بازخوردهای یک بازتاب اشتباه

نیلوفر جمالی در گزارشی در ابتکار نوشت:

مسئولی چیزی می‌گوید، خبرنگار می‌نویسد. گفته‌ها براساس سلیقه خبرنگار و دبیر و سردبیر تیتر می‌شود و تیترها دست به دست می‌چرخد. تیترها از متن بیشتر خوانده می‌شود و از فردای آن روز خبرنگار دیگری براساس این تیتر مصاحبه می‌گیرد: «فلان مسئول این حرف را زده است، نظر شما چیست؟» و ماجرا آغاز می‌شود. سوال‌ها اغلب مبتنی بر ایجاد جدل و چالش است و نگاه خبرنگار و رسانه در آن دخیل است. واکنش‌ها، خود واکنش می‌آفرینند و یک صحبت ساده، تبدیل به موضوعی جدی می‌شود که دیگر همه درباره آن واکنش نشان می‌دهند.این موضوع مربوط به زمان حاضر نیست؛ مدت‌هاست که این روند در رسانه‌ها دیده می‌شود. به عنوان نمونه‌های متاخر این موضوع می‌توان به حرف‌های علی‌اکبر صالحی در روز آخر مذاکرات هسته‌ای لوزان اشاره کرد. در همان حین که مذاکره هشت ساعته ظریف و کری پشت درهای بسته در حال برگزاری بود، علی اکبر صالحی در پاسخ به پرسش خبرنگاران می‌گوید: «طلوع آفتاب نزدیک است». همین اظهار نظر رئیس سازمان انرژی اتمی کشورمان بالافاصله به بریکینگ‌نیوز همه خبرگزار‌ی ها تبدیل شد و ناظران آن جمله را پالسی مثبت از نزدیک بودن توافق ارزیابی کردند. اما اصل ماجرا چیز دیگری بود. صالحی بعد از مذاکرات در این رابطه توضیح داد: «من میخواستم وضو بگیرم و نماز صبحم را بخوانم که خبرنگاران من را دیدند و فوری از من پرسیدند چه خبر؟ از آنجایی که طلوع آفتاب نزدیک بود و در ساعات نزدیک به سحر بودیم من هم گفتم طلوع آفتاب نزدیک است، ولی خبرنگاران فکر کردند منظور من نزدیک بودن طلوع توافق بود در حالی که من واقعا چنین منظور و مقصودی نداشتم». در همین روزهای گذشته نیز وزیر کشور در گفت‌وگویی در پاسخ به سوالی درباره عملکرد دولت یازدهم در نیمه عمر آن، به شوخی پاسخ داد که روحانی رئیس‌جمهور 8 ساله است و در این صورت تنها یک چهارم از عمر دولت گذشته است. 

شوخی بودن و با خنده گفتن این نکته که اتفاقا در انتشار اولیه این مصاحبه نیز لحاظ شده بود، در بازنشرها مطرح نشد و همین نکته به تیتر بسیاری از رسانه‌ها تبدیل شد. بر همین اساس نیز واکنش‌های فراوانی در پی داشت که در نهایت وزیر کشور مجبور شد بار دیگر درباره سخنانش توضیح دهد.

در این میان سخنان اخیر رئیس‌جمهوری و به دنبال آن وزیر کشور درباره مسئولیت نظارتی شورای نگهبان در انتخابات جدی‌ترین موضوعی است که در روزهای اخیر باعث شده است به همین ترتیب واکنش‌های مختلفی شکل بگیرد؛ تا جایی که مسئولانی همچون رئیس مجلس خبرگان رهبری و رئیس قوه قضاییه نیز به این موضوع واکنش نشان دهند. اظهارات آیت‌الله آملی لاریجانی با پاسخ و توضیح وزیر کشور در نشست خبری‌اش به مناسبت هفته دولت مواجه شد و حال یک روز بعد از اظهارات آیت‌الله یزدی درباره برگزاری انتخابات و نگرانی از برگزاری انتخابات الکترونیکی، قائم‌مقام وزیر کشور به این سخنان پاسخ داده است. 

رئیس مجلس خبرگان رهبری روز سه‌شنبه در هجدهمین اجلاس مجلس خبرگان رهبری به اصرار وزارت کشور برای برگزاری الکترونیکی انتخابات اشاره کرد و گفت: «در حالی این اصرار صورت می‌گیرد که ساده‌ترین وسیله سخت‌افزاری و نرم‌افزاری در این باره نیست و آنها قصد دارند از کشورهای چین و کره بخرند. شورای نگهبان اطمینانی به این دستگاه‌ها ندارد». عضو فقهای شورای نگهبان با بیان این که برخی اعضای شورای نگهبان متخصص این کار هستند،تصریح کرد: «من که سواد این کار را ندارم اما می‌دانم برگزاری الکترونیک انتخابات با مشکلاتی مواجه است، باید به سخت‌افزار و نرم‌افزار این کار اطمینان یافت». آیت‌الله یزدی ادامه داد: «البته من طرفدار جدی برگزاری الکترونیکی انتخابات هستم اما باید وزارت کشور توانایی ارایه کند که اطمینان‌بخش باشد.». 

دیروز قائم‌مقام وزیر کشور در واکنش به این اظهارات به ایرنا گفت: آیت‌الله یزدی از بزرگان کشور است و بنده از قدیم‌الایام به ایشان ارادت داشته‌‌ام ونظراتشان مهم است اما صلاح نمی‌دانم از طریق رسانه‌ها در سال همدلی و همزبانی با ایشان صحبت کنم حسینعلی امیری افزود: آیت‌الله یزدی همچنان در 2 تا 3 روز آینده مشغول اداره جلسه مجلس خبرگان رهبری هستند، ان‌شاءالله بعد از فراغت ایشان، حضوری خدمتشان توضیحات لازم را ارایه می‌دهیم. قائم‌مقام وزیر کشور همچنین درباره برگزاری انتخابات الکترونیکی گفت:باید بگویم برگزاری انتخابات الکترونیکی موضوعی بوده که بارها از سوی مسوولان ذی‌ربط و به ویژه وزیر کشور در جلسات رسمی شورای نگهبان با اعضای شورا تبادل نظر شده است. امیری تاکید کرد که نرم‌افزارهای لازم برای برگزاری الکترونیکی انتخابات کاملا بومی است و توسط کارشناسان ایرانی تهیه شده است و به هیچ وجه وارداتی نیست. وی توضیح داد: طرف قرارداد وزارت کشور برای ساخت دستگاه‌های اخذ رای الکترونیکی یکی از وزارتخانه‌ها است، بنابراین گزارش رسیده به محضر آیت‌الله یزدی مبنی بر ساخت نرم‌افزار دستگاه‌های مربوطه توسط کشورهای کره و چین بی اساس است.

امیری عضو سابق شورای نگهبان همچنین یادآور شد: وزارت کشور حق شورای نگهبان مبنی بر نظارت برانتخابات را در تمامی مراحل امری صحیح، حقوقی و قانونی می‌داند و همواره آمادگی خود را برای پاسخگویی به هر گونه شبهه‌ای که درمورد برگزاری انتخابات الکترونیکی برای اعضای شورای نگهبان است اعلام می‌کند. وی گفت: بنای وزارت کشور بر این است که دغدغه اعضای شورای نگهبان نسبت به این وزارتخانه به طور کامل رفع و رجوع شود و نظارت شورای نگهبان تمام و کمال محقق شود. سخنگوی وزارت کشور افزود: وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات نیز اعلام کرده که تمامی زیرساخت‌های لازم مخابراتی برای برگزاری انتخابات الکترونیکی فراهم شده است.

الهام امین‌زاده، معاون حقوقی رئیس‌جمهوری نیز از کسانی بود که به این سخنان واکنش نشان داد. وی گفت: گاهی با اعضای شورای نگهبان صحبت می‌کنیم آنها نیز در برخی موارد اذعان دارند که شاید صواب صحیح و مطلق در نظارت‌ها رعایت نشده است. امین‌زاده اضافه کرد: اصول قانون اساسی یک سری اختیارات برای شورای نگهبان شناخته و تفسیری که خود شورای نگهبان انجام می‌دهد نیز به‌مثابه قانون است. زمانی که از شورای نگهبان در مورد نوع نظارت‌ها پرسیده شد، گفتند نظارت شورای نگهبان استصوابی است. اما اینکه در فرآیند اجرا اصل قانون اساسی و نظارت شورای نگهبان به چه صورت انجام شود و مبنای حقوقی آن چیست دو موضوع کاملا متفاوت است. محمدرضا خباز  نماینده سابق مجلس شورای اسلامی نیز در همین زمینه با اشاره به اظهارات رئیس‌جمهوری در مورد نظارت بر صلاحیت کاندیداها، عنوان کرد: رئیس‌جمهوری مسئول اجرای قانون اساسی است و سوگند خورده که پاسدار قانون باشد. رئیس‌جمهوری در یکی از اظهارات اخیر خود عنوان کرد که نظارت از اجرا جدا است به نظر من هم این حرف کاملا عاقلانه و منطقی بود معلوم نیست چرا عده‌ای از این حرف رئیس‌جمهور برآشفته شده‌اند. 

وی افزود: رئیس‌جمهوری هیچ‌گاه در سخنان خود نگفت که نظارت تماشایی است، متاسفانه صحبت‌های رئیس‌جمهوری به خوراک عده‌ای تبدیل شد و تلاش کردند آن را به شکل دیگری به برخی مسئولان کشور منعکس کنند در حالی که من فکر نمی‌کنم کسی این موضوع را که نظارت از اجرا جدا است، نپذیرد. این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تاکید کرد: به نظر من حرف‌های رئیس‌جمهور کاملا منطقی، قانونی و شرعی بوده و او به هیچ‌وجه قصد تضعیف هیات‌ نظارت را نداشت اما برداشت‌ها و تفاسیر نادرستی از صحبت‌های رئیس‌جمهور به اطلاع برخی مسئولان رسید و متعاقبا واکنش‌ها و اظهار‌نظرهای آنها را نیز در پی داشت که ممکن است این وضعیت باعث نگرانی مردم شود. خباز عنوان کرد: اگر امروز وزیر کشور می‌گوید که اصل بر برائت است این موضوع در اصل 37 قانون اساسی به صراحت بیان شده و دلیلی برای مخالفت با آن وجود ندارد. یعنی هیچ فردی به خودی خود مجرم و متخلف نیست مگر آنکه خلافش ثابت شود. اگر رئیس‌جمهور هم تاکید دارد نظارت از اجرا جداست، این هم دقیقا عین قانون است و آقای روحانی هیچ‌گاه نگفته دولت یا شخص خودش نظارت استصوابی را قبول ندارد اما او مجری قانون است و نظارت نیز طبق قانون باید از مراجع چهارگانه انجام شود.

به هر ترتیب به نظر می‌رسد که از یک سو رسانه‌ها باید در مورد بازتاب سخنان و سپس اخذ بازخورد براساس سخنان افراد دقت بیشتری کنند و هم شخصیت‌های مختلف باید صرفا با اطلاع از اصل سخنان و نه به صرف شنیده‌ها به واکنش بپردازند. این موضوع می‌تواند زمینه‌ساز بروز اختلاف‌هایی شود که در شرایط فعلی کشور اصلا به صلاح نخواهد بود. نقش روابط‌عمومی‌ها و مشاوران رسانه‌ای مسئولان در این زمینه بسیار پررنگ است و باید به آن دقت شود.