روزنامه اطلاعات روز سه شنبه در یادداشتی نوشت: در بحث پیشین، در چارچوب مربوط به دگرگونی های استراتژیک در خاورمیانه، به برآمدن و قدرت منطقه ای ایران پرداخته شد و شاخص ها و دلایل قدرت منطقه ای کشور ما مورد بحث واقع شد. در ادامه آن مباحث، در این نوشتار پرسش کلیدی این است که چالش های قدرت منطقه ای ایران کدامند؟
این یادداشت به قلم سیدمحمدکاظم سجادپور در ادامه می افزاید: برآمدن ایران در منطقه با دو دسته چالش روبروست: دسته اول مربوط به تصورات و برداشت های دیگر بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای درخصوص ماهیت قدرت منطقه ای ایران است و دسته دوم، چالش های مربوط به تثبیت قدرت منطقه ای ایران را در بر می گیرد.
در بحث اول باید گفت که تصویر و تصور در مباحث استراتژیک و کلان، بسیار حائز اهمیت است. ممکن است تصورات دیگران درست نباشد و با عالم واقع ارتباطی نداشته باشد ولی از اثرات آن تصورات هر چند نادرست هم نباشند، نمی توان مخصوصاً در عرصه امنیتی غفلت کرد. چه بسا بسیاری از نبردهای دنیا که براساس تصورات نادرست از خود و دیگران رخ داده است.
رابرت جرویس اهمیت این موضوع را در کتابی با عنوان برداشت و سوء برداشت در روابط بین الملل به خوبی تشریح می کند. غالب جنگ های دنیا ریشه در ارزیابی غیرواقعی از نیّت ها و توانایی های طرف مقابل و ظرفیت و قدرت خود دارد. نمونه بارز این پدیده، اقدامات جنون آمیز صدام حسین در حمله به ایران در 1359 و حمله به کویت در 1379 است. در مورد برآمدن منطقه ای ایران نیز برداشت های نادرست و عمیقاً بی پایه در اطراف ایران مخصوصاً برخی از محافل عربی وجود دارد.
برخی از سیاستمداران و تحلیلگران عرب، بدون دقت در ماهیت برآمدگی قدرت منطقه ای ایران و شناخت علمی و واقع بینانه آن، به تصورات و برداشت هایی چون «توسعه طلبی ارضی»، «توسعه طلبی ایدئولوژیک»، «تسلط بر دنیای عرب»، «اشغال فضای عربی» متشبث شده اند. این مفاهیم کاملاً بی پایه اند ولی اثرات عمیقی در ذهنیت بازیگران سیاسی در منطقه در رابطه با ایران می گذارد که دارای پی آمدهای استراتژیک و امنیتی منفی برای ایران است. چندی پیش این نگارنده، مورد پرسش برنامه پربیننده شبکه الجزیره با عنوان «بلاحدود» (بدون مرز) قرار گرفت.
این برنامه شبیه برنامه شبکه جهانی بی بی سی با عنوان «صحبت سخت» است و توسط خبرنگار برجسته عرب آقای منصور اداره می شود. او گفت که ایران در صدد احیای سلطه خود در منطقه و امپراطوری کهن ایران است و از اینجانب توضیح خواست. در پاسخ گفتم یک امپراطور گذشته را مثال بزنید که توانسته باشد، بر سرزمین های پیشین خود تسلط مجدد پیدا کند. از روم باستان گرفته تا امپراطوری های معاصر، یک مورد را نمی توانید پیدا کنید و اصلاً این امکان پذیر نیست. تصورات در مورد ایران و قدرت منطقه ای آن از بزرگترین چالش های فراروی ماست و ایران هراسی و شیعه هراسی در این قالب قابل بررسی است.
در کنار این برداشت ها، باید گفت که حفظ و تثبیت دستاوردهای منطقه ای گوناگون خود چالش دیگری برای کشورماست. دستاوردهای منطقه ای ایران جدی و واقعی است و این دستاوردها خوشایند بازیگران منطقه ای و فرامنطقه ای نیست.
تلاش برای ایجاد مشکل در این حوزه ها، پیوسته در دستور کار بازیگران منطقه قرار خواهد داشت. ولی به هر صورت در میان این برداشت ها و واقعیت ها باید این نکته را مورد تاکید قرار داد که عنصر ایرانی در پوست اندازی استراتژیک در غرب آسیا و خاورمیانه برجسته شده است، علاوه بر ایران و قدرت های منطقه ای، در شناخت تحولات خاورمیانه باید به بازیگران دیگر نیز پرداخت که موضوع نوشتار بعدی است.
نظر شما