اکران فیلمی از کیارستمی پس از ۲۱ سال

مهر نوشت: «زیر درختان زیتون»، برترین ساخته سینمایی عباس کیارستمی پس از ۲۱سال در تالار حافظ به روی پرده می رود.

انجمن فیلم كوتاه شیراز در ادامه برنامه نمایش هفتگی فیلم های كوتاه و مستند مطرح ایران و جهان چهارشنبه ۱۸ شهریور جاری ، فیلم " زیردرختان زیتون "  ساخته عباس كیارستمی را نمایش می دهد.

درباره فیلم «زیر درختان زیتون» همین بس که از آثار نامدارترین سینماگر ایرانی است که مانند سال هایی که سالن های سینما در شیراز از نمایش فیلم های معروف به «معناگرا» محروم بود علیرغم اینکه بارها نام سینمای نوین ایران را در سراسر گیتی پرآوازه کرد و از میان یکصد فیلم بزرگ سینما جهان بارها نام عباس کیارستمی را مطرح نمود حتی از اکران کوتاه مدت نیز جاماند و اکنون پس از ۲۱ سال از ساخت در این شهر شاید یکبار برای همیشه روی پرده نقره ای تالار حافظ خواهد رفت.

این فیلم که در سی و نهمین جشنواره های بین المللی فیلم وایادولید خوشه ی طلائی بهترین فیلم، هجدهمین جشنواره بین المللی فیلم سائوپائولو جایزه ی منتقدان بهترین فیلم و سی امین جشنواره بین المللی فیلم شیكاگو هوگوی نقره ای بهترین فیلم را دریافت کرده نخستین اثر از مجموعه سه گانه های سینمایی کیارستمی است که زلزله را موضوع خود قرار داده است.

در روستای كوكر، حسین به خواستگاری دختری به‌نامِ طاهره می‌رود. چون خانه ندارد به او پاسخِ منفی می‌دهند. همان شب زلزله تمامِ مردم را بی خانه می‌كند. حسین در بی خانمانی خود را با همه یكسان می‌بیند و خوشحال هم هست. هفت روز می‌گذرد، در سرِ مزارِ «خدابیامرزها» حسین متوجه می‌شود طاهره و مادربزرگش زنده مانده‌اند. گروهی برای ساختنِ فیلم به كوكر می‌آبند. حسین با آنها كار می‌كند. گروه طاهره را برای بازی نقشِ دختر انتخاب می‌كند. طاهره حاضر به بازی در كنار حسین نیست.   

فیلم «زیر درختان زیتون» جریانِ ساختنِ فیلمی به كارگردانی محمدعلی كشاورز است.  در آغازِ فیلم و پیش از تیتراژ، كشاورز خود را به تماشاگرانِ فیلم معرفی می‌كند. این صحنه كشاورز را در دو سویه‌ی شناختی قرار می‌دهد. كشاورز هم بازیگرِ فیلمِ كیارستمی است و هم كارگردانِ فیلمی در داخلِ فیلم است. پس او تلاش می‌كند بازیگران را كنترل نماید، در حالیكه خود در تسخیرِ كیارستمی- كارگردانِ فیلم- است. رفتارِ كشاورز را كیارستمی حكم می‌كند. پس «زیر درختان زیتون» از نظر ساختاری فیلم در فیلم است. به‌سخنی، موضوعِ كلی فیلم هنر و نقش هنر در روزگار دشوار انسان‌هاست. از همین جنبه می‌توان گفت كه این فیلم بیانیه‌ی هنری كیارستمی ست.

 زمینه‌ی مكانی فیلم روستای كوكر از توابعِ رودبار است. مكان وهمچنین حضور چند شخصیتِ فیلمِ «خانه‌ی‌دوست‌كجاست؟»  در این فیلم ، دو فیلم رایكجا در خاطره‌ی تماشاگر پایدار می‌سازد. صدای پر دریغ و حسرتناكِ معلم واحمداحمد پور وهمچنین جاده‌ی پیچاپیچِ درفاصله‌ی ِكوكر و پشته از فیلمِ «خانه‌ی دوست كجاست؟» در این فیلم نیز به نمایش در می‌آید و جاده به شاهراهِ عشق تبدیل می‌شود.

 سایه‌ی زلزله را در ویرانی خانه ها و یادآوری افرادِ «خدا بیامرز» توسط اشخاصِ محلی و بازیگر فیلم می‌توان حس‌كرد. هر كسی یك یا چند نفر از خانواده‌ی خود را از دست داده است، اما زندگی همچنان جریان دارد. جریانِ ساختن فیلم در اندرونِ ساختارِ فیلم هم آنها را به ادامه‌ی زندگی تشویق می‌كند. كشاورزِ كارگردان به آشپزِ گروهِ فیلم‌سازی توصیه می‌كند كه زن بگیرد. همچنین كشاورز  تلاشِ صمیمانه وغیر مستقیمِی دارد تا با ایجاد فضای مناسب ، حسین و طاهره به دركِ دوسویه و سرانجام به ازدواج برسند. كشاورز به عنوانِ هنرمند در جبرِ هنرِ كیارستمی این نقش را به عهده می‌گیرد تا از طریق هنر زندگی گروهی بی‌خانمان را در مسیرِ معمول بیندازد.

تاثیرِ زلزله بر زندگی وحشت بار است، اما فیلمِ «زیر درختان زیتون» آن وحشت را به فراموشی می‌سپارد. مرده‌ها در محدوده‌ی كلماتِ زنده‌ها همچنان تكرار می‌شوند، اما فیلم از طریقِ طنز آن حضورِ مانع را از میان برمی‌دارد. از سویی دیگر، فیلم تسلیتی هنری به انسانهایی پژمرده است. نبود روایتِ داستانی در فیلم شباهت آن را به زندگی بسیار شدید می‌سازد. لحظاتی پس از شروعِ فیلم، بیننده فراموش می‌كند كه با تصویر ساختگی از زندگی روبروست. آنچه در پرده دیده می‌شود، خود زندگی‌ست كه در كار تن‌فرسای یك كارگردان در ساختن فیلم با گروهی آماتور به نمایش در می‌آید. موضوعی كه این همه تصویرِگسیخته را به هم پیوند می‌دهد و فضای ایجاد شده را بسیار زیبا می‌نماید، دنیای ایجاد شده در كلِ اثر است. جهانِ فیلم ساده و ابتدایی است. این سادگی در علتِ رویدادهای اجتماعی و همچنین در زبانِ فیلم آشكار می‌شود.

مشكلاتی كه رودرروی بازیگران نمایان می‌شود، بسیارساده نمایانده شده‌اند. حسین در آغازِشبِ زلزله، به خواستگاری طاهره رفته و پاسخِ منفی شنیده است. برداشتِ حسین از رویدادِ ویرانگر، بسیار ابتدایی واسطوره‌ای است. حسین فكر می‌كند كه اگر «آن خدا بیامرزها» به او پاسخِ مثبت می‌دادتد، دچارِ زلزله نمی‌شدند. سادگی موضوع و بیان این پندار را پدید می‌آورد كه زیبایی درسادگی است. وظیفه‌ی هنر نیز این است كه زیبایی را بی‌آرایه و آشكار به بیننده نشان دهد.

كوششِ كشاورز در نقشِ كارگردان برای ایجادِ تفاهم بینِ حسین و طاهره سبب فرو ریختن دیوارِ ایجاد شده بین آن دو می‌شود.  حسین احساساتِ عاشقانه‌ خویش را با سخن و كار آن قدر بیان می‌كند تا زبانِ بسته‌ی طاهره را باز نماید. در صحنه‌ای از فیلم، حسین سینی پر از لیوان های چایی رابرای پایانِ خستگی بازیگران تعارف می‌كند. لیوانِ بزرگی را برای طاهره نگه داشته و لیوانِ چایی را با این سخنِ عاشقانه پیش روی او بر زمین می‌گذارد: «زندگی یعنی این». طاهره، اما، همچنان خاموش است.  خاموشی طاهره برای حسین به حقیقتِ پایدارِ شخصیتِ طاهره تبدیل می‌شود. حسین از طاهره می‌خواهد كه رضایت خود را به شكلِ برگرداندنِ صفحه‌ای از كتاب نشان دهد. به این ترتیب قرار گذاشته می‌شود پاسخِ طاهره با اشاره بیان گردد.

 در سكانسِ پایانی و در نمایی باز، كار فیلم‌برداری فیلم كشاورز در روزی به پایان آمده و طاهره از سراشیبی مزرعه‌ای به سوی جنگلِ درختانِ زیتون پیش می‌رود. وسایل را پشتِ وانتی بار زده‌اند. كشاورز از حسین می‌خواهد كه خود پیاده برود. حسین، سطلِ پر از وسایلِ چایی در دست، از این فرصتِ فراچنگ آمده بسیار خوشحال می‌شود. پس از دویدنِ‌مسافتی، سطل را زمین می‌گذارد و شتابان به دنبالِ طاهره راه می‌افتد. لحظه‌ای كشاورز با لبخندی دیده می‌شود تا نشان دهد یك هنرمند جریانِ عشق را كارگردانی می‌كند.

این برنامه چهارشنبه ۱۸ شهریور ، ساعت ۱۷.۳۰ ، درمجموعه فرهنگی هنری حافظ - سالن مهر برگزار می شود و ورود برای تمامی علاقمندان آزاد است.