كالاهايي كه در شبکه‌های اجتماعی تحريم شدند

ديروز مرغ، لبنيات، شير و... امروز خودرو. اين جمله را شكلي ديگر نيز مي‌توان بيان كرد؛ ديروز مواد غذايي، امروز كالاهاي صنعتي. كمپين «نخريد» حالا وارد فضايي تازه شده است. فراگيري شبكه‌هاي اجتماعي شمار كمپين‌هايي از اين دست را اخيرا با افزايش روبه‌رو كرده است.

به گزارش اعتماد، كمپين خريد خودرو ممنوع هرچند كمپيني تكراري است اما تفاوتي ماهوي با كمپين‌هاي پيشين دارد. اين‌بار كار از نياز روزمره فراتر رفته است.

در حالي مردم قيمت خودروهاي توليدي در ايران را بالا مي‌دانند و معتقدند نبايد نسبت به خريد خودرو اقدام كرد كه تمام مذاكرات و نشست و برخاست‌ها و نامه‌نگاري‌هاي خودروسازان حول محور افزايش قيمت خودرو دور مي‌زند. بازار خودرو در ركودي سخت به سر مي‌برد، كاهش محسوس خريد و فروش خودرو در بازار اما ربطي به خودروهاي صفر كيلومتر نداشت. به نظر مي‌رسد كاربران شبكه‌هاي اجتماعي اين‌بار درصدد آزار توليد‌كننده برآمده‌اند و مي‌خواهند پاي ركود را به توليد گير بدهند. كمپين خريد خودروي صفر ممنوع مي‌تواند حالا بازار خودروسازاني كه در ماه‌هاي اخير با افزايش ٧٠ درصدي توليد روبه‌رو شده‌اند كساد كند و زنگ خطري را براي‌شان به صدا در بياورد.

داستان اول؛ پسته

جرقه تحريم خريد را پسته زد. پسته ٧٠ هزار توماني، آن هم دو سال قبل، در آستانه نوروز ٩٢. پسته‌هايي كه با قيمت ٢٥ تا ٣٠ هزار تومان در اسفند ماه سال ١٣٩٠ به فروش مي‌رسيدند، در اسفند ١٣٩١ ركورد ٧٠ هزار تومان را شكستند. زمزمه‌هاي تحريم پسته دهان به دهان چرخيد و اتفاقا پاي اين تحريم به صدا و سيما نيز باز شد. درست وقتي افكار عمومي مطالبه مي‌كردند كه مقامات دولت درباره چرايي گراني توضيح دهند، رييس‌جمهور وقت در گفت‌وگو با خبرنگاران، تحريم پسته را اتفاق خوبي توصيف كرد. كم‌كم پاي بازاري‌ها به ميان آمد. عسگراولادي، تاجر معروف پسته چند باري تلاش كرد، بگويد چرا پسته صادراتي از پسته وارداتي ارزان‌تر است. مي‌گفت پسته‌هاي در بسته و كوچك صادر مي‌شود نه پسته‌هاي خندان و درشت و مورد‌پسند مردم ايران اما اين توضيحات افاقه نكرد و بررسي‌ها نشان داد ميزان فروش پسته ٦٠ درصدي كاهش داشت.

حتي برگزاري نمايشگاه‌هاي متعدد و عرضه پسته به قيمتي حدود ٥٠ تا ٦٠ هزار تومان نيز نتوانست ايراني‌هاي خو گرفته با گراني را راضي كند كه پسته نخرند. داستان تحريم پسته اگر با موفقيت به پايان رسيد اما سبب كاهش قيمت‌ها نشد. نتيجه كمپين اين بود كه مصرف پسته در ايران رو به كاهش نهاد و برآوردها نشان مي‌دهد اين كاهش مصرف همچنان ادامه دارد. مردم ايران كمتر از قبل پسته مي‌خورند هر چند پسته امروز در بازار ايران ارزان‌تر از اسفند سال ١٣٩١ است و با حدود ٥٠ اسكناس هزار توماني در هر كيلو معاوضه مي‌شود.

كمپين خريد لبنيات

فصل اول داستان شير را گراني ننوشت. پرده‌برداري از يك تخلف جرقه اعتراض را زد. وزير بهداشت صراحتا از استفاده صنايع لبني از روغن پالم انتقاد كرده بود. آن روزها، مرداد سال گذشته همه رسانه‌ها پر بود از مطالبي درباره مضرات روغن پالم. مي‌گفتند گرفتگي عروق را سبب مي‌شود و بيماري‌هاي قلبي را افزايش مي‌دهد. آمارهاي گمرك نيز نشان مي‌داد ميزان واردات روغن پالم به‌شدت افزايش يافته است.

لبنيات در دو سال قبل از آن نيز به‌شدت گران شده بود. حالا آمارها نشان مي‌داد جامعه‌اي كه كمتر از سرانه استاندارد جهاني شير مصرف مي‌كند، باز هم تن به كاهش مصرف داده و از ترس پالم ترجيح مي‌دهد به پوكي استخوان پناه ببرد. قبل از آنكه نام كارخانه‌هاي متخلف اعلام شود مردم دست از خريد لبنيات پرچرب كشيدند. تحريم شير دهان به دهان چرخيد و هنوز هم آمارها حكايت از آن دارد كه ميزان مصرف به استانداردهاي قبلي بازنگشته است. تحريم خريد شير هر چند موفق بود و موجب كاهش فروش شير شد اما در عمل اطميناني در افكار عمومي ايجاد نكرد كه شير و ساير محصولات لبني ديگر پالم ندارد و استاندارد به دست مصرف‌كننده مي‌رسد.

تحريم مرغ؛ نخريد تا بگندد

درست اسفند ماه سال گذشته بود كه كمپين تحريم خريد مرغ به راه افتاد. مرغ به كيلويي ٩ هزار تومان نيز رسيده بود.

اين بدان معناست كه يك مرغ متوسط حدود ٢٥ هزار تومان قيمت داشت. كمپين خريد مرغ با شعار نخريد تا بگندد به راه افتاد و سبب كاهش فروش مرغ درست در روزهاي اوج مصرف شد. برخي دست‌اندركاران اين صنعت اعلام مي‌كردند با كاهش خريد تنها توليدكننده متضرر مي‌شود اما با اين حال خريداران راضي نشدند كه تن به مصرف مرغ بدهند. اين‌بار نتيجه تحريم فرق داشت. قيمت مرغ در نيمه فروردين رو به كاهش نهاد و حتي روي پنج هزار تومان را نيز ديد. هر چند بهاي مرغ اخيرا افزايشي اندك را تجربه كرده و به قيمتي حدود شش هزار تومان رسيده است اما مصرف‌كنندگان اين تحريم را موفق مي‌دانند.

 و اينك خودرو

هرچند تحريم‌هاي پيشين توليدكنندگان اين مواد غذايي را مورد تهديد قرار داد و تاحدي به زيان مقطعي آنها نيز منجر شد اما تحريم اخير، يعني تحريم خريد خودروي صفر كيلومتر ويژگي‌هايي ديگر دارد. شبكه‌هاي اجتماعي حالا مردم را آماده نخريدن كالايي مي‌كنند خارج از دايره تحريم‌هاي پيشين. اگر تا پيش از اين مواد غذايي مورد تحريم قرار مي‌گرفت، اين‌بار كالايي ساخته‌شده را مورد تحريم قرار داده‌اند. خودرو، چشم و چراغ صنعت ايران كه سال‌هاست مورد حمايت‌هاي بي‌دريغ دولت قرار گرفته است.

واكنش اوليه دست‌اندركاران اين صنعت هر‌چند عصبانيت بود اما شايد فراگير شدن آن بتواند مشكلاتي را براي دو غول خودروسازي ايران پديد آورد. حالا ديگر توضيحاتي از اين دست كه دو سال ديگر قراردادهاي فعلي به نتيجه مي‌رسد چندان ثمر‌بخش نيست. كمپين خريد خودروي صفر هر روز بيش از گذشته در گوشي‌هاي هوشمند جاي مي‌گيرد. شايد گوشي‌هاي هوشمند را بتوان جايگزيني براي نهادهاي مدني دانست كه سال‌هاست در ايران حضور ندارند اما در غياب‌شان مصرف‌كنندگان جايي را براي يافتن هم پيدا كرده‌اند.