آيا ايرانيان از راه رفته بازگشته‌اند
در ٢٠ ماه گذشته قدرت‌های جهانی که در جست‌وجوی یک توافق هسته‌ای با ایران هستند، به توافق‌های موقتی برای مانیتورکردن و بازرسی از تأسیسات هسته‌ای شناخته‌شده ایران دست یافته‌اند.اما با اینکه مذاکرات به آخرین مهلت- سی‌ام ژوئن- نزدیک می‌شود، دیپلمات‌ها هنوز درباره یک موضوع سخت‌تر به توافق نرسیده‌اند. بلوک دیپلماتیک مشتمل بر شش کشور مذاکره‌کننده با ایران می‌خواهند بازرسان سازمان ملل بتوانند زاغ‌سیاه ایرانی‌ها را در به اصطلاح «تأسیسات اعلام‌نشده»، درصورتی‌که شک کنند در این تأسیسات کارهای غيرمجاز هسته‌ای انجام می‌شود، چوب بزنند.چنین «بازرسی‌های به چالش‌کشاننده‌ای» مسائلی جانبی، مانند حاکمیت ملی و غرور ملی‌ای که باعث مبارزه سالیان دراز با عراق صدام حسین شده را برمی‌انگیزد... .
بسیاری از مقامات غربی می‌گویند یک توافق همه‌جانبه با ایران هنوز محتمل است، حتی اگر مذاکرات به آخرین روز مهلت تعیین‌شده کشیده شود، اما در عين حال معتقدند اين بازرسی‌های چالش‌برانگيز جزء مسائلی هستند که می‌توانند مذاکرات را به شکست بکشانند. چند ماه پیش مقامات آمریکایی فکر می‌کردند درباره یک «نقشه سازش» به توافق رسیده‌اند؛ اینکه آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای به عنوان ديده‌بان هسته‌اي سازمان ملل، آزادی وسیعی برای انجام تحقیقات درباره سایت‌های اعلام نشده دارد، اما مذاکره‌کنندگان ایرانی پس از اینکه رهبر عالی اين كشور بر این امر تأكيد كرد که هرگز به خارجی‌ها اجازه نمی‌دهد، به پایگاه‌های نظامی ایران بگذارند از همان راه رفته، بازگشتند.اين در حالي است كه مقامات آمریکايي به افكار عمومي گفته‌اند بازرسان باید آزادی دسترسی به سایت‌هایی را که مشکوک به انجام کارهای هسته‌ای هستند «در هر کجا و هر زمان» داشته باشند.در اتاق‌های مذاکره، دیپلمات‌های ایالات متحده تقاضای دسترسی فوری ندارند. در عوض آنها نشانه‌هايي از خود بروز داده‌اند که براساس آن، مایل‌اند اجازه دهند در روزهای آینده، جلسات مذاکره براي بررسي اعتراضات ایران و سبک‌وسنگین‌کردن شواهد، قبل از صدور اجازه بازرسي برگزار شود.
قدرت‌های جهانی پیشنهادی را مطالعه کرده‌اند که میگوید درخواست‌ها برای بازرسیِ یک کمیسیون که در آن شش قدرت جهانی، ایران و احتمالا اتحادیه اروپا حق رأی و نمایندگی دارند، بررسی شود.اجازه دسترسی در صورتی داده خواهد شد که اکثریت این هشت کشور از درخواست آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای دسترسی به سایت‌های ایران حمایت کنند؛ این یعنی ایران به تنهایی- یا ایران با حمایت روسیه و چین- رأی لازم برای توقف یک بازرسی هسته‌ای را اگر ایالات متحده و سایر اعضای کمیسیون خواهان آن باشند، نخواهد داشت. این پیشنهاد، حداکثر ٣٠ روز مهلت براي بحث کمیسیون مزبور درباره تقاضای آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای برای انجام بازرسی را مقرر مي‌كند. همچنان‌که دیپلمات‌ها می‌گويند، اگر ایران از همکاری امتناع کند، تحریم‌ها دوباره برقرار خواهند شد.یک دیپلمات غربی که نخواست نامش فاش شود درباره بحث‌های جاري پشت درهاي بسته، گفته است: این رویکرد مکانیسمی قوی برای تضمین دسترسی فراهم خواهد آورد و این چیزی است که ما بدان نیاز داریم. برخی متخصصان که کنار گود نشسته‌‌اند نيز (برخی از آنهایی که خواهان رویکردی سخت در مورد ایران و کل این قضیه بوده‌اند) با این پیشنهاد موافق‌اند.
سامور که رئیس گروهی به نام متحد علیه ایران هسته‌ای است، میگوید: «این مسئله بسیار تکان‌دهنده است». ریسک این برنامه این است که بازگرداندن تحریم‌ها می‌‌تواند برای وادارکردن ایران به همکاری غیرکافی باشد.اگرچه مذاکره‌کنندگان درباره شکل‌دادن مفاد مسئله «بازگرداندن تحریم‌ها» مشغول مناظره‌اند، شش قدرت جهانی می‌خواهند آنها را در توافق‌نامه هسته‌ای نهایی بنویسند و همین زبان مشابه را در قطع‌نامه جدید شورای امنیت سازمان ملل نیز رعایت کنند. این قطع‌نامه به طور رسمی به توافق هسته‌اي مشروعیت بین‌المللی می‌دهد.برخی متخصصان و خبرگان از این مسئله نگران‌اند که ممکن است روسیه و چين در آخرین لحظه از رأي‌دادن به قطع‌نامه خودداری کنند.ایلان گلدنبرگ، یک مقام باسابقه دولت اوباما، میگوید: «برای آنها رهاکردن حق وتویشان مسئله بزرگی است. آنها ممکن است در آخرین لحظه بگویند این آنچه بر سر آن توافق کرده‌ایم نیست». یک مانع احتمالي دیگر، اخطار اخیر ایران مبنی بر این است که اجازه دسترسی به سایت‌های نظامی‌اش را نمی‌دهد.مقامات غربی و كارشناسان درباره اینکه تا چه حد این تهدیدها را جدی بگیرند از هم جدا شده‌اند و موضعشان متفاوت است، بسیاری به این تهدیدها به دیده تاکتیک‌های چانه‌زنی با هدف ایجاد فشار برای گرفتن امتیاز می‌نگرند.دیگران اعتقاد دارند مذاکره‌کنندگان ایرانی به دلیل فشارهای فزاینده محافظه‌کاران در خانه خود- که مدعي هستند چنین بازرسی‌هایي حق حاکمیت ملی ایران را نقض کرده و امنیت ایران را به خطر می‌‌اندازد- از همان راه رفته بازگشته‌اند.ریچارد نفیو، یک متخصص امور تحریم‌ها که تا اوایل امسال عضو تیم مذاکره‌کننده آمریکا بوده میگوید: مثبت‌ترین تفسیر این است که آنها (هیأت ایرانی مذاکره‌کننده) در جست‌وجوی اهرم فشاري قوی در مذاکرات هستند، اما اگر شروع به عقب‌نشینی از این عنصر کلیدی کنند، این مسئله تبدیل به مشکلی واقعی برای مذاکرات خواهد شد.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما