موج اضطرابِ موسیقی در خبر بستری شدن شجریان برای چه بود؟

صدای ایران- بعد از ظهر روز گذشته خبری بر روی خبرگزاریها منتشر شد مبنی بر اینکه محمدرضا شجریان در بیمارستان بستری شده است.

به گزارش خبرنگار صدای ایران، در ساعات اولیه این خبر، موجی از نگرانی میان علاقه مندان این استاد آواز ایرانی و جامعه موسیقی ایجاد گشت؛ براستی چرا این خبر در ساعات اولیه چنین بازتابی در سطح جامعه و در شبکه های اجتماعی داشت و چرا همه هنردوستان در غمی فروخفته بسر می برند.


برای پاسخگویی به این سوال چند علت را می توان ذکر کرد:

علت اول این نگرانی را می توان خبر متناقضی دانست که بر روی دو خبرگزاری معتبر کشور با فاصله زمانی اندک منتشر شد؛ یافت. خبرگزاری ایسنا علت بستری شدن را سرماخوردگی شدید شجریان و زمان آنرا هفتم شهریور اعلام کرد در حالی که خبرگزاری کار ایران (ایلنا) به فاصله اندکی خبر بستری شدن شجریان را بر روی تلکس خبری خود منتشر کرده بود علت بستری را مشکلات ریوی و زمان آنرا پنج شنبه پنجم شهریور اعلام کرد. این تناقض خبر در فاصله کوتاه از دو خبرگزاری معتبر کشور و در عین حال اطلاع رسانی ضعیف سایت شخصی ایشان و روابط عمومی شرکت دل آواز بر موج ابهام و نگرانی طرفداران ایشان افزود.

دومین علت این بازتاب گسترده را می توان در سابقه بیماری خسرو آواز ایران دانست. در بهمن ماه 1386 همانند روز گذشته خبری همراه با فیلم چند دقیقه ای از سوی روابط عمومی شرکت دل آواز منتشر شد مبنی بر اینکه استاد شجریان بدلیل مشکلات ریوی در بیمارستان بستری شده اند و عمل جراحی برای خارج کردن بخش سرطانی سینه در بیمارستان کسری تهران در 21 بهمن ماه انجام شد، استاد چند روز بعد از بیمارستان مرخص شدند و با پیگیری تمرینات، چند ماه بعد از آن عمل جراحی در اردیبهشت سال1387 تور کنسرت آمریکا و کانادای خود را برگزار کردند.

با دقت در خبر دیروز می توان شباهتی با وقایع آن سالها یافت . اول اینکه همانند همان ایام خبر غافلگیر کننده بود. مشکل استاد همان مشکلات ریوی است و آنکه در همان بیمارستان بستری شده اند.

سومین علت را می توان نقش استاد شجریان در موسیقی ایران دانست. این نقش از دو جهت قابل بررسی است. اول اینکه شاید تعداد موسیقیدانان ایرانی شناخته در عرصه جهانی به تعداد انگشتان دو دست هم نرسد.

استاد شجریان سرامد این افراد است و شاید اغراق نباشد که گفت بسیاری در جهان؛ موسیقی ایرانی را با تلاش و کوشش وی در برگزاری تورهای کنسرت در نقاط مختلف جهان شناخته اند و هنگامی که نام موسیقی در دنیا به میان می اید بی گمان نام وی ابتدا بر زبان جاری می شود.

وی از معدود هنرمندان در دنیا است که نشان پیکاسو را از سازمان علمی – فرهنگی سازمان ملل(یونسکو) دریافت کرده است؛ این نشان هر چهار سال یک‌بار به هنرمند یا شخصیّتی که فعّالیت فرهنگی جهانی دارد و کارش از اصالت و خصوصیتی برخوردار است، اهدا می‌شود.

پس از برگزاری کنسرت شجریان در ونکوور کانادا، گلوب اند میل، شجریان را افسانه موسیقی شرق معرفی کرد و یا  خبرنگار روزنامه  شرق روایت می کند که هنگامی که  از «کریستیان براد تامسن»، کارگردان، نویسنده و تهیه‌کننده دانمارکی که یکی از اعضای هیات داوران بخش بین‌الملل این جشنواره بود و کارگردانی بیش از 10عنوان فیلم مستند را در کارنامه هنری دارد که از آن جمله می‌توان به مستند‌های صدای ایران، محمدرضا شجریان 2006 و فاسبیندر ودوست‌داشتن بی‌ادعا 2014 اشاره کرد.

وقتی تامسن درباره محمدرضا شجریان صحبت می‌کرد، اشک در چشمانش جمع شد و نسبت به او ادای احترام می کرد وقتی خبرنگار شرق از او می پرسد محمدرضا شجریان برای ایرانی‌ها هنرمند بزرگی است، چه شد که شما علاقه‌مند به صدای شجریان شدید و درباره ایشان فیلم ساختید؟ وی در جواب می گوید «یادم نمی‌آید برای اولین‌بار چه وقت صدای شجریان را شنیدم. چنان محو صدایش شدم، انگار کلماتش برایم اهمیتی نداشت. درواقع فرقی نمی‌کرد چه می‌گوید، بلکه صدای او مرا به اعماق می‌برد. همان‌جا یاد یکی از شعارهای زندگی‌ام افتادم که از نیچه برگرفتم.

در واقع اینها نمونه ای از نمود جهانی استاد شجریان است و زاویه دیگر این علت آن است که در جامعه متفرق ایران که موسیقی ایرانی نیز جدا از آن نیست. هنرمندان بسیار از هم دور افتاده اند. گاه سخنانی درباره یک دیگر به زبان می آورند که این گسست را بیشتر می کند. در این جایگاه تنها یک نقطه اتصال است که همه را گرد هم می آورد؛ وقتی صحبت از وی به میان می آید همه به احترام از او یاد می کنند.

حمایت او از هنرمندی یا عرصه ای حمایت همه را بر می انگیزد. در واقع شجریان حلقه وصل هنرمندان است و به قولی پدر موسیقی ایران در دوران معاصر است و یا می تواند این قابلیت را به خوبی ایفا کند.

علت آخر اینکه چرا خبری بستری شدن شجریان در بیمارستان موجی از نگرانی ایجاد کرد را می توان این امر دانست که  جامعه موسیقی ایران بیش از گذشته در فشار قرار گرفته است. لغو کنسرت ها بیش از گذشته گشته است. در این چند سال اخیر اساتید بسیاری را موسیقی از دست داده و قامت آن شکسته شده است.

با درگذشت فرامرز پایور و پرویز مشکاتیان  در سال 1388 سنتور غریب تر گشته و با درگذشت همایون خرم تنها ویلون نواز مطرح حال حاضر و یادگار استاد الاساتید؛ ابوالحسن صبا  در سال 1391 و درگذشت خداوندگار نی؛ حسن کسایی درهمان سال دو ساز موسیقی؛ مطرح ترین استادان دوران خود را از دست دادند. با درگذشت ناگهانی محمدرضا لطفی؛ قلندر موسیقی ایران در سال گذشته و جلیل شهناز خداوندگار تار، تار نیز نتوانسته است کمر راست کند.

در این موج از دست دادن اساتید موسیقی ایران و پیکر نحیف جامعه موسیقی و در شرایطی که تعداد اساتید و یادگاران دوران گذشته به تعداد انگشتان دو دست نخواهد رسید . در واقع هنردوستان و جامعه موسیقی دیگر توان و یارای غم دیگری ندارد و شنیدن هر خبر ناراحت کننده ای ولو کوچک موجی از اضطراب و نگرانی در آن ایجاد می کند.