حسین موسویان: ایران و آمریکا منافع مشترک متعددی دارند

سیدحسین موسویان در گفت‌گویی تفصیلی با یک نشریه آمریکایی به سوالات این رسانه در زمینه مسائل منطقه‌ای شامل سوریه، روابط تهران و آنکارا، احتمال عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای، از سرگیری روابط ایران و کانادا و به علاوه روابط تهران و واشنگتن پاسخ داد.

سیدحسین موسویان دیپلمات پیشین کشورمان در گفت‌گو با نشریه فارین پالیسی درباره محرکه‌های اصلی پیدایش و گسترش سیاست‌های فرقه‌گرایانه و افراطی‌گری در خاورمیانه، تصریح کرد: برای فهمیدن ریشه‌های ایجاد فرقه‌گرایی ابتدا باید سیاست‌های غلطی را بررسی کنیم که زمینه‌های تفکر فرقه‌گرایی را فراهم کردند. تجزیه منطقه شام، پس از موافقتنامه سایکس پیکو، اشغال غیرقانونی سرزمین فلسطین توسط اسرائیل که مورد حمایت قدرت‌های غربی بوده است و در مجموع مناقشه فلسطین و اسرائیل، حمایت غرب از رژیم‌های فاسد و دیکتاتوری در بسیاری از کشورهای عربی و حمله به عراق و افغانستان در سال‌های اخیر همگی به با اطلاق فرقه‌گرایی کنونی منجر شد که در حال حاضر در خاورمیانه با آن مواجه هستیم.

از نظر من اشغال فلسطین در مرکز مشکلات فراوان منطقه است. حمایت بی‌قید و شرط از اسرائیل به ویژه از سوی آمریکا سبب شده تا افراد زیادی در جهان اسلام احساس نارضایتی و از دست دادن صفات انسانی داشته باشند. در این میان حمایت غرب از رژیم‌های فاسد عربی که در برخی موارد همانند بحرین و عراق در زمان دیکتاتوری صدام حسین اقلیت را در آن کشور تشکیل می‌دهند به این مشکل دامن زده است.

بنابراین عجیب نیست که گسترش نارضایتی و محرومیت از حق انتخاب در میان دیگر آزردگی‌های اجتماعی به ایجاد رادیکالیسم، فرقه‌گرایی و خشونت تحت عنوان اسلام منجر شده باشد. القاعده، طالبان و داعش نمونه‌های عینی این سیاست‌های غلط هستند.

عضو پیشین تیم مذاکره‌کننده هسته‌ای کشورمان در ادامه این گفت‌وگو در پاسخ به سوالی درباره خواست ایران و هم‌پیمانانش شامل روسیه برای حل بحران سوریه و مقابله با داعش، گفت: ایران و روسیه خواهان تشکیل یک دولت انتقالی هستند که اساس آن آماده‌سازی و برگزاری سازوکاری برای انتخاب ریاست جمهوری و پارلمانی است. آنها سپس روی بیرون راندن داعش و جبهه النصره متمرکز هستند. این در حالی است که ائتلاف غرب و کشورهای عربی به علاوه ترکیه، فقط خواهان کناره‌گیری اسد هستند نه خروج تروریست‌ها. این سیاست که از سوی این کشورها مورد حمایت است در واقع نقش مردم سوریه را در آینده کشورشان نادیده می‌انگارد که می‌تواند عکس‌العمل تند مردم این کشور را در پی داشته باشد.

اما هم‌پیمانان عربی قدرت‌های غربی و به علاوه ترکیه بیش از گذشته به سمت سیاست پیشنهادی ایران متمایل شده و از خواسته اولیه خود برای از میان برداشتن اسد کنار رفته‌اند. این سیاست واقع‌گرایانه‌تر و عمل‌گرایانه‌تر است.

ایران و روسیه بر نقش مردم سوریه در آینده کشورشان تاکید دارند که به طور قطع و کاملا خواهان حفظ تمامیت ارضی سوریه نیز هستند. تمامیت ارضی سوریه برای برقراری ثبات در این کشور، در منطقه و جهان ضروری است.

موسویان در پاسخ به سوال دیگری درباره روابط ایران و ترکیه و اختلاف دو کشور بر سر مسائل منطقه‌ای، روابط تهران و آنکارا را در زمینه اقتصادی و فرهنگی را خوب توصیف کرد و گفت: اما دو کشور در زمینه مسائل منطقه‌ای اختلاف نظر عمیقی با یکدیگر دارند. ترکیه از زمان گسترش بهار عربی همواره از دیکتاتورها حمایت کرده است و در حال حاضر شاید سوریه به مهم‌ترین چالش منطقه‌ای ترکیه تبدیل شده است. ترکیه به مسلح ساختن گروه‌های مخالف سوری متمرکز است و به هر کسی که علیه دولت فعالیت می‌کند، با امید کنار رفتن اسد از قدرت کمک می‌کند. گسترش داعش در عراق و سوریه و تاثیر آن بر منطقه موجب شد تا ترکیه، عربستان و هم‌پیمانانش در شورای همکاری خلیج‌فارس قادر به کنترل اوضاع نباشند بنابراین سیاست ترکیه مبنی بر «نداشتن مشکل با همسایگان» از ایران گرفته تا اسرائیل که در سال 2008 بنا نهاده شد، بعدها سبب شد تا ترکیه به یک هم‌پیمان برای بازیگران سنی افراط‌گرا شامل قطر و عربستان تبدیل شود.

با این حال من بر این باورم که ترکیه در حال فاصله گرفتن از سیاست‌های مداخله‌جویانه عربستان است که این مساله از زمان به قدرت رسیدن ملک سلمان پادشاه عربستان نیز بیشتر و بیشتر شده است.

از طرفی دیگر ترکیه به دلیل مرز مشترک با عراق و سوریه با چالش‌های امنیتی جدی روبرو است. داعش به تازگی مسئولیت چند حمله تروریستی را در ترکیه به عهده گرفته است و دولت علاوه بر این با تهدید کردها در مناطق کردنشین نیز مواجه است. به همه این موارد باید هجوم مردم سوریه به مرزهای ترکیه را اضافه کرد که خواهان پناهندگی در این کشور هستند، بنابراین می‌توان گفت که این وضعیت نشان می‌دهد داعش برای ترکیه یک سرمایه استراتژیک نیست.

وی در ادامه این گفت‌وگو درباره اینکه آیا افزایش روابط میان ایران و چین به ویژه پس از حصول توافق هسته‌ای می‌تواند منجر به عضویت ایران در سازمان همکاری‌های شانگهای شود، بیان کرد: روابط دوجانبه میان ایران و چین از اهمیت استراتژیک بسیار بالایی برای هر دو کشور برخوردار است. دو کشور روابط اقتصادی گسترده‌ای دارند و در سال‌های اخیر در برابر نفوذ و استیلای غرب و به ویژه آمریکا در منطقه ایستادگی کرده‌اند. اکنون با توجه به توافق هسته‌ای و تغییر در جایگاه منطقه‌ای و بین‌المللی ایران، ایران یک سرمایه استراتژیک برای بسیاری از سازمان‌های بین‌المللی محسوب می‌شود.

سازمان همکاری شانگهای نیز برای ایران بسیار حائز اهمیت است. هرگونه تقویت و افزایش روابط اقتصادی و سیاسی ایران با کشورهای عضو این سازمان برای تهران منافع استراتژیک زیادی به همراه دارد. ایران می‌تواند از این صحنه برای رساندن صدایش در خصوص مسائل منطقه‌ای - بین‌المللی استفاده کند. کشورهای عضو سازمان همکاری شانگهای نیز می‌دانند که می‌توانند از طریق نقش مهم ایران نیازهای خود در حوزه انرژی را تامین کنند.

موسویان که هم‌اکنون به عنوان یک محقق برجسته در دانشگاه پرینستون آمریکا در حوزه علوم و امنیت جهانی فعالیت می‌کند، در پاسخ به سوال فارین پالیسی درباره احتمال از سرگیری روابط ایران و کانادا و بازگشایی سفارت هر دو کشور و ارزیابی‌اش از زمان این اتفاقات، گفت که ایران و کانادا در گذشته همواره روابط دوجانبه معمول خود را داشته‌اند اما دولت تندروی پیشین کانادا روابط خود را با تهران به طور یکجانبه قطع کرد و هیچگاه دلیل منطقی و استراتژیکی برای آن نداشت. من معتقدم که اکنون با پیروزی حزب لیبرال و روی کار آمدن جاستین ترودو به عنوان نخست‌وزیر جدید این کشور، این روابط به حالت عادی بازگردد و ایران با توجه به خواست کانادا برای عادی سازی روابط میان تهران واوتاوا بعید است مخالفتی با سرمایه‌گذاری کانادا را در کشورش داشته باشد.

به گزارش ایسنا،این دیپلمات پیشین کشورمان در پاسخ به آخرین سوال فارین پالیسی درباره روابط تهران و واشنگتن و گام‌های بعدی برای عاد‌ی‌سازی روابط میان دو کشور، به تشریح سابقه بد آمریکا و دخالت‌های این کشور در امور داخلی ایران در سال‌های گذشته پرداخت و گفت: تفکر عمومی در ایران درباره آمریکا به دلایل کاملا مشروعی بدبینانه است و ایرانی‌ها همواره نسبت به نیات واشنگتن تردید دارند. به طور خلاصه آمریکا همواره نقشی منفی در ایران داشته است.

از کودتای 1953 گرفته تا حمایت از شاه، سرنگون کردن هواپیمای مسافربری ایران در سال 1988، پشتیبانی از صدام حسین دیکتاتور سابق عراق که هشت سال جنگ را به ایران تحمیل کرد، تحریم‌های یکجانبه آمریکا علیه ایران و ترغیب دیگر کشورها علیه ایران، بنابراین از نظر من زیاد سخت نیست و نیازی به مشاهدات زیادی ندارد تا بفهمیم که سیاست‌های آمریکا در منطقه همواره بسیار منفی و بی‌ثبات‌کننده بوده است.

حمله به عراق و افغانستان از دیگر مصادیق رفتارهای مداخله‌جویانه آمریکا در منطقه است.

اما وی در ادامه به توافق هسته‌ای ایران و گروه 1+5 اشاره کرد و آن را زمینه‌ای برای همکاری میان ایران و غرب و حتی آمریکا دانست که هر یک باید در این میان وظیفه و تعهدات خود را بر اساس آن به انجام برسانند که یکی از آنها لغو تحریم‌های بین‌المللی علیه تهران است.

موسویان دیگر زمینه همکاری میان ایران و آمریکا را مقابله با تروریسم دانست که منجر به برقراری ثبات و امنیت در خلیج‌فارس خواهد شد.

وی افزود: در نهایت باید بگویم که ایران و آمریکا اختلافات زیاد و در عین حال منافع مشترک متعددی دارند و سوال این است که آیا این دو کشور قادرند به طور صلح‌آمیز این مناقشاتشان را حل کنند و در حوزه‌های مشترک‌شان با یکدیگر همکاری کنند.