ارومیه در محاصره 88هزار چاه/ مرگ تدریجی دریاچه
خبرآنلاین در یادداشت روز یکشنبه نوشت: وضعیت این روزهای دریاچه ارومیه همانقدر که متاثر از وضعیت خشکسالی و کمبود بارش کشور است بی تاثیر از وضعیت بد کشاورزی در سال های گذشته نبود بطوریکه ارومیه در محاصره 88 هزار حلقه چاه درآمده است.
در این یادداشت به قلم طهورا شهبازی آمده است: دریاچه ارومیه خشک شد. بحران هم برای توصیف وضعیت این دریاچه کم آورده است. تداوم خشکی دریاچه ارومیه حالا از مرحله بحرانی هم گذشته است. توسعه نامتوازن و ناپایدار در حوضه آبریز آن، برداشت بی رویه از منابع آب تجدید پذیر حوضه در دو دهه اخیر نه تنها آب ها را از سطح زمین مصرف کرده بلکه به دل زمین نیز رخنه کردند.
اجرای طرح های متعدد توسعه منابع آب، توسعه روزافزون بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت و تولید محصولات پر آب در سطح حوضه و بهره وری پایین مصرف آب نیز در این سال ها از جمله عواملی بودند که به جان دریاچه افتادند تا سرنوشت خشکی را برای ارومیه رقم بزنند.
علاوه بر عوامل مطرح شده در خشکی دریاچه کم شدن آب شیرین کره زمین و عدم توزیع مناسب آن در مناطق مختلف را هم باید اضافه کرد. همانگونه که میانگین بارش کشور در حال حاضر به کمتر از یک سوم میانگین جهانی رسیده است و در حدود 250میلیمتر در سال است.
ایران در کمربند مناطق خشک و بیابانی دنیا قرار گرفته است و جزو کشورهایی است که میانگین بارش در آنها کمتر از 300میلیمتر است. این کمبود بارش حوضه دریاچه ارومیه را هم در بر می گیرد.
بر اساس آخرین آمار ایستگاه های بارش حوضه آبریز دریاچه ارومیه میانگین بارش حوضه در دوره آماری 75-1374 تا 92-1391 برابر با 317میلیمتر بوده است که با کاهش 18درصدی در دوره اخیر نسبت به دوره قبل همراه بوده است.
نتیجه آن کاهش میزان رواناب تولیدی در سطح حوضه و در نتیجه کاهش حجم آب ورودی به دریاچه شده است.
کاهش 18درصدی بارش در حوضه دریاچه ارومیه
با توجه به توزیع نامتوازن بارش در نقاط مختلف دنیا میزان منابع آب تجدید پذیر کشورهای مختلف نیز با یکدیگر تفاوت هایی دارند. منابع آب تجدید پذیر میزان آبی است که یک حوضه آبریز توانایی بازیابی آن را به صورت سالانه دارد.
بر اساس گزارش سازمان فائو در باره حجم منابع آب شیرین تجدید پذیر کشورهای مختلف، ایران از جمله کشورهایی است که میزان منابع آب تجدید پذیر آن تناسب چندانی با سطح و گستره قلمرو آن ندارد از طرفی برداشت از آنها نیز 4برابر معمول دنیاست که این مساله به دریاچه ارومیه نیز سرایت کرده است.
نتایج بررسی ها و تحلیل های صورت گرفته نشانگر کاهش قابل ملاحظه حجم منابع آب تجدید پذیر حوضه دریاچه ارومیه است. با توجه به روند کاهش 18درصدی بارش، پتانسیل منابع آب تجدید پذیر حوضه آبریز دریاچه ارومیه در همان دو دوره از 8875 میلیون متر مکعب به 7024 میلیون مترمکعب رسیده است همچنین حدود 57درصد از مصارف حوضه از منابع آب سطحی و مابقی از منابع آب زیر زمینی تامین می شود.
نکته جالب توجه دیگر در مورد کشورهای با بارش کم، میزان بالای وابستگی آنها به آبیاری برای تولیدات کشاورزی است. بسیاری از کشورهای با بارش کم برای تولید بیش از 75درصد از محصولات کشاورزی خود به آبیاری وابسته هستند.
به عبارت دیگر سهم اراضی که از منابع آبی استفاده می کنند نسبت به اراضی دیم در تولیدات کشاورزی این کشورها حدود 3برابر است. در حالی که به طور متوسط در سطح دنیا، 80درصد از تولیدات کشاورزی با استفاده از آب سبز یا دیم تولید می شود.
در صورتی که در ایران میزان وابستگی تولیدات کشاورزی به اراضی آبی 75درصد است. ایران جزو کشورهایی است که به دلیل وضعیت خشکی و برخورداری از میزان بارش کم این میزان وابستگی شدید را به منابع آبی سطحی و زیرزمینی برای تولید محصولات کشاورزی مورد نیاز خود دارد.
بنابر این وابستگی ایران به بارش و عدم بارش و همچنین در دسترس بودن منابع آب سطحی و زیر زمینی بیش از سایر کشورها است.
این شرایط اقلیمی باعث شده تا برای تولید یک محصول مشابه، نیاز باشد آب به مراتب بیشتری را نسبت به سایر مناطق دنیا مصرف کند به طوری که کشاورزی در حال حاضر حدود 70درصد از منابع آب تجدید پذیر حوضه دریاچه ارومیه و حدود 90درصد از مصارف آب در حوضه را به خود تخصیص داده است.
براساس آمارهای مختلف سطح زیر کشت آبی کنونی در سطح حوضه آبریز دریاچه ارومیه نزدیک 500 هزار هکتار برآورد شده است. که نشانگر افزایش 200هزار هکتاری اراضی آبی از سال 1350است. همچنین سطح زیر کشت از سال 1388رشد چشمگیری داشته است.
علاوه بر افزایش سطح زیر کشت در بخش کشاورزی حوضه تغییر الگوی کشت کم مصرف ابی به الگوی کشت پرمصرف مانند کاشت چغندر، افزایش سطح زیر کشت باغی، تولید بیش از نیاز برخی از محصولات و صادرات آن به خارج از حوضه نیز از عوامل موثر در توسعه کشاورزی در اطراف دریاچه ارومیه است.
ارومیه در محاصره 88000هزار حلقه چاه
چاه ها از جمله عوامل مهمی هستند که آب های زیر زمینی را هم از دست اندازی انسان ها بی نصیب نگذاشته اند. روند افزایشی تعداد چاه های حفر شده در سطح کشور طی 4سال اخیر نشان دهنده افزایش قابل توجه تعداد چاه ها به رقم بالای 760هزار حلقه در سطح کشور است. از این تعداد چاه بیش از 46میلیارد مترمکعب آب برداشت می شود.
اما با وجود افزایش تعداد چاه ها در سال های اخیر توان آبدهی آنها با روند نزولی همراه بوده است. همچنین کیفیت منابع آبی کشور در برخی از دشت ها به میزان قابل ملاحظه ای دچار تخریب شده و شوری آنها نیز افزایش یافته است. اما این چاه ها خنجری بر دل دریاچه نیز بوده است.
بر اساس آخرین آمار اعلام شده توسط وزارت نیرو تعداد چاه های غیر مجاز کشور که در سال 103،1385هزار حلقه بود در سال 1389به افزون بر 250هزار حلقه رسید. افزایش قابل ملاحظه میزان چاه های حفر شده در سطح حوضه نیز از جمله عوامل موثر بر افت قابل ملاحظه تراز دریاچه ارومیه بوده است.
محاصره ارومیه توسط 88000حلقه چاه تاثیر قابل ملاحظه ای بر آبدهی رودخانه های حوضه داشته که منجر به کاهش قابل ملاحظه رواناب ورودی به دریاچه شده است.
تعداد قابل ملاحظه ای از چاه های حفرشده در سطح حوضه به صورت چاه های نیمه عمیق است که به صورت غیر مجاز و توسط صاحبان باغات، مزارع و ویلاها حفر و مورد بهره برداری قرار گرفته است.
با وجود افزایش تعداد چاه های حفر شده در سطح حوضه، میزان تخلیه و برداشت از آنها در سال های اخیر با روند نزولی همراه بوده است که نشان دهنده کاهش توان آبدهی آبخوان های حوضه است.
نظر شما