ایران و فرانسه در جاده دو طرفه

«لوران فابیوس» وزیر امور خارجه فرانسه امروز چهارشنبه به تهران سفر کرد؛ سفری که می تواند نشانه یی از آغاز دوره جدید در روابط 2 کشور باشد. به نظر می رسد تهران و پاریس می خواهند در دوره جدید پلی بر اختلاف های پیشین خود بزنند و مسیری تازه از همکاری و تعامل سازنده را در پیش بگیرند.

سیاست خارجی به عنوان ابزار حفظ و پیگیری اهداف و منافع ملی همواره از اهمیت فراوانی برخوردار بوده است و در این میان دولت ها تلاش می کنند با ابزار دیپلماسی به بیشینه سازی منافع و امنیت ملی خود یاری رسانند.

جمهوری اسلامی ایران در دوره ی تازه ی سیاست خارجی خود در چارچوب گفتمان اعتدال و سیاست «تعامل سازنده» تلاش کرده است مناسبات خارجی را به شکلی متوازن با همه ی کشورها افزایش دهد. در این میان، کشورهای اروپایی به دلیل پیشینه ی روابط خود از اهمیت قابل توجهی برای جمهوری اسلامی ایران برخوردارند.

ویژگی های کشورهای اروپایی در نظام بین الملل و همچنین نقش و جایگاه منطقه یی و راهبردی جمهوری اسلامی ایران ضرورت های متقابلی را برای برقراری یک پیوند تقویت شده میان تهران و دولت های اروپایی به وجود می آورد. به بیانی تفصیلی تر، به دلیل نقش اروپا در نظام بین الملل و همچنین جایگاه ژئواستراتژیک منطقه یی و منابع گسترده ی انرژی ایران، ضرورت های مشترکی برای حفظ روابط در یک چارچوب مناسب میان 2 طرف وجود دارد. البته این روابط تا اندازه ی زیادی پرفراز و نشیب و همراه با چالش در عرصه هایی همچون حقوق بشر، دهشت افکنی (تروریسم) و از آن مهمتر اختلاف های هسته یی طی یک دهه ی اخیر بوده است.

در این پیوند، فرانسه به عنوان یکی از پنج عضو دایم شورای امنیت و نیز یکی از قدرت های اروپایی، از جمله کشورهایی است که می کوشد در حوزه های منطقه یی و بین المللی نقشی عمده و تاثیرگذار ایفا کند. از این رو لوران فابیوس وزیر امورخارجه ی فرانسه چهارشنبه هفتم مرداد و بر اساس اعلامی که یک روز پس از توافق هسته یی وین صورت گرفت به ایران سفر می کند. پیش از وی، «زیگمار گابریل» معاون صدراعظم آلمان و وزیر اقتصاد و انرژی این کشور به عنوان نخستین مقام اروپایی پس از توافق هسته یی در صدر یک هیات 60 نفره از سران و مقام های اقتصادی و مدیران شرکت های آلمانی به ایران سفر کرده بود. دیروز سه شنبه نیز «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اتحادیه ی اروپا به ایران سفر کرد.

وزیر امورخارجه ی فرانسه در این سفر افزون بر دیدار با «محمد جواد ظریف» وزیر امورخارجه، با «حسن روحانی» رییس جمهوری اسلامی ایران نیز دیدار و گفت وگو می کند.

سفر فابیوس به تهران در حالی صورت می گیرد که از آخرین سفر وزیر امور خارجه ی فرانسه به ایران دست کم 10 سال می گذرد. در این سفر مسایل مربوط به احیای روابط دوجانبه ی تهران و پاریس مهم ترین دستور کار فابیوس خواهد بود. البته برخی منابع از وجود برنامه هایی برای بحث درباره ی شماری از مسایل منطقه یی در این سفر سخن به میان آورده اند.

وزیران امور خارجه ی ایتالیا و اسپانیا نیز از دیگر مقام های سیاسی اروپایی هستند که برنامه ی سفر به تهران در روزهای آینده را برای خود تنظیم کرده اند اما پیش از آن «فدریکا موگرینی» مسوول سیاست خارجی اروپا سه شنبه ششم مردادماه میهمان مقام های ایرانی است.

مهمترین نکته های مربوط به مناسبات ایران و فرانسه شامل محورهای زیر است:

1- روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه از سال 1357 خورشیدی تاکنون فراز و نشیب‏ های زیادی را پشت سر گذاشته است. از یک سو فرانسه و رسانه های گروهی این کشور در واپسین ماه های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی با میزبانی از امام خمینی (ره) در منطقه ی «نوفل لوشاتو» خاطره یی مطلوب در ذهن ایرانیان به جا گذاشتند از دیگر سو، سیاست فرانسه در قبال ایران طی سال های پس از انقلاب در بردارنده ی نقطه های منفی و تردیدآمیز بوده است.

روابط تهران- پاریس پس از انقلاب اسلامی تا حد زیادی متاثر از متغیرهای سیستمی، منطقه‏ یی و ملی به پیش رفته و این مناسبات در دوره های گوناگون ریاست جمهوری این کشور به ویژه از زمان «ژاک شیراک» به این سو، با تمرکز بر هر یک از این متغیرها در جریان بوده است.

2- در میان عرصه های گوناگون روابط دوجانبه، مناسبات اقتصادی ایران و فرانسه برای سال ها از روندی رو به رشد برخوردار بوده است و شرکت های بزرگی فرانسوی مانند «پژو» و «رنو» از جمله شرکت هایی بودند که طرح های گسترده یی را با شرکت های خودروسازی ایران اجرا کردند. شرکت نفتی فرانسوی «توتال» نیز سرمایه گذاری های کلانی را در بخش صنعت نفت ایران انجام داد.

در این ارتباط، ایران دومین بازار بزرگ در دنیا برای شرکت های فرانسوی به ویژه خودروسازی محسوب می شد اما در سال 1391 زیر فشار تحریم ها همکاری های اقتصادی دوجانبه رو به توقف نهاد. به طور کلی و بر اساس آمار ارایه شده از سوی نهادهای فرانسوی، حجم مبادله های تجاری میان ایران و فرانسه در سال 2004 میلادی (1383 خورشیدی) بالغ بر 4 میلیارد و 300 میلیون یورو بود که این میزان در سال 2013 به 500 میلیون یورو کاهش یافت.

پس از امضای توافق هسته یی در وین، فابیوس دومین مقام بلندپایه ی اروپایی است که برای گفت وگو در زمینه های گوناگون به ویژه از سرگیری مناسبات تجاری به ایران سفر می کند.

افق مبادله های تجاری که 2 کشور برای دوره ی پس از تحریم در نظر گرفته اند به پنج میلیارد دلار می رسد. ایران و فرانسه این ظرفیت را دارا هستند تا حجم روابط را به بالاتر از این رقم برسانند و مناسبات خود را به یک شراکت راهبردی در حوزه ی اقتصادی تبدیل کنند. در این پیوند، در فضای پساتوافق هسته یی کارشناسان رشد پنج تا 10 درصدی ارزش همکاری های اقتصادی در صنعت خودروسازی را در 10 سال آینده پیش بینی می کنند.

3- جمهوری اسلامی ایران و فرانسه در حوزه ی منطقه یی دارای اختلاف هایی هستند. نوع نگاه فرانسه در موضوع هایی مانند تحولات سوریه، لبنان، یمن و تلاش این کشور برای حضور گسترده در منطقه ی خلیج فارس موجب می شود تا فضای کمتری برای همکاری در این زمینه ها ایجاد شود. همچنین فرانسه دارای روابطی تنگاتنگ با رژیم صهیونیستی است. با این حال نظر می رسد بخشی از هدف سفر فابیوس به تهران گفت وگو بر سر مسایل منطقه یی است.

4- با توجه به فضای کلی روابط 2 کشور و مولفه های سیاست خارجی فرانسه باید گفت هرچند پاریس در تلاش است که دیپلماسی اعلامی و اعمالی خود را هماهنگ نشان دهد اما عملکرد سیاست خارجی این کشور طی سال های گذشته این گونه نبوده است و به نظر می ‏رسد همچنان فرانسه زیر تاثیر شرایط محیطی فرصت ‏ها و محدودیت های گوناگونی در روابط دوجانبه با ایران می بیند. البته پیشینه و گذشته ی روابط جمهوری اسلامی ایران و فرانسه بیانگر آن است که این مناسبات همچنان از ظرفیت های فراوانی چه در حوزه ی سیاسی و چه حوزه ی اقتصادی برخورداراست. بنابراین، آینده ی مناسبات در صورت شکل گیری چارچوب های همکاری های بلندمدت و کاهش نقش عنصرهای اختلاف برانگیز سیاسی و پررنگ ساختن عنصر اقتصاد می تواند از ثبات و قوام بیشتری برخوردار شود.