النینو شاید؛ آمادگی باید

پیمان گودرزی در گزارشی در روزنامه عصر اقتصاد نوشت:

همه چیز از لورفتن نامه وزیر نیرو به ستاد مبارزه با بحران و آماده باش ملی شروع شد. بر همین اساس سازمان مدیریت بحران کشور پیرو نامه‌ وزیر نیرو در خصوص احتمال وقوع زمستان بسیار سرد و پدیده النینو در پاییز و زمستان به ویژه در ماه‌های آبان و آذر، همچنین بارش‌های زیاد و وقوع سیل شديد در کشور، در اطلاعیه‌ای به تمام سازمان‌های مسئول، در خصوص پیش‌بینی‌های لازم برای وقوع زمستان بسیار سرد، رخداد النینو و سیل شديد در کشور هشدار داد. بعد از آن، اسماعیل نجار در نامه‌ای خطاب به استانداران و روسای شورای هماهنگی مدیریت بحران ‌استان‌های سراسر کشور، اطلاع‌رسانی به فرمانداران، بخشداران، دهیاران و روسای سازمان‌ها، اداره‌ها و نهادهای مربوط با مدیریت بحران را در ارتباط با تغییرات آب‌وهوایی در پاییز و زمستان امسال خواستار شد.

انجام برنامه‌ریزی‌های لازم در راستای ارتقاء حفظ آمادگی و در اولویت قرار گرفتن اقدامات پیشگیرانه و اتخاذ تدابیر لازم به منظور کاهش خسارات این پدیده از دیگر نکات اشاره شده در نامه فوق است.

پاکسازی معابر و آبراهه‌های زیر گذر جاده‌ها و خطوط ریلی کشور و لحاظ تمهیدات لازم برای تامین انرژی، ذخیره‌سازی امکانات و سوخت مورد نیاز کشور در بخش‌های مختلف، به ویژه پیش‌بینی ذخیره سوخت مایع کافی در نیروگاه‌ها، آمادگی لازم اداره‌های جهاد کشاورزی، شعب جمعیت هلال احمر، پایش و پیش‌بینی‌های به هنگام بارش و اعلام هشدارهای به موقع در خصوص پدیده مذکور و اتخاذ تدابیر لازم از دیگر موارد اعلامی این نامه به شمار می رود.

هر چند در این زمینه اختلاف نظری بین سازمان هوا شناسی و وزارت نیرو به وجود آمده است اما آنچه که مهم و حائز اهمیت است احتمال وقوع چنین پدیده ای با اثرات  تخریبی بسیار بالا است که می تواند به تنهایی کشور و دستگاه های مسئول را آچمز نماید. از طرفی در چند سال گذشته شاهد بارش های سنگین باران و برف در اقصی نقاط کشور بوده ایم که به راحتی توانست از عدم هماهنگی نیروها و دستگاه های ذیریط استفاده کرده و نهایت خسارت را بر پیکره کشور وارد کند. 

نکته حائز اهمیت در این ماجرا اعلام آمادگی بود که دستگاه های مربوطه در کوتاه ترین زمان ممکن به آن پرداختند و تدابیر و راهکارهای خود را ارائه نمودند. به عنوان نمونه وزارت نفت و شرکت ملی گاز اعلام کردند که زیرساخت های لازم را برای توزیع هماهنگ گاز و سوخت مایع در سراسر کشور درنظر گرفته اند.

با توجه به آنکه در روزهای آینده فازهای 15و 16 پارس جنوبی هم به مدار تولید وارد خواهد شد می توان انتظار داشت که در تامین گاز مورد نیاز زمستان با مشکلی روبرو نخواهیم بود.

اما از سوی دیگر سرما حرکت گاز را در خطوط لوله کند می کند بنابراین توجه به ایستگاه های تقویت فشار از دیگر اقداماتی است که باید مورد توجه باشد تا گاز به استان های شمالی کشور نیز برسد.

همچنین رساندن سوخت مایع به مناطقی که گازرسانی انجام نشده است باید در دستور کار مجموعه های وزارت نفت باشد.

از دیگر سو، می توان با رایزنی هایی، از همسایه های شمالی خواست تا در صورت لزوم بسترهای لازم را برای کمک در نظر بگیرد. مثلا می توان مذاکراتی با کشور ترکمنستان انجام داد تا در صورت نیاز و کاهش فشار گاز، گاز مورد نیاز شمال کشور را از این طریق تامین کرد.

یا در مثالی دیگر کشور ارمنستان می تواند افزایش دهنده صادرات برق در شرایط بحرانی به ایران باشد.

اما این داستان از کجا شروع شد؟ سرآغاز این موضوع اظهار نظر «بیل پاتزرت» کارشناس هواشناسي سازمان هوا و فضای آمریکا «ناسا» در روزنامه لس آنجلس تایمز بود. وی گفت که پدیده ال نینو امسال به قدری قدرتمند است که بر سواحل غربی آمریکا تاثیر بسزایی خواهد داشت. این کارشناس تاکید کرد این پدیده همراه با بارندگی شديد در طول زمستان، شرایط سختی را برای شهروندان ایالت کالیفرنیای آمریکا رقم خواهد زد. بر اساس گزارش روزنامه لس آنجلس تایمز، تغییرات آب و هوایی در اقیانوس آرام و تغییر مسیر وزش باد در کنار خط استوا از جمله علل این شرایط است. «ال نینو»، یکی از چرخه‌های مشهور آب و هوایی جهان است که هر 2 تا 7 سال یک‌ بار باعث ایجاد ناهنجاری‌های بزرگی در آب و هوای سراسر سیّاره زمین می‌شود. از جمله این ناهنجاری‌ها می‌توان به سیلاب‌های ناگهانی، خشک‌سالی، قحطی و اپیدمی اشاره کرد.

اگر ال نینو در ایرات اتفاق بیافتد و یا در حد گمانه زنی باقی بماند، در هر صورت توجه مسئولین  به احتمال وقوع چنین تغییرات آب و هوایی با حوزه وسیع تاثیر گذاری، گویای احساس مسئولیت و روحیه آینده نگری و برنامه ریزی مدیران کشور است. که با تکیه بر نظرات کارشناسی بدنبال کاهش هزینه های دولت و تامین رفاه ملت هستند. هزینه این آماده باش و تجهیز و واکسیناسیون زیاد نیست اما در صورت حادث شدن  اتفاق، افتخار عکس العمل به موقع آن بسیار والا و قابل تحسین است.

 از طرفی اگر اتفاق رخ دهد و آمادگی وجود نداشته باشد هزینه و خسارات به مراتب بالاتر از پیشگیری خواهد بود و خسارات جبران ناپذیری بر جان و مال مردم وارد می شود.

با نگاهی اجمالی به زمستانهای گذشته، بارش ها و گرفتاری های پس از آن به خوبی خودنمایی می کند .از جمله بارش های سنگین چند سال اخیر، می توان به بارش های سال 83، 86 و 92 استان های گیلان و مازندران اشاره نمود که همه مردم گیلان به ویژه ساکنان شهر رشت هنوز خاطرات برف سنگین سال 83 و 86 را از یاد نبرده اند؛ برفی که با شادمانی و نشاط آغاز شد اما دیری نپایید که شیرینی لبخندها به قطعی راه های ارتباطی، آب، برق، گاز و محصور شدن در برف فراوان و شاید در شوک مدیران شهری از بارش برفی چنان سنگین تلخ شد.

اگرچه بارش سنگین برف 83 تجربه ای تازه پس از سال ها در رشت بود اما  نبود امکانات برف روبی و خدمت رسانی نیز بر سنگینی آن افزود و همه این اتفاقات آنچه با خود به همراه داشت؛ نگرانی هایی بود که در سال های بعد در هر زمستان و با سرد شدن هوا بر دل ساکنان شهر باران های نقره ای می انداخت. نگرانی هایی که شاید سال ها ادامه داشت و هر سال با بارش هرچند اندک برف، هراس از مسدود شدن مسیرها و کمبود مواد غذایی، بیم را جایگزین لذت از این نعمت الهی می کرد.

در همین زمینه غلامعلی جعفرزاده نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی  افزود: در حادثه برف سنگين سال 1383 در شهرستان رشت واحدهاي توليدي و صنعتي آسيب فراوان ديده و به هر دليل این آسیب ها به نحو كامل جبران نشد. وی اظهارداشت: با تعطيلي اين واحدهاي صنعتي چندين هزار نفر شاغل تعديل و اخراج شدند و موجبات تشديد بحران بيكاري و اشتغال شد. نماینده مردم رشت در مجلس شورای اسلامی گفت: همچنین صاحبان واحدهای صنعتی به دليل نبود امكان توليد و عدم توان در پرداخت تسهيلات دريافتي دچار مشكل شدند. 

اما علیرغم تمامی تمهیدات و تجارب گذشته در سال 92 نیز مشکلات عدیده ای گریبان مردم مازندران و رشت را گرفت تا جائیکه شاهد قطعی برق، آب  و بسته شدن راه های مواصلاتی بودیم. هرچند اقدامات  خوبی جهت رفع مشکلات در مدت زمان کوتاهی پس از وقوع حادثه انجام شد اما نکته مهم  ناهماهنگی و تاخیر در ارائه خدمات و بازگشت مردم به وضعیت معمولی زندگی اشان بود که همچنان خود نمایی می کرد.

پس به جای اختلاف نظر، با وحدت رویه و با تکیه بر کم رنگ ترین احتمالات خود را برای رویارویی با چنین حوادثی آماده کرده و در این مسیر با هماهنگی های لازم میان وزارت کشور، ستاد مدیریت بحران، حلال احمر، وزارت بهداشت، وزارت نیرو، وزارت مسکن و راه ، شهرداریها و دیگر دستگاه های مسئول ، تشکیل گروه مدیریت بحران در استانها و شهرستانها، هماهنگی لازم میان دستگاه های نظامی و انتظامی، هشدارها و اطلاع رسانی های به موقع به مردم خود را در مقابل این احتمال واکسینه نماییم.

از جمله راهکارهایی که می تواند مورد توجه واقع شود عبارتند از:

1. تجهیز راهداریها به ماشین آلات و لوازم مورد نیاز جهت مقابله انسداد راهها و جاده ها

2. آموزش دانش آموزان جهت آشنایی و برخورد مناسب با حادثه از طریق آموزش و پرورش

3. برنامه ریزی و تدابیر سنجیده وزارت نفت جهت تهیه و تامین سوخت مورد نیاز مردم و کارخانه ها و تجهیز مردم به سوخت دوم.

4. وزارت ارتباطات هماهنگی های لازم جهت جلوگیری از قطع خطوط ارتباطی تلفن و اینترنت را انجام دهد. 

5. هماهنگی با کشورهای همسایه شمالی ازجمله روسیه که در موارد لزوم از طریق آستاراخان بتوانیم از نیروی هوایی آنها جهت رفع مشکلات استفاده نماییم.

6. تجهیز و آماده باش شهرداریها بعنوان خط مقدم مقابله با شرایط بحرانی جهت اقدام عاجل و تسریع رفت و آمد مردم و تلاش برای عادی سازی روند زندگی مردم.