طلاق توافقی دشوارتر می شود

روزنامه جام جم در صفحه جامعه نوشت: جامعه دیگر قبحی باقی نمانده، دست و دل ها دیگر نمی لرزد، پاها سست نمی شود و زبان ها لکنت نمی گیرد وقتی قراراست منفورترین حلال خدا متولد شود. طلاق دیگر واژه ای شوم نیست، عادی شده، انگار فرزندان طلاق باید همیشه باشند، مثل این که طلاق مد است، شتری است که قرار است درِ هر خانه بخوابد.

در گزارشی که در شماره روز یکشنبه بیست و یکم تیر 1394 خورشیدی به قلم مریم خباز انتشار یافته، آمده است: جامعه دیگر قبحی باقی نمانده، دست و دل ها دیگر نمی لرزد، پاها سست نمی شود و زبان ها لکنت نمی گیرد وقتی قراراست منفورترین حلال خدا متولد شود.

طلاق دیگر واژه ای شوم نیست، عادی شده، انگار فرزندان طلاق باید همیشه باشند، مثل این که طلاق مد است، شتری است که قرار است درِ هر خانه بخوابد.

سال پیش 163 هزار و 228 زوج این طور به طلاق نگاه کردند، به این که جدایی راه خلاصی است، به این که طلاق بهتر ازماندن و جان کندن است . آنها آمار سال 93 را 2.9 درصد بالاتر از سال 92 کشیدند؛ خیلی راحت آمارها در دست متقاضیان طلاق بازی می کند و نرم می شود، مثل موم، مثل آهن تفتیده در دست آهنگری چیره دست.

مطلقه ها خاطرات فرآیند طلاق و کش و قوس هایش را فراموش نمی کنند، آن همه دعوا، بگو مگو، رفت و آمد، هزینه، جنجال، به جان هم افتادن و اشک ریختن، شاید برای همین است که نسل جدید از آن همه شکنجه عاطفی به راه حلی دیگر برای جدایی رسیده است؛ به طلاق توافقی، به یک متارکه بظاهر متمدنانه که کسی ناخن به صورت دیگری نمی کشد و برای عذاب دادنش، چیزهای مورد علاقه او را گرو برنمی دارد.

متقاضیان طلاق توافقی درهرچیزکه اختلاف نظرداشته باشند در جدا شدن ازهم توافق دارند. اینها برخلاف متقاضیان طلاق های پرکشمکش، شناسنامه و عقدنامه را برمی دارند و به یکی از دادگاه های خانواده می روند و آنجا چند فرم پر می کنند و تکلیف حضانت و مهریه و نفقه و جهیزیه را مشخص می کنند و بعد تمام؛ به یک ماه نمی کشد که این زوج برای جاری شدن صیغه طلاق و ثبت آن به یکی از دفترخانه ها می روند . سال 93 در تهران 27 هزار و 320 زوج اینچنین به زندگی شان پایان دادند؛ این را رئیس کل دادگاه های عمومی و انقلاب استان تهران می گوید. این عدد بیش از دو برابر بزرگ تر از طلاق هایی است که سال قبل در تهران به خواست زنان اتفاق افتاد؛ 10 هزار و 180 پرونده و به همین دلیل است که طلاق های توافقی بویژه رشد چشمگیر آن در سال های اخیر مثل خاری در چشم یا استخوانی در گلو تبدیل شده است.

یک منبع آگاه به ما می گوید تعداد طلاق های توافقی و غیرتوافقی درکشور از شش سال پیش تاکنون تقریبا نصف شده یا اگر 50 ـ 50 نبوده نسبت 45 به 55 را حفظ کرده و در رقابتی نزدیک همپای طلاق های غیرتوافقی پیش آمده است. خطری که چندسالی است نسبت به آن هشدار داده می شود، همین رقابت پابه پاست؛ رشد طلاق توافقی که بظاهر جنجال و آسیب و شر و شور در آن کمتر است، اما فاتحه یک زندگی را در کمتر از یک ماه یا حتی تا دو هفته می خواند.

اما حالا قوه قضاییه به دنبال اجرای یک تاکتیک است تا شاید از شتاب این آمار بکاهد، تاکتیکی که پرنیان قوام، رئیس اداره مددکاری و خدمات مشاوره ای معاونت فرهنگی قوه قضاییه در گفت وگو با ما، بر ارائه خدمات تخصصی مشاوره به زوج های خواهان طلاق تاکید دارد.

البته این مشاوره ها هم اکنون نیز در دادگاه های خانواده وجود دارد، اما نه در همه آنها و نه حتما به صورت تخصصی و تاثیرگذار، اما دست کم روی کاغذ درج شده که زوج های متقاضی طلاق توافقی بعد از این که فرم های مورد نظر را پرکرده و تکلیف حضانت و امورمالی خویش را روشن کردند، به واحد مشاوره ارجاع می شوند، مشاوره ای که قرار است زوج های لج کرده به هم را بر سرمهر و آشتی بیاورد. اما چون همواره درکارایی این مشاوره ها شک و شبهه بوده، پرنیان قوام می گوید در واحد های مشاوره از این پس از مشاوران آموزش دیده و متخصص استفاده خواهد شد که بعد از قبولی در آزمون ورودی به دادگاه های خانواده راه می یابند. این اتفاق در سال 95 رخ خواهد داد، یعنی از تیر 94 تا پایان اسفند وضع به روال فعلی پیش خواهد رفت و بعد از آن در سال جدید تحولی رخ خواهد داد.

این اتفاق نویدبخش یک موضوع است، این که طلاق توافقی بتدریج سخت تر می شود و یک زندگی نوپا یا ریشه دار در عرض چند هفته از هم نمی پاشد. اما باید منتظر ماند و دید آیا دل زوج های در آستانه جدایی با نجوای مشاوره های روان شناسی، حقوقی و مذهبی در دادگاه های خانواده نرم می شود یا خیر؟

اگر به متقاضیان طلاق توافقی باشد، ترجیح می دهند کسی جلوی تصمیم شان سنگ نیندازد، اما به یک شاهد بیرونی که باشد مایل است فاصله این دو از هم زودتر پر شود و زندگی باریک شده به اندازه تار مویشان سریع تر جوش بخورد.

پرنیان قوام، رئیس اداره مددکاری و خدمات مشاوره ای معاونت فرهنگی قوه قضاییه می گوید این روزها برخلاف گذشته خانواده و اقوام و ریش سفیدها تمایلی به پا درمیانی میان زوج ها ندارند، بنابر این می ماند مشاوران حاضر در مجتمع های خانواده که در همه پرونده ها نمی توانند اثرگذار باشند. او این مسأله را ربط می دهد به جنس پرونده ها، به این که مثلا مردی تصمیم به مهاجرت از کشور دارد و همسرش حاضر به همراهی او نیست، پرونده ای که هیچ چک و چانه زدنی آن را به صلح و سازش نمی رساند، یا حتی پرونده هایی که به قول او مداخله مشاور فقط وضع را بدتر می کند و اختلافات را عمیق تر.

اما جواد صادقی، رئیس دادگاه خانواده ونک روی دیگر این ماجرا را شرح می دهد و به ما می گوید کمبود مشاور در دادگاه ها که به فشار کاری بر نیروهای موجود منجر شده، تاثیرگذاری مشاوره در پرونده های طلاق را کم کرده؛ شرایطی که او از آن به عنوان مشاوره های صوری یاد می کند.

ما تاکنون درباره مشاوره های صوری، هم از زبان مراجعان و هم از زبان وکلای پرونده های خانوادگی زیاد شنیده بودیم. گویا در بیشتر موارد مشاوران برای پرونده ها وقت نمی گذارند و سرسری از کنار مشکلات می گذرند که این می تواند هم به تعداد اندک آنها مربوط باشد و هم به متخصص نبودنشان . اما اگر وعده استخدام مشاوران متخصص عملی شود، باید این دو نقص برطرف شود و آن وقت مشاوره در دادگاه های خانواده از حالت فرمالیته بودن خارج شود.

البته آمارهای پرنیان قوام، رئیس اداره مددکاری و خدمات مشاوره ای معاونت فرهنگی قوه قضاییه نشان می دهد که مشاوره های فعلی همیشه نیز بی اثر نبوده است. او گرچه در گفت وگو با ما تائید می کند نرخ اثرگذاری مشاوره ها در استانی مثل کهگیلویه و بویر احمد تنها 5 درصد است، ولی در عین حال تاکید می کند میزان اثرگذاری مشاوره ها در انصراف زوج ها از طلاق در استان های کرمانشاه و سیستان و بلوچستان به 40 درصد می رسد( به علت راه اندازی دفتر حمایت از حقوق زنان و کودکان و ارائه مشاوره های روان شناسی، حقوقی و مذهبی) در برخی استان های دیگر نیز این عدد حول و حوش 20 درصد چرخ می زند.

او معتقد است علت گرایش برخی زوج ها به طلاق اختلالات شخصیتی، خلقی و رفتاری است یا برای عده ای لج و لجبازی که در این حالات، مشاور می تواند با روانکاوی، روان درمانی و رفتار درمانی، طلاق عجولانه را به سمت درمان تدریجی سپس پاگرفتن دوباره زندگی مشترک سوق دهد.

پس باید از حضور مشاوران آموزش دیده در دادگاه های خانواده استقبال کرد، مشاورانی که درد را می یابند و اگر درمان شدنی باشد نسخه ای برای علاجش می نویسند، نسخه هایی که در سایه وجود آنها تب تند طلاق های توافقی نیز می تواند مجال فروکش بیابد و بعد هم آمارهای مربوط به طلاق در کشور اندکی از تب و تاب بیفتد.