راه دشوار بی‌خطرسازی پسماندهای پزشکی
ماهیت خطرناک پسماندهای پزشکی و مسائل ناشی از مدیریت نامطلوب این دسته پسماندها
همچون تفکیک نادرست پسماندهای عفونی از پسماندهای عادی، ذخیره و جمع آوری، حمل و
نقل و پردازش و حتی دفع آنها موجب بروز مشکلات عدیده زیست محیطی و بهداشتی در
شهرهای ما شده است. خطراتی که به دلیل عوارض طولانی مدت بر منابع آب و خاک، بتدریج
شاهد آثارشان بر سلامت و بهداشت جامعه هستیم و این در حالی است که ایجاد آلودگی
توسط مجموعه‌ها و مراکزی که خود متولی بهداشت و سلامت مردم هستند در زمره آن دسته
پارادوکس (متناقض‌نما)های آشکار جامعه ماست!
به گزارش ایران، شینا انصاری،
مدیرکل دفتر پایش فراگیر در ادامه نوشت: بیش از 10 سال از تصویب قانون مدیریت
پسماند که به عنوان نقطه عطفی در توجه نظام حقوقی ایران به مسأله پسماند مطرح شده
است ، می گذرد. شش سال نیز از مصوبه «ضوابط اجرایی پسماندهای پزشکی» که سعی کرده
است تمامی موارد اجرایی مدیریتی این گروه از پسماندها اعم از طبقه بندی، تفکیک و
جمع آوری، نگهداری و انتقال تا بی‌خطرسازی، تصفیه و امحا را دربرگیرد، می گذرد. با
این حال، چرا ما هنوز درگیر مسائلی مانند نحوه تفکیک، شرایط نگهداری موقت، نوع
جمع‌آوری و حمل و مهمتر از همه بهره‌گیری از سیستم‌های سوز یا غیرسوز(بی‌خطرساز) در
مراکز درمانی شهرهایمان هستیم؟
واقعیت آن است که طی سال‌های اخیر در اغلب
بیمارستان‌های کشور با صرف اعتباراتی قابل ملاحظه دستگاه‌های بی‌خطرساز نصب و
راه‌اندازی شده‌اند، اینکه چرا در سال‌های گذشته میان گزینه‌های امحای پسماندهای
پزشکی خرید دستگاه‌های بی‌خطرساز و ساخت این تجهیزات در اولویت قرار گرفت و سایر
گزینه‌ها به محاق رفت نوشتار دیگری را می‌طلبد. اما با توجه به اهمیت راهبری مناسب
و مطابق با ضوابط در این دستگاه‌ها از حیث زمان، دما، فشار، نوع ظروف، نحوه و
حداکثر میزان بارگذاری پسماند از یک سو و قابلیت و کارکرد آنها در سترون‌سازی صرفاً
پسماندهای عفونی به عنوان بخشی از پسماندهای ویژه پزشکی از سوی دیگر، کماکان مدیریت
بخش عمده‌ای از پسماندهای خطرناک که با گستره‌ای وسیع‌تر از پسماندهای عفونی شامل
پسماندهای تیز و برنده، پسماندهای دارویی خطرناک، پسماندهای ژنوتوکسیک، پسماندهای
دارای فلزات سنگین و پسماندهای شیمیایی هستند بلاتکلیف مانده است.
صرف نظر
از مراکز درمانی که در آنها دستگاه‌های بی‌خطرساز بیشتر حالت نمایشی دارند، در
بیمارستان‌هایی هم که سترون‌سازی پسماندهای عفونی مطابق با ضوابط انجام می‌گیرد به
دلیل ورود پسماندهای شیمیایی و دارویی آلوده به خون و ترشحات بیمار به عنوان پسماند
عفونی به دستگاه بی‌خطرساز و منفی شدن شاخص‌های باکتریایی، وجه شیمیایی و دارویی
این پسماندها به قوت خود باقی است، همچنین در اکثر بیمارستان‌های تجهیز شده یک
دستگاه خریداری شده است که در صورت ایجاد نقص و مشکل تا زمان رفع آن، پسماندهای
خروجی بلاتکلیف هستند، در تعدادی از مراکز درمانی نیز بدون انجام مطالعات و
بررسی‌های دقیق از لحاظ نحوه کارکرد و ظرفیت دستگاه نسبت به خرید تجهیزات اقدام
می‌کنند و مهمتر آنکه به دلیل هزینه‌های بالای راهبری و بهره‌برداری از این
دستگاه‌ها در بعضی از بیمارستان‌ها مشاهده می‌شود که چندین کیسه حاوی پسماند وارد
دستگاه شده و بین آنها برخی از کیسه‌های حاوی پسماند عفونی با عنوان بی‌خطرشده خارج
می‌شود!
در حقیقت آنچه امروز در بیمارستان‌های دارای سیستم‌های بی‌خطرساز
مشاهده می‌شود شاید بتوان در خوشبینانه‌ترین حالت به کم خطرسازی (و نه بی‌خطرسازی)
پسماندهای عفونی تعبیر کرد و باید برای مدیریت جامع و یکپارچه پسماندهای پزشکی که
مشتمل بر همه انواع پسماندهای خطرناک پزشکی و تمامی مراکز درمانی از بیمارستان‌ها
تا کلینیک‌ها، آزمایشگاه‌ها، داروخانه‌ها، مطب‌ها و سایر مراکز پزشکی هستند، تدبیری
اساسی اندیشید.
افزایش آگاهی و شناخت کارکنان مراکز درمانی در تفکیک مناسب
زایدات پزشکی به موازات بهبود سیستم جمع‌آوری و حمل پسماندهای تفکیک شده توسط
شهرداری‌ها به منظور کاهش میزان حجم این پسماندها شاید از اساسی‌ترین مؤلفه‌ها و
گام‌های آغازین در مسیر تحقق مدیریت مطلوب پسماندهای پزشکی محسوب شود، مسیری که در
صورت تداوم روند فعلی، علی رغم برخی اقدامات مثبت مانند تجهیز مراکز درمانی بزرگ به
اتوکلاوها یا دخیل کردن نحوه مدیریت پسماندها در ارزشیابی بیمارستان‌ها، فاصله
طولانی را تا رفع مشکلات ناشی از آلودگی پسماندهای پزشکی و تبعات زیانبارآن بر محیط
زیست دربرابر ما ترسیم می‌کند.