي‌شود، يك بيماري مزمن بوده كه به دنبال اين افزايش فشار، قلب بايد براي حفظ گردش خون در رگ‌هاي خوني شديدتر از حالت طبيعي فعاليت كند. فشار خون شامل دو مقياس سيستولي و دياستولي است كه وابسته به انقباض (سيستول) يا شل شدن (دياستول) ماهيچه قلب بين ضربان‌هاست. در حالت استراحت، فشار خون طبيعي سيستولي يا حداكثر فشار خون بين 100 تا 140 ميلي‌متر جيوه و فشار خون طبيعي دياستولي يا حداقل فشار خون بين 60 تا 90 ميلي‌متر جيوه است. درصورتي‌كه فشار خون به‌طور مزمن برابر يا بيش از 140 بر روي 90 ميلي‌متر جيوه باشد، فرد از فشار خون بالا رنج مي‌برد. پرفشاري خون در يكي از دو گروه پرفشاري اوليه يا پرفشاري ثانويه قرار مي‌گيرد. حدود 90 تا 95 درصد از موارد اين بيماري از نوع پرفشاري اوليه است و اين بدان معنا بوده كه هيچ دليل پزشكي مشخصي براي آن وجود ندارد. 5 تا 10 درصد ديگر از نوع پرفشاري ثانويه است كه شرايط تأثيرگذار بر كليه‌ها، شريان‌ها، قلب يا دستگاه غدد درون‌ريز باعث ايجاد آن مي‌شوند. در برخي موارد بالا رفتن فشار خون باعث خونريزي مغزي مي‌شود. پرفشاري خون عامل خطر عمده در سكته مغزي، سكته قلبي، نارسايي قلب، آنوريسم‌هاي شرياني، بيماري شريان‌هاي پيراموني و دليل بيماري‌هاي مزمن كليه است. حتي افزايش خفيف فشار خون شرياني نيز با كاهش اميد به زندگي مرتبط است. سالانه فشار خون بالا سبب مرگ 

 

از عوامل موثر در بروز پرفشاري خون مي‌توان به استرس، چاقي، كم‌تحركي، سوابق فاميلي، مصرف دخانيات، بيماري‌هاي كليوي و هورموني، تغذيه نامناسب و سالمندي اشاره كرد. اگر چه داروهايي براي درمان پرفشاري خون در دسترس است اما تحقيقات نشان داده‌اند كه با اصلاح شيوه زندگي از جمله رژيم غذايي مي‌توان به درمان اين بيماري كمك كرد يا آن را به تأخير انداخت.

صرف غذاهاي شور، گوشت نمك‌سود شده، كنسروي، همبرگري همچنين مصرف سوسيس و كالباس، سبزي‌هاي كنسرو شده، چيپس، پفك، خيار شور، ماهي‌هاي شور و دودي، سوپ‌هاي آماده، ترشي، آجيل شور بايد در بيماران مبتلا به فشار خون كاهش يابد.

با توجه به نقش پتاسيم در پيشگيري و درمان پرفشاري خون در برنامه غذايي روزانه از ميوه‌ها، سبزي‌ها، حبوبات و غلات استفاده شود. زردآلو، گوجه‌فرنگي، هندوانه، موز، سيب‌زميني، آب‌پرتقال و گريپ‌فروت منبع خوبي از پتاسيم هستند.

دريافت مقادير مناسبي منيزيم به عنوان گشادكننده عروق از طريق منابع غذايي مانند انواع سبزي با برگ سبز تيره، مغزها، حبوبات، نان و غلات سبوس‌دار توصيه مي‌شود.

عنصر كلسيم نيز در كاهش فشار خون نقش دارد بنابراين دريافت كافي كلسيم از طريق مصرف منابع غذايي آن به‌ويژه شير و فرآورده‌هاي لبني كم‌چرب توصيه مي‌شود.

به دليل نقش ويتامين C در كاهش فشار خون مصرف سبزي‌ها و ميوه‌ها در غذاي اصلي و ميان وعده‌ها توصيه مي‌شود. همچنين مي‌توان از ميوه‌ها به عنوان ميان وعده در محل كار يا در مدرسه استفاده كرد.

با توجه به نقش كاهش مصرف چربي در كاهش وزن بدن يك رژيم غذايي با چــربي محدود براي پيشگيري و كنترل پرفشاري خون مناسب است. بنابراين روغن‌هايي با منبع حيواني مانند پيه و كره بايد كمتر مصرف شوند و به‌جاي آنها روغن‌هاي گياهي مانند ذرت و آفتابگردان استفاده شوند.

مصرف مواد غذايي حاوي اسيد چرب اشباع و كلسترول همچون گوشت قرمز، لبنيات پرچرب، زرده تخم‌مرغ، چربي‌هاي حيواني، مارگارين، روغن‌هاي جامد، كره در برنامه غذايي روزانه كاهش يابد.

محدود كردن سديم همراه با كاهش وزن در كنترل فشار خون بسيار موثر است. بنابراين استفاده از نمك براي پخت غذا و همچنين براي سفره غذا بايد محدود شود و از نمكدان هنگام صرف غذا و سر سفره استفاده نشود.

به‌جاي مصرف چيپس از مغزها، ماست كم‌چرب، ذرت بدون نمك و كره و انواع سبزي خام استفاده شود.

از غلات، نان و ماكاروني تهيه‌شده از گندم كامل به دليل داشتن فيبر، ويتامين و املاح ازجمله پتاسيم استفاده شود.

ماهي‌هايي مانند قزل آلا، ساردين و شاه‌ماهي منبع غني امگا 3، كلسيم و منيزيم هستند كه بايد در برنامه غذايي منظور شوند.

مصرف بعضي از سبزي‌هاي حاوي مقادير زياد سديم مانند اسفناج، كرفس، ريواس و شلغم به‌ويژه در افراد مبتلابه فشار خون بالا كاهش يابد.

به‌جاي نمك از چاشني‌هايي مانند سبزي‌هاي معطر تازه يا خشك مانند نعناع، مرزه، ترخون، ريحان و... يا سير، ليموترش تازه و آب‌نارنج براي بهبود طعم غذا و كاهش مصرف نمك استفاده شود.

در هنگام خريد مواد غذايي آماده مانند انواع كنسروها، بسياري از سس‌ها، انواع شورها، ترشي‌ها و تنقلات بسته‌بندي يا بوداده مانند چيپس، پفك و. به ميزان سديم آن توجه شود.