حامد کرزای ریاست جمهوری را تحویل داد نه قدرت را!

«حامد کرزای دو روز پیش از پایان دوره تصدی ریاست جمهوری‌اش در سپتامبر سال گذشته میلادی در جمع گروهی از دیپلمات‌های خارجی حرف آخر و خداحافظی خود را ایراد کرد. او مراسم تودیع خود را با تشکر از آن‌ها به خاطر کمک‌ به افغانستان آغاز و در پایان نیز بیت‌هایی از اشعار "رابرت فراست" را خواند.»

روزنامه واشنگتن پست در گزارشی می‌نویسد: «براساس یکی از نسخه‌های رسمی متن سخنرانی، حامد کرزای، رئیس جمهوری سابق افغانستان در طی سخنرانی خود اعلام کرد که در خدمت اشرف غنی، جانشین خود و همچنین عبدالله عبدالله، شریک غنی در این دولت ائتلافی خواهد ماند.

کرزای افزود، نخستین گذار صلح آمیز قدرت در افغانستان "میراث" او خواهد بود.

او در ادامه گفت: قطعا به عنوان یکی از شهروندان این کشور کاملا از دولت، رئیس جمهور و مدیر اجرایی جدید افغانستان حمایت خواهم کرد و بی‌سر و صدا هر کار را بتوانم انجام خواهم داد.

اما با گذشت 10 ماه می‌توان گفت حامد کرزای هرچیزی هست بجز فردی حامی و بی سر و صدا. او به عنوان یکی از صریح‌ترین و پر سر و صداترین منتقدان غنی و عبدالله ظاهر شده و در تمامی زمینه‌ها از جمله سیاسی، دیپلماتیکی و قبیله‌ای از آن‌ها انتقاد می‌کند. این مساله تنش‌ها را به بالاترین سطح رسانده و همزمان با اینکه دولت کابل با ناامنی،‌ درگیری‌های شدید و یک اقتصاد متزلزل دست و پنجه نرم می‌کند، نگرانی‌ها را مبنی بر اینکه کرزای به دنبال بی‌ثبات کردن دولت شکننده تحت حمایت آمریکا یا دست کم به دست آوردن امتیازات سیاسی است، تشدید می‌کند.

یکی از دیپلماتیک‌های غربی که به خاطر روابط متقابلی که با کرزای و اطرافیانش دارد خواست نامش فاش نشود، می‌گوید: مشخصا حامد کرزای نقشی را برای خودش در نظر گرفته و آن تنها یک سیاستمدار کار کشته‌تر نیست. او نقشی به عنوان یک بازیکن را برای خودش در نظر گرفته است و هرچه بیشتر خلاء‌های دولت ادامه یابد فرصت‌های بیشتری برای او به وجود می‌آید تا این نقش را ایفا کند.

این در حالی است که کرزای درخواست‌ها برای مصاحبه را رد کرده است. متحدانش می‌گویند، کرزای به دنبال متزلزل کردن غنی یا عبدالله و یا بازگشتن بر سر قدرت نیست بلکه او تنها برای حقش به عنوان یکی از شهروندان افغان تلاش می‌کند.

کریم خرم، رئیس دفتر کرزای می‌گوید: کرزای نه دولت سایه تشکیل داده و نه قصد انجام این کار را دارد. او حتی قصد تشکیل حزب اپوزیسیون و مخالف دولت را نیز ندارد.

بازگشت کرزای، تازه‌ترین نشانه از درگیری کنونی بر سر آینده افغانستان بین تیم قدیمی‌اش است که در یک سیستم قدیمی ارباب منشی غرق شده و نسل جدیدی از تکنوکرات‌ها که به دنبال به‌روز رسانی قانون اساسی و مقررات این کشور هستند.

کرزای پس از سرنگونی دولت طالبان در سال 2001 میلادی ابتدا به عنوان رهبر موقت و سپس به عنوان رئیس جمهور منتخب، به مدت 13 سال زمام امور افغانستان را به عهده داشت. همزمان با درگیری سال گذشته میلادی میان اشرف غنی و عبدالله عبدالله بر سر نتایج انتخابات ریاست جمهوری، دوره پایانی ریاست جمهوری کرزای چند ماه بیشتر از آنچه که برنامه‌ریزی شده بود، به طول انجامید؛ تمدیدی که به گفته برخی ناظران برای رئیس جمهوری که به عنوان فردی ناراضی از تسلیم قدرت تلقی می‌شود، مناسب است.

تحلیل گران و دیپلمات‌های غربی می‌گویند: از زمان مراسم تحلیف اشرف غنی، حامد کرزای نه تنها پایگاه حمایتی‌اش را تحکیم بخشیده بلکه عمدا برای توسعه آن تلاش می‌کند. هر روزه ریش سفیدان قدرتمند قبایل، وزرا و والی‌های سابق، اعضای پارلمان، مقامات ولایتی و هم قبیله‌ای‌هایش در محل سکونت کرزای برای گرفتن کمک و هم فکری از او گرد هم می‌آیند.

آن‌ها شامل افرادی هستند که به سمت‌های دولتی منصوب نشده‌اند یا از غنی که تصمیم گرفت وزرای سابق حامد کرزای را در کابینه خود منصوب نکند، احساس بیزاری می‌کنند.

کرزای همچنین با فرماندهان سابق با نفوذ مجاهدین که با جماهیر شوروی و طالبان مبارزه کردند به ویژه افرادی که به خاطر اقدامات دولت احساس انزوا و کنارگذاشته شدن می‌کنند، در حال برقراری ارتباط است. در احزاب دیپلماتیک غیر معمول نیست که پیش‌بینی مقامات عالی رتبه سابق کرزای را در خصوص فروپاشی دولت و ابراز امیدواری درخصوص تشکیل یک دولت موقت به رهبری کرزای را بشنویم.

منتقدان کرزای معتقدند که او می‌خواهد قدرت را حفظ کند تا از خانواده و وفادارانش در برابر اتهامات فساد احتمالی محافظت کند. برخی نیز مدعی هستند، کرزای به خاطر آنکه اشرف غنی و عبدالله عبدالله از او مشورت نخواسته‌اند، عصبانی است. برخی دیگر نیز می‌گویند، کرزای می خواهد با اطمینان حاصل کردن از اینکه دولت کنونی دست و پا می‌زند، میراثش را حفظ کند.

این در حالی است که کریم خرم تمامی این اظهارات را بی پایه و اساس می‌داند.

کرزای به دیدار مرتب با سفرا و دیپلمات‌های خارجی ادامه می‌دهد. او به روسیه، چین و هند سفر، با مقامات دیدار و در رابطه با موضوعات مربوط به افغانستان مذاکره کرده است. در این سفرها معمولا مقامات سابق از جمله وزیر امورخارجه و مشاور امنیت ملی سابقش او را همراهی می‌کنند.

ماه گذشته میلادی در مسکو بسیاری از تعارفات و احترام‌هایی که در خصوص یک رئیس جمهور حاکم صورت می‌گیرد برای کرزای نیز صورت گرفت و او با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه نیز دیدار و درباره طالبان و حضور داعش در افغانستان مذاکره کرد. این در حالی است که اشرف غنی و عبدالله عبدالله از زمانی که زمام امور کشور را به دست گرفته‌اند هنوز سفر رسمی به مسکو نداشته‌اند.

مقامات دولت افغانستان می‌گویند آنها از سفرهای خارجی کرزای نگران نیستند. آن‌ها سفر کرزای به روسیه را به عنوان تلاش پوتین علیه آمریکا که کرزای نیز با آن دشمنی دارد، دانستند. اما این مقامات نسبت به آنچه که آن را مداخله کرزای در سیاست‌ها و انتصاب‌های دولت کابل می‌دانند، نگران هستند. کرزای همچنان در پارلمان، تاسیسات محافظه‌کار مذهبی و پست‌های ولایتی پیروانی دارد.

یکی از معاون‌های ارشد عبدالله که خواست نامش فاش نشود، گفت: کرزای کارهای بسیاری را پشت پرده انجام داده است. افرادی وجود دارند که به کرزای وفادارند و برکناری تمام آن‌ها از سمت‌های دولتی زمان می‌برد.

این در حالی است که خرم تماما این اتهامات را رد کرده است. اما علنا هیچ مجادله‌ای مبنی بر اینکه کرزای دولت را هدف گرفته وجود ندارد. کرزای و معاون‌هایش صریحا از سیاست‌های اشرف غنی از جمله امضای یک توافق امنیتی دوجانبه با واشنگتن انتقاد کرده‌اند.

محمد داوود سلطان‌زی، یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال 2014 میلادی افغانستان می‌گوید: کرزای سیاست خارجه ما، مسیر رفتن به سوی صلح و تحولات اقتصادی را پیش بینی می‌کند.

کرزای در مه سال جاری میلادی ضمن آنکه خواستار لغو توافقنامه میان آژانس‌های جاسوسی افغانستان و پاکستان شد، گفت، این توافق ضد منافع ملی این کشور است. ایمل فیضی، یکی از معاون‌های مهم در تحلیلی که در وب سایت شبکه الجزیره منتشر کرد، این اقدام را به عنوان "خوابیدن با دشمن" توصیف کرد. کرزای ماه گذشته میلادی حمله پهپادی آمریکا را که ادعا شده در آن چند تن غیر نظامی کشته شدند، محکوم کرد در حالی که غنی از اظهار نظر درباره چنین حملاتی اجتناب کرده است.

احمد سعید، یکی از تحلیل گران سیاسی در کابل می‌گوید: کرزای یک سیاستمدار باهوش است. او می‌داند که مواضع ضد آمریکایی و ضد پاکستانی در افغانستان خریدار دارد.

علاوه بر این، سستی سیاسی و سرخوردگی‌های جمعی درخصوص کمبود شغل و افزایش قیمت‌ها باعث افزایش محبوبیت کرزای شده است. او نسبت به اشرف غنی، یکی از مقامات سابق بانک جهانی که به خاطر شیوه تند و خشنش معروف است، کاریزمای بیشتری دارد. با وجود آنکه کرزای دو دوره متوالی زمام امور افغانستان را به عهده داشت، اما برخی از اتباع افغان در مصابحه‌ها ابراز امیدواری کرده‌اند که او بار دیگر نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود.

مصطفی حیدری 20 ساله که مغازه پوشاک دارد، می‌گوید: در زمان ریاست جمهوری کرزای کسب و کار من بهتر بود. از زمانی که غنی و عبدالله زمام امور کشور را به عهده گرفته‌اند، بیشتر مشغول اختلافات داخلی خود هستند.

عبدالقادر، یکی از ریش سفیدان قبایل در ولایت سمنگان می‌گوید: صد درصد کرزای بهتر از این دولت اتحاد ملی است. یک دولت موقت باید تحت رهبری کرزای تشکیل شود و مطمئن باشید که همگان از او حمایت خواهند کرد.

این در حالی است که حامیان غنی و عبدالله نیز به افزایش میزان محبوبیت کرزای اذعان می‌کنند. اما آنها همچنین شکایت می‌کنند که موسسات دولتی بی‌نظم و آلوده به فساد را در کشوری که بیشتر نیروهای بین‌المللی از آن خارج شده و کمک‌های خارجی نیز در حال کاهش است، به ارث برده‌اند.

معاون مذکور عبدالله می‌گوید: در دوران کرزای مردم کسب و کار داشتند و نیروهای بیشتری نیز در روستاها بودند اما الان خیلی چیزها تغییر کرده و به همین خاطر است که مردم کرزای را قبول دارند.

در همین حال دیپلمات‌های غربی می‌گویند، دولت کابل نیز در افزایش محبوبیت کرزای مسئول است. دولت با تمرکز بر درگیری‌ها قادر به انجام اصلاحات اساسی نیست. دولت کابل همچنین بسیاری از درخواست کنندگان مشاغل با نفوذ و مرتبط با کرزای را از خود رانده است.

یکی از این دیپلمات‌ها می‌گوید: تعداد بسیاری از این افراد، مدیران قابل بودند و تعداد اندکی از آنها از نظر ایدئولوژی و قبیله‌ای مرتبط با کرزای بودند. واقعا باعث تاسف است که این تعداد افراد قدرتمند از دولت بیرون رانده شده‌اند. واقعا عجیب است اگر کرزای از این مساله به نفع خود استفاده نکند.

این در حالی است که غنی و عبدالله در حال مقاومت و مقابله به مثل هستند. عبدلله در گرد‌هم‌آیی رهبران مجاهدین در بهار سال جاری میلادی علنا از کرزای خواست تا از مداخله در سیاست‌های افغانستان دست بردارد. عبدالله هفته گذشته دولت کرزای را مقصر مشکلات اقتصادی این کشور دانست.

اشرف غنی که در زمان ریاست جمهوری کرزای به عنوان وزیر دارایی افغانستان خدمت کرده، در ملا ‌عام به کرزای احترام گذاشته است. اما افرادی که به غنی نزدیک هستند می‌گویند، او در حال حاضر معتقد است که در واقع اشتباه کرده‌ است. دیپلمات‌های غربی و معاون‌های غنی معتقند، تنش‌های میان آن دو از زمانی تشدید یافته که کرزای از توافق آژانس‌های جاسوسی کشورش با پاکستان به شدت انتقاد کرد.

حشمت غنی، برادر کوچک‌تر رئیس جمهوری افغانستان می‌گوید: اشرف غنی نهایتا متوجه شد احترامی که به کرزای به عنوان یکی از روسای جمهور سابق کشورش می‌گذارد در حقیقت از نظر کرزای نشانه‌ای است بر اینکه می‌تواند به او در سیاست‌های کنونی دولت دستور دهد.

رسانه‌های محلی گزارش دادند، غنی ماه گذشته میلادی در اشاره‌ای غیر مستقیم به نفوذ کرزای، به رهبران جامعه مدنی در قندهار، پایگاه قبیله‌ای کرزای، گفته که هیچ دولت موازی وجود نخواهد داشت. همچنین غنی در هفته‌های اخیر تلاش کرده تا افراد پر نفوذی را که کرزای آن‌ها را از پیوستن به دولت بیزار کرده، راضی کند. او به پسران فرماندهان سابق مجاهدین و همچنین به برخی از وفاداران کرزای سمت‌های دولتی پیشنهاد کرده‌ است.

یکی از مقامات سابقی که یکی از این پیشنهادها را دریافت کرده، می‌گوید: در این باره با کرزای مذاکره می‌کنم!»