عربستان و روسیه به هم نزدیک می‌شوند/ گرایش نامتعارف
ایالات متحده و متحدان اروپایی‌اش بایکوت اقتصادی روسیه را شدت می‌بخشند و دخالت روسیه در اوکراین را دست‌مایه تحریم‌های بیشتر علیه مسکو قرار می‌دهند و درست در همان زمان، عربستان سعودی، هم‌پیمان دیرین آمریکا در منطقه در گامی غیرمعمول تصمیم می‌گیرد مسیر متفاوتی را دنبال کند؛ روابط خود با مسکو را از سر می‌گیرد، بده‌بستان‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد و چندین توافق‌نامه و معامله در حوزه‌هایی نظیر گاز و انرژی هسته‌ای و فناوری‌های نظامی امضا می‌کند. «محمدبن سلمان»، وزیر دفاع عربستان سعودی و جانشین ولیعهد این کشور، چهار روز پیش به روسیه سفر کرد؛ سفری که تا چند ساعت پیش از ترک عربستان علنی نشد و شک و شبهه‌ها پیرامون تغییر رابطه این پادشاهی با آمریکا را بیشتر کرد.
شاید این برای اولین‌بار است که عربستان مسیر مخالف واشنگتن را پیش گرفته اما برای بسیاری دلیل این تغییر رویکرد روشن است: تغییر رویکرد آمریکا در قبال ایران. دیدار محمدبن‌سلمان و «ولادیمیر پوتین»، رئیس‌جمهوری روسیه، ظاهرا ادامه ارتباطات اخیر پوتین و پدر شاهزاده ملک‌سلمان است. در ماه آوریل این دو نفر در تماسی تلفنی با یکدیگر صحبت کردند و در 27 می هم فرستاده ویژه روسیه با ملک‌سلمان دیدار کرد. نماینده عربستان هم همین هفته از روابط تاریخی ریشه‌دار و تکامل مداوم این رابطه صحبت کرد. اما درواقع روابط دوجانبه این دو کشور اگر نگوییم متضاد، دست‌کم غیرمعمولی و عجیب بوده است.
«ملک عبدالعزیز» پدر ملک‌سلمان به گفته خودش از «کمونیست‌های بی‌خدا» نفرت داشت و روابط دیپلماتیک عربستان با اتحاد جماهیر شوروی را در سال 1938 قطع کرد. سال 1992و پس از شکست ارتش سرخ در افغانستان به دست مجاهدین تحت حمایت عربستان و متعاقب آن فروپاشی شوروی، روابط عربستان با مسکو بار دیگر از سر گرفته شد.
از آن زمان روابط دو کشور با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده. در زمان پادشاهی ملک‌عبدالله که ژانویه امسال درگذشت، روابط مسکو و ریاض به خاطر حمایت روسیه از «بشار اسد»، رئیس‌جمهوری سوریه، شکراب شد و دو بار سفر شاهزاده بندربن‌سلطان، رئیس سابق اطلاعات عربستان، به روسیه برای تغییر رویکرد پوتین در حمایت از دمشق هم کارساز نیفتاد.
اما با توجه به برجسته‌شدن نقش محمدبن‌سلمان در خانه و نزدیکی به پدرش ملک‌سلمان، امکان ارتقای چشمگیر روابط مسکو و ریاض شدت گرفته است. برخی گمانه‌ها حاکی از آن است که محمدبن‌سلمان در دیدار با ولادیمیر پوتین، قصد داشته مسکو را قانع کند که از حمایت بشار اسد دست بکشد. «نیکلا کوژانوف»، تحلیلگر امور روسیه، بر این باور است که براساس شواهد، روسیه نیز خود را کم‌کم برای تغییرات آینده نزدیک و سوریه‌ای بدون حضور بشار اسد، آماده می‌کند. او اضافه کرد: «روسیه سیاست پیچیده و چندگانه‌ای را دنبال می‌کند. در حالی که شیوه و استراتژی خود در حمایت از اسد را ادامه می‌دهد، به‌دنبال گسترش نفوذ خود در میان گروه‌های اپوزیسیون در سوریه است تا در صورت سقوط اسد، پایگاه قابل اتکایی از پیش ساخته باشد».فارغ از موفقیت یا عدم موفقیت محمدبن‌سلمان در تغییردادن موضع روسیه در قبال دمشق، بیانیه رسمی دربار سلطنتی عربستان، سفر شاهزاده به روسیه را فرصتی برای «بحث در‌مورد روابط دوجانبه و جنبه‌های همکاری بیشتر بین دو کشور دوست» توصیف کرده است. به احتمال زیاد، نفت نیز یکی از مباحث دو طرف در این سفر بوده؛ بخشی که شاهزاده در آن به تصمیم‌گیرنده‌ای کلیدی تبدیل شده است. کاهش قیمت نفت، فشار اقتصادی بی‌سابقه‌ای را بر روسیه تحمیل کرد و ریاض هم نقشی تعیین‌کننده در این کاهش قیمت داشت. این سفر دستاوردهای دیگری نیز برای دو طرف داشت. وزیران و مقامات عربستان و روسیه در این سفر چندین توافق‌نامه امضا کردند که مهم‌ترین آن، همکاری در بخش انرژی هسته‌ای صلح‌آمیز بود. دو طرف یادداشت تفاهمی برای احداث یک نیروگاه هسته‌ای در عربستان امضا کردند. همچنین «علی النعیمی»، وزیر نفت عربستان، با «الکساندر نوواک» همتای روس خود توافق‌نامه‌ای برای تکمیل توافق‌های قبلی بین دوکشور امضا کرد. همکاری نظامی نیز بخشی از توافق‌نامه‌های امضاشده بین روسیه و عربستان بود. مقامات دو طرف توافق‌نامه‌ای برای فعال‌کردن کمیته مشترک بین وزارتخانه‌های دفاع دوکشور امضا کردند.
بااین‌همه، وقتی پای دیپلماسی به‌میان می‌آید، دو کشور در نقطه مقابل هم قرار دارند؛ ریاض مخالف بشار اسد و سیاست روسیه در قبال سوریه است و مسکو هم از همان ابتدا عملیات نظامی عربستان در یمن را نکوهش می‌کرد. بااین‌همه، نمی‌توان رویکرد جدید عربستان را خارج از چارچوب سیاسی خواند، تصور اینکه عربستان تصمیم گرفته خود را در مقابل متحدانش قرار دهد، دشوار است اما ریاض احتمالا می‌خواهد گزینه‌های خود را گسترش دهد.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما