پاسخ مثبت تهران به دعوت عربستان
«ديدار وزراي خارجه ايران و عربستان در دستوركار است»، «گسترش روابط با عربستان در دستور كار است» اين پاسخ ايران به دعوت روز سه‌شنبه وزير خارجه عربستان از محمد جواد ظريف براي سفر به رياض است.
هر چند ايران مي‌گويد كه هنوز دعوتنامه‌يي در اين خصوص دريافت نكرده است اما به نظر مي‌رسد پس از باز شدن قفل روابط خارجي ايران با كشورهاي اروپايي، زنگ باز شدن قفل روابط ديپلماتيك تهران و رياض نيز به گوش مي‌رسد.
ايران و عربستان از زمان روي كار آمدن دولت حسن روحاني تاكنون بارها نسبت به كنار رفتن ابرهاي تيره و تار در روابط شان ابراز اميدواري كرده‌اند اما دعوت سعود الفيصل از محمد جوا ظريف براي سفر به رياض مي‌تواند نويد باز‌گشت آرامش به روابط ايران و عربستان باشد.
روز سه‌شنبه الفيصل، وزير امور خارجه عربستان در مراسم اختتاميه همايش اقتصادي اعراب و آسياي مركزي و آذربايجان در رياض اعلام كرد كه از ظريف براي سفر به عربستان سعودي دعوت كرده و عربستان آماده است از وزير خارجه ايران در هر زماني كه وي مناسب بداند، استقبال كند.
الفيصل همچنين تصريح كرد كه عربستان آماده مذاكره و گفت‌وگو با ايران است. ديروز نيز اين دعوت از جانب ايران بي‌پاسخ نماند. از يك‌سو امير عبداللهيان، معاون عربي و آفريقاي وزير امور خارجه هر چند اعلام كرد كه اين دعوتنامه را دريافت نكرده‌اند اما بر اين نكته تاكيد كرد كه برنامه ديدار وزراي خارجه دو كشور در دستور كار جمهوري اسلامي ايران است.
به گزار ش ايرنا، اين مقام ارشد وزارت امور خارجه با بيان اينكه جمهوري اسلامي ايران و عربستان سعودي دو كشور مهم در منطقه به شمار مي‌روند، اظهار داشت: ما از مذاكره و ملاقات براي كمك به حل مشكلات منطقه، رفع سوءتفاهمات و توسعه بيشتر مناسبات دو جانبه استقبال مي‌كنيم.
از سوي ديگر محمد باقر نوبخت، سخنگوي دولت نيز روزگذشته در نشست خبري‌اش به نوعي به اين دعوت از سوي دولت پاسخ مثبت داد و اظهار داشت كه «گسترش روابط با عربستان در دستور كار دولت است.»
وي همچنين با بيان اينكه گسترش روابط با كشورهاي همسايه از برنامه‌هاي دولت است، گفت: باتوجه به اينكه عربستان، همسايه‌يي است كه حسن همجواري و تحكيم روابط با آن به نفع منطقه خواهد بود، اراده دولت در اين است كه رابطه با عربستان در جهت تامين منافع هر دو كشور گسترش يابد. ايران در حالي به اين دعوت پاسخ مثبت داده است كه مقامات ايران و خصوصا ظريف تاكنون بارها اعلام كرده‌اند كه خواهان ارتقاي روابط ميان دو كشور ايران و عربستان هستند. روابط ايران و عربستان هيچگاه طي ساليان گذشته آفتابي نبوده است.
حمايت عربستان از صدام حسين در جنگ ايران و عراق و البته ماجراهاي بحرين در بحبوحه بهار عربي و بحران يمن و ادعاي دخالت ايران در اين بحران تنها نمونه‌يي از اختلافات و درگيري‌هاست كه تاكنون بر روابط دو كشور سايه افكنده است.
اما اينكه چه چيز پس از مدت‌ها باعث شده تا عربستان خود براي بهبود روابط با ايران قدم بر‌دارد نكته ديگري است. در واقع آنچه از سوي ناظران به عنوان دليل قدم گذاشتن عربستان براي بهبود رابطه‌اش با ايران تعبير مي‌شود، تغيير شرايط منطقه به نفع ايران است.
همچنين از آنجا كه «حسن روحاني» رييس‌جمهوري اسلامي ايران از زمان روي كار آمدنش تاكيد كرده كه ايران خواستار بهبود روابط خود با كشورهاي عربي حاشيه خليج فارس است، اكنون عربستان سعودي نگران آن است كه در صورت عدم بهبود روابط خود با ايران در منطقه در انزوا قرار گيرد.
از سوي ديگر مذاكرات ايران و 1+5 و تقويت احتمال رسيدن ايران با جامعه بين‌الملل به يك مصالحه با حفظ اقتدار ملي‌اش و داشتن آنچه حق طبيعي خود مي‌داند يكي از دلايل پيشقدم شدن رياض براي بهبود روابطش با ايران است. سعودي‌ها همچنين دل نگران بهبود روابط ايران و امريكا و استراتژي امريكا در قبال منطقه هستند. شايد از همين رو بسياري از پيشنهاد امريكا به عربستان براي قدم گذاشتنش درپاك كردن تيرگي‌هاي رابطه دوكشور ياد مي‌كنند نكته‌يي كه البته از سوي امريكا رد شده است.
جان كري، وزير خارجه امريكا اگرچه از استقبال واشنگتن از دعوت عربستان از وزير خارجه ايران خبر داده است اما در عين حال اين گمانه را كه كشورش نقشي در اين دعوت داشته رد كرده است.
به گزارش خبرآنلاين به نقل از العالم، كري در پاسخ به سوالي در همين زمينه گفته است: «درباره دعوت عربستان از وزير خارجه ايران بايد بگويم كه امريكا نقشي در اين دعوت نداشته است اما خوشحال مي‌شويم كه ببينيم دوستان خوب ما، يعني مقامات عربستان، وارد ديپلماسي شده‌اند.» هر چه هست بسياري دعوت سعود الفيصل از ظريف را يك زلزله ديپلماتيك در منطقه توصيف مي‌كنند كه مي‌تواند بسياري از معادلات را به هم بزند.
برخي نيز از آن به عنوان سيگنالي مثبت از سوي عربستان سعودي ياد مي‌كنند كه در صورت تحقق آن مي‌توانيم شاهد برقراري ثبات در منطقه باشيم. با اين حال نه ايران و نه عربستان هنوز زمان دقيقي براي گفت‌وگو با يكديگر تعيين نكرده‌اند. اما مي‌توان از اين موضوع به عنوان برگ برنده‌يي در بهبود روابط ديپلماتيك ايران با اروپا و همسايگان ايران طي 9 ماهي كه از عمر دولت مي‌گذرد، ياد كرد.
روابط ايران و عربستان در گذر تاريخ
اوج روابط ايران و عربستان در زمان هاشمي‌رفسنجاني بود. هاشمي‌رفسنجاني به قدري در بهبود روابط تهران و رياض نقش داشت كه هنوز هم از او به عنوان تنها كسي كه مي‌تواند به روابط تيره هشت سال گذشته ميان دو كشور پايان دهد ياد مي‌كنند. او سفرهاي متعددي به عربستان انجام داد و جايگاه خاصي نزد مقامات عربستاني پيدا كرد.
اين جايگاه به حدي بود كه بعد از اتمام دوره رياست‌جمهوري هاشمي و در 20 خرداد 1387 ، از وي كه سمت رييس مجلس خبرگان رهبري و رييس مجمع تشخيص مصلحت نظام را بر عهده داشت، به عنوان مهمان ويژه كنفرانس بين‌المللي گفت‌وگوي اسلامي دعوت شد تا در اين كنفرانس شركت كند.
در اين سفر 10 روزه به هاشمي اجازه داده شد از منطقه فدك بازديد كند. با روي كار آمدن سيد محمد خاتمي و نظريه گفت‌وگوي تمدن‌هاي وي كه اساس سياست خارجي او و دولت اصلاحات را تشكيل مي‌داد، روابط دوجانبه بيش از گذشته تقويت شد آنقدر كه ا ز اين دوران به عنوان دوران طلايي روابط دو كشور نام برده مي‌شود.
با روي كار آمدن محمود احمدي‌نژاد به رياست جمهوري به مرور تنش‌هاي دوجانبه آغاز شد. در حالي كه احمدي‌نژاد در زمان دولت نهم، عربستان سعودي چهار بار ميزبان رييس‌جمهور ايران بود، در زمان دولت دهم تنها در مرداد ماه 91يك‌بار موفق شد به عربستان سفر كند.
سفري كه دليل اصلي آن حضور در اجلاس مكه براي حل بحران سوريه بود. اما انتخاب حسن روحاني به عنوان رييس يازدهمين دولت جمهوري اسلامي ايران، رياض را مشتاق كرد تا به اين روابط تاريك پايان دهد. پاياني آرام بر تنش‌هاي موجود ميان دو كشور.
از اين رو عبدالله بن عبدالعزيز، پادشاه وقت عربستان سعودي، از نخستين رهبران سياسي بود كه انتخاب روحاني را تبريك گفت و براي وي آرزوي موفقيت كرد. روحاني نيز چند روز بعد اين پيام را پاسخ گفت و ابراز اميدواري كرد كه ايران و عربستان با كمك يكديگر بتوانند ثبات را به منطقه خاورميانه بازگردانند.
همچنين روحاني در نخستين نشست خبري‌اش كه در 27 خرداد 1392 انجام شد، عربستاني‌ها را برادر خود خواند و از روابط سياسي با اين كشور استقبال كرد. با اين حال عربستان سعودي از جمله كشورهايي است كه هيچگاه از توافق ژنو ابراز خرسندي نكرده است و تنها بعد از حصول توافق هسته‌يي ژنو، عربستاني‌ها بعد از سكوتي چند روزه، پيام تبريكي محتاطانه در خصوص امضاي چنين تفاهمنامه‌يي منتشر كردند.
حالا اما چرخ ديپلماسي جور ديگري براي دو كشور در حال چرخيدن است. بايد ديد ايران چه زماني وزير خارجه‌اش را راهي رياض مي‌كند و به دعوت عربستان پاسخ مثبت عملي مي‌دهد و كي كليد ديپلماسي قفل روابط تهران و رياض را مي گشايد.