تقسیر زیباکلام از بازگشت طریف به تهران

صادق زیباکلام، استاد دانشگاه تهران در روزنامه شرق نوشت:

آمدن دقیقه ٩٠ دکتر ظریف به تهران اگرچه از پیش برنامه‌ریزی‌شده اعلام شد، اما برخی رسانه‌ها از رایزنی‌های او در تهران برای آخرین جمع‌بندی‌ها و سپس بازگشت وی به وین خبر دادند. این امر می‌تواند مبین این نکته باشد که توافق نهایی پیش‌روی طرف‌ها قرار دارد وگرنه دلیلی برای این اقدام وجود نداشت. اگر احتمالا بن‌بستی به وجود آمده بود، یقینا او به‌جای گرفتن این تصمیم، در هتل کوبورگ می‌ماند و تلاش می‌کرد با چانه‌زنی‌های دشوار که تخصص وی است، بن‌‌بست‌شکنی‌ کند. ظرف نزدیک به دوسال گذشته، ظریف و همکارانش در تیم مذاکره‌کننده، صدهاساعت مذاکره، به‌ویژه با طرف آمریکایی داشته‌اند.

در این دو سال، مقاطع زیادی وجود داشته که دو طرف با مواردی از اختلافات رو‌به‌رو بوده‌اند که به نظر نمی‌رسیده راه‌حلی برای آنها وجود داشته باشد. اما بعد از ساعت‌ها مذاکره، سرانجام راه‌حل مورد قبول هفت کشور پیدا شده است. ایران یک گام به عقب برداشته و یکی، دو گام هم طرف غربی و نهایتا طرفین تن به مصالحه داده‌اند. این‌بار هم به نظر نمی‌رسیده اختلاف‌نظر جدی به وجود آمده باشد و لاجرم به منظور حل‌وفصل آن، ظریف راهی تهران شده باشد. به‌علاوه درباره مسائل و اختلافات عمده، تا حدود زیادی چارچوب‌های اولیه توافقات به دست آمده است.

راین‌اساس احتمال اینکه سفر ظریف به‌واسطه به‌وجودآمدن بن‌بست جدی در مذاکرات صورت گرفته باشد، خیلی اندک است. با توجه به این واقعیت که به‌جز جان کری، سایر وزرای خارجه کشورهای مذاکره‌کننده هم به پایتخت‌ها بازگشته‌اند بنابراین می‌توان نتیجه گرفت که برنامه جامع اقدام مشترک و ضمائم آن تقریبا آماده شده و وزرای خارجه هفت کشور برای گرفتن آخرین تأیید‌ها از دولت‌های متبوع، به کشورهایشان رفته‌اند.

اگر این فرض درست باشد، بنابراین از نخستین ساعات اولیه امروز، باید شاهد بازگشت مجدد همه مذاکره‌کنندگان ارشد به وین باشیم. درعین‌حال این رفت‌وآمدها حاوی یک نکته ظریف دیگر هم می‌توانسته باشد. مخالفان و منتقدان تیم مذاکره‌کننده نظام، ظرف ١٨ماه گذشته و با وجود موفقیت‌هایی که دکتر روحانی و دیپلمات‌ها به دست آورده‌اند، از هیچ حمله و انتقادی نسبت به آنها فروگذار نکرده‌اند. با اینکه مسئولان ارشد نظام بارهاوبارها رضایت و اطمینان‌خاطر خودشان را از تیم مذاکره‌کننده ابراز کرده‌‌اند، اما مخالفان همچنان به همان روش‌های تخریبی قبلی مشغول هستند و بر حجم آن افزوده‌اند. آنها حتی از مراسم ملی تشییع شهدای غواص و تریبون‌های مذهبی ماه مبارک رمضان هم علیه دولت یازدهم سوءاستفاده کرده‌اند. با توجه به این واقعیت که در توافق نهایی، طرفین متعهد به برداشتن گام‌های جدی و اخذ تصمیمات جدی‌تر شده‌اند.

بنابراین از فردای توافق این احتمال وجود دارد که تیم مذاکره‌کننده با دور تازه‌ای از شماتت و تندخویی از سوی تندروها مواجه شود. از سوی دیگر ممکن است افراطیون به مصوبه اخیر مجلس که دولت را موظف می‌کند از دستاوردهای هسته‌ای دفاع کند، استناد کرده و توافق را به مجلس بکشانند و از آن طریق مشکلاتی سر راه دولت یازدهم به وجود آورند. درحالی‌که آمدن و رفتن ظریف به تهران مبین این خواهد بود که مقامات ارشد نظام در جریان آخرین تحولات مذاکرات و مواضع طرف‌ها قرار گرفته‌اند. این امر سبب می‌شود فشار تندروها تا حدی کاهش یابد.

اگرچه همان‌طور که پیش‌تر هم یادآور شدم. این‌بار هم آمدن و رفتن دکتر ظریف در دقیقه ٩٠، سبب نمی‌شود تندروها از فردای اعلام رسمی توافق حمله و انتقاد به دولت یازدهم را مجددا از سر نگیرند. درعین‌حال این حرکت ظریف باعث خواهد شد تا حدودی حاشیه امن و دفاعی برای سیاست‌های هسته‌ای دولت یازدهم به وجود بیاید و دستکم از آتش سنگین مخالفان تا حدودی کاسته شود.