بازخوانی 2 دستور روز یکشنبه اوباما/ کدام تحریم‌ها برداشته می‌شود

روز یکشنبه باراک اوباما، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، دو دستور در رابطه با ایران داد: دستور اول با عنوان «نمایندگی وظایف و اختیارات خاص براساس بخش ۲۱۳، بند b قسمت اول، با عنوان کاهش تهدید ایران و حقوق‌بشر سوریه مصوب ۲۰۱۲» که با عنوان TRA شناخته می‌شود و دستور دوم با عنوان «آمادگی برای اجرای برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) ۲۳ تیر (۱۴ جولای)». در حالی که همه عصر یکشنبه منتظر دستور اوباما درباره آمادگی برای اجرای برجام و به تبع آن لغو تحریم‌ها بودند، به محض انتشار دستور اول، آن را با دستور موردنظر اشتباه گرفتند. حال آنکه دستور آمادگی برای اجرای برجام بعد از آن صادر‌شد.  

مخاطبان دستور اول، وزیر امورخارجه، وزیر خزانه‌داری، وزیر بازرگانی، نماینده تجارت ایالات متحده، وزیر امنیت داخلی و رئیس هیأت فرمانداران ذخیره فدرال یا بانک مرکزی ایالات متحده هستند. در این دستور، اوباما با اشاره به اختیاراتش به‌عنوان رئیس‌جمهور ایالات متحده آمریکا، براساس قانون اساسی این کشور و قوانین آمریکا و با توجه به قسمت اول بند b از بخش ۲۱۳ قانون «کاهش تهدید ایران و حقوق‌بشر سوریه مصوب سال ۲۱۰۲»، اختیاراتش را به وزیر امور خارجه محول می‌کند. او بر همین اساس دستور می‌دهد که این قانون لغو می‌شود. البته در ادامه می‌آید که بقیه بند‌های آن قانون به قوت خود باقی هستند. 

عنوان بند b از بخش ۲۱۳ این قانون، «به‌کارگیری بندهای قانون تحریم‌های ایران مصوب ۱۹۹۶» است که در بخش اول آن که مورد بحث است به قسمت c از بخش چهار «قانون تحریم‌های ایران مصوب سال ۱۹۹۶» اشاره می‌کند. عنوان قسمت مذکور (waiver) است. با توجه به این قسمت که مرحله‌ای از اجرای برجام به حساب می‌آید و با توجه به دو بند در نظر گرفته شده تحریم‌های ایران به مدت شش تا ۱۲ ماه برداشته می‌شود تا در مرحله بعد و اجرائی‌شدن برجام، قسمت هشت با عنوان 

(termination of sanctions) که به معنای پایان‌دادن به تحریم‌هاست، اجرا شود. لازم به ذکر است که بر این اساس این زمان تا شش الی ۱۲ ماه بنا به دستور رئیس‌جمهور قابل تمدید است. مخاطبان دستور دومی که اوباما عصر یکشنبه صادر کرد وزیر امور خارجه، وزیر خزانه‌داری، وزیر بازرگانی و وزیر انرژی ایالات متحده هستند. در ابتدای این دستور، اوباما ۲۶ مهر، (۱۸ اکتبر) را «روز تصویب» برجام می‌خواند و این روز را روزی توصیف می‌کند که در آن برجام عملیاتی شده و همه طرف‌های درگیر در برجام، که شامل ایالات متحده نیز می‌شود، هماهنگی‌های لازم را برای اجرای برجام با توجه به تعهدات درنظرگرفته‌شده انجام می‌دهند. در ادامه این دستور آمده است براساس بخش ۱۱ ضمیمه پنجم متن برجام، وزارت امور خارجه با توجه به اختیارات تفویض‌شده از طرف رئیس‌جمهور، باید نسبت به برداشته‌شدن تحریم‌های قانونی علیه ایران اقدام کند. در متن این دستور عملیاتی‌شدن این بند مشروط به این است که وزارت امور خارجه براساس راستی‌آزمایی انجام شده توسط آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، تأیید کند که ایران بندهای ۱-۱۵ تا ۱۱-۱۵ از ضمیمه پنج متن برجام را انجام داده باشد. این تعهدات مربوط به «رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک»، «کارخانه تولید آب سنگین»، «ظرفیت غنی‌سازی»، «تحقیق و توسعه سانتریفیوژها»، «کارخانه غنی‌سازی سوخت فوردو»، «سایر جنبه‌های غنی‌سازی»، «ذخایر اورانیوم و سوخت»، «ساخت سانتریفیوژ»، «پروتکل الحاقی» و «شفافیت درخصوص ساخت قطعات سانتریفیوژ» هستند. در ادامه اوباما دستور می‌دهد که همه قدم‌های لازم برای انجام تعهدات آمریکا در قبال تحریم‌ها که در بخش ۱۷ ضمیمه پنج متن برجام آمده ‌است، برداشته شود. اقداماتی که آمریکا باید انجام دهد شامل پنج بند است. لازم به ذکر است که بخش a، قسمت ۲۱۱ «قانون کاهش تهدید ایران و حقوق‌بشر سوریه مصوب سال ۲۰۱۲» (TRA)، از بند اول، مستثنا شده‌ است. این بخش مستثناشده، به «اعمال تحریم‌های مربوط به فراهم‌کردن خدمات حمل‌ونقل کالاهای خاص که به اشاعه فعالیت‌های تروریستی به کشور ایران مربوط می‌شود»، اشاره می‌کند. بر این اساس همه اموال و منافع حاصله از فروش، اجاره یا تأمین خدمات حمل‌ونقل به ایران یا از ایران که مربوط به اشاعه سلاح‌های کشتار جمعی یا حمایت از تروریسم بین‌المللی است با دستور رئیس‌جمهور آمریکا توقیف می‌شود. به گزارش ایرنا، فهرست بخشی از تحریم‌هایی که قرار است در «روز اجرا» توسط ایالات‌ متحده متوقف شود به شرح زیر است: 

تحریم‌های اعمالی بر افراد و اشخاص حقوقی، شامل این موارد است: بانک مرکزی ایران و سایر مؤسسات مالی ایرانی فهرست‌شده در این الحاقیه؛ شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو)، شرکت ملی نفتکش ایران و سایر افراد و اشخاص حقوقی که توسط خزانه‌داری در این الحاقیه به‌عنوان دولت ایران شناسایی شده‌اند و برخی افراد و اشخاص حقوقی مندرج در فهرست اتباع تحریم‌شده یا فهرست افرادی که اموال آنها مشمول توقیف است، تحریم ریال ایران، تحریم خریدوفروش اسکناس آمریکا به دولت ایران، محدودیت‌های تجارت دوجانبه بر درآمدهای ایران که در خارج از کشور است، شامل محدودیت‌های مربوط به نقل و انتقال درآمدها.

تلاش‌ها برای کاهش فروش نفت ایران شامل این موارد است: محدودیت‌ها بر مقدار فروش نفت خام ایران و کشورهایی که می‌توانند نفت خام ایران را بخرند، تحریم سرمایه‌گذاری، شامل مشارکت در سرمایه‌گذاری‌های مشترک، کالاها، خدمات، اطلاعات، فناوری و دانش و کمک فنی برای بخش‌های نفت، گاز و پتروشیمی، تحریم خرید، تحصیل، فروش، حمل‌ونقل، یا بازاریابی نفت، فراورده‌های پتروشیمی و گاز طبیعی از ایران. تحریم صادرات، فروش یا عرضه فراورده‌های نفتی تصفیه‌شده و فراورده‌های پتروشیمی به ایران. تحریم معامله با بخش انرژی ایران شامل معامله با شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی نفتکش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو)، شرکت ملی نفتکش ایران.

تحریم معامله با بخش‌های کشتی‌سازی و کشتی‌‌رانی ایران و عاملان بنادر شامل شرکت کشتی‌رانی جمهوری اسلامی ایران، خطوط کشتی‌رانی جنوب و شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو) و عاملان بندرعباس. طلا و سایر فلزات گران‌بها. تحریم تجارت طلا و سایر فلزات گرانبها توسط ایران. تحریم خدمات تبعی برای هر دسته از تحریم‌های فوق.

تحریم‌های اعمالی بر مشارکت‌های مربوط به استخراج معدن، تولید یا حمل‌ونقل اورانیوم. تحریم‌های اعمالی بر منع شهروندان ایرانی از تحصیل در مقاطع عالی در رشته‌های مرتبط با علوم هسته‌ای، مهندسی هسته‌ای یا بخش انرژی.

اجازه فروش هواپیمای مسافربری تجاری و قطعات و خدمات مربوط به ایران از طریق اعطای امتیاز در موارد زیر، داده خواهد شد:

 الف) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال هواپیمای مسافربری تجاری انحصارا با کاربری غیرنظامی؛ ب) صادرات، فروش، اجاره یا انتقال قطعات یدکی و قطعات عمده برای هواپیمای مسافربری تجاری به ایران؛ ج) ارائه خدمات تبعی، از جمله ضمانت، نگهداری و خدمات تعمیر و بازبینی‌های ایمنی برای همه موارد مذکور، مشروط به اینکه قطعات و خدمات مجوز داده‌شده انحصارا برای هوانوردی تجاری مسافری مورد استفاده قرار گیرند.

انجام فعالیت‌ها، شامل عملیات مالی و بانکی با دولت ایران، بانک مرکزی ایران، مؤسسات مالی ایرانی و سایر اشخاص ایرانی، شامل اعطای وام، نقل و انتقال، حساب بانکی (شامل افتتاح حساب و ایجاد روابط کارگزاری و پرداخت از طریق حساب بین بانکی PTA) در مؤسسات مالی غیرآمریکایی، سرمایه‌گذاری، خرید و فروش اوراق بهادار، ضمانت‌نامه، خریدوفروش ارزهای خارجی (شامل نقل‌وانتقالات مرتبط با ریال)، صدور اعتبارات اسنادی و معاملات بازارهای آتی کالا و اختیار، ارائه خدمات پیام‌رسانی تخصصی مالی و تسهیل دسترسی مستقیم یا غیرمستقیم به آنها، خرید یا تحصیل اسکناس بانکی آمریکایی توسط دولت ایران و خرید، پذیره‌نویسی، یا ارائه خدمات مربوط به صدور اوراق قرضه دولت ایران.

اشخاصی که جزئی از بخش انرژِی ایران هستند؛ یا خرید، تحصیل، فروش، حمل‌ونقل یا بازاریابی نفت و فراورده‌های نفتی (شامل فراورده‌های پالایش‌شده نفتی)، فراورده‌های پتروشیمی یا گاز طبیعی (شامل گاز طبیعی مایع) به یا از ایران؛ ارائه کمک، سرمایه‌گذاری (ازجمله از طریق مشارکت)، کالا، خدمات (شامل خدمات مالی) و فناوری که می‌تواند در رابطه با بخش انرژی ایران یا توسعه منابع نفتی آن یا تولید داخلی فراورده‌های نفتی پالایش‌شده و فراورده‌های پتروشیمی مورد استفاده قرار گیرند؛ یا فعالیت در بخش انرژی ایران شامل شرکت ملی نفت ایران، شرکت بازرگانی نفتیران (نیکو) و شرکت ملی نفتکش ایران.

اشخاصی که جزئی از بخش کشتی‌رانی یا کشتی‌سازی ایران هستند؛ یا تملک، اداره، کنترل، یا بیمه کشتی‌های مورد استفاده برای نقل‌وانتقال نفت خام، فراورده‌های نفتی (شامل فراورده‌های نفتی پالایش‌شده)، فراورده‌های پتروشیمی، یا گاز طبیعی (شامل گاز طبیعی مایع)، از یا به ایران؛ اداره بنادر در ایران (شامل عاملیت اداره بندرعباس)، همکاری با بخش‌های کشتی‌ر‌انی و کشتی‌سازی ایران با عاملیت اداره بنادر ایران، یا ارائه خدمات مالی و سایر کالاها و خدمات مورد استفاده در ارتباط با بخش کشتی‌رانی و کشتی‌سازی ایران و با عاملیت اداره یک بندر در ایران، مشتمل بر خدمات بندری از قبیل سوخت رسانی و بازبینی، طبقه‌بندی و تأمین مالی و فروش، اجاره و ارائه کشتی به ایران از جمله به خطوط کشتی‌رانی جمهوری اسلامی ایران، شرکت ملی نفتکش ایران و شرکت خطوط کشتی‌رانی جنوب یا شرکت‌های تابعه آنها. 

یکشنبه، ۲۶ مهر (۱۸ اکتبر)، «روز تصویب» نام گرفت. این روز براساس متن برجام، ۹۰ روز پس از روز جمع‌بندی است. تاریخ مشخصی برای «روز اجرا» در نظر گرفته نشده ‌است و این تاریخ پس از ارزیابی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی از فعالیت‌های هسته‌ای ایران مشخص خواهد شد. به گفته مقامات آمریکایی، موعد اجرای برجام حداقل تا دوماه آینده فرا نخواهد رسید. «اشتاین‌مایر»، وزیر امور خارجه آلمان، گفت: این امر تا ماه ژانویه سال آینده محقق نمی‌شود، این در حالی است که به گفته حسن روحانی توافق هسته‌ای تا پایان سال جاری میلادی اجرائی می‌شود.