تجزیه سوریه هم کلید خورد؟

این روزها صحبت از تقسیم سوریه زیاد زده می شود. رسانه ها و مراکز پژوهشی غربی و اسرائیلی این روزها گزارش های بسیاری منتشر می کنند که نشان از بحث های امریکا – روسیه در این زمینه دارد. دقیقا وجود همین بحث و جدل ها است که مانع از پایان جنگ در سوریه در جبهه های مختلف آن شده است، چرا که هر گروهی به دنبال افزایش دستاوردها و مکاسب خود تا قبل از اعلام آتش بس است.

آن چه از این گزارش ها می توان برداشت کرد، این است که رئیس جمهور بشار اسد کنترل مناطق پیرامون دمشق تا بلندی ها جولان و همچنین مناطق ساحلی تا مناطق اطراف طرطوس که تنها پایگاه دریایی روس ها در دریای مدیترانه است را حفظ خواهد کرد. مخالفان سیطره خود را تا شمال سوریه و جنوب آن گسترش خواهند داد همان طور که اخیرا هم اقداماتی در این زمینه کرده اند. در حالی که هنوز سرنوشت "دولت خلافت اسلامی" داعش در شرق سوریه نهایی نشده است.

دعوت از ایران برای شرکت در گفت وگوهای نشست ژنو نشان می دهد که امریکایی و روس ها به مصالح مشترک در موضوع سوریه رسیده اند. البته در این رابطه به نظر می رسد که مبالغه هایی هم در مذاکرات امریکا – روسیه برای تقسیم صورت گرفته است. اما از آن جا که کاخ سفید باراک اوباما همه تلاش خود را به کار گرفته تا با تهران به هر قیمتی شده به توافق هسته ای برسد، این مساله نشان می دهد که همکاری گسترده تری با مسکو جریان دارد تا موضعی واحد با غرب بر سر فشار به ایران اتخاذ شود تا ایران به طور کامل بر شفافیت در برنامه هسته ای اش قبل از رفع کامل تحریم ها پایبند باشد. بنابراین، بعید نیست که رفتن جان کری به مسکو آن هم تقریبا بعد از دو سال تیرگی روابط میان دو کشور در چارچوب همین توافقات دو جانبه باشد.

به هر حال غربی ها و اسرائیلی ها در ترویج نظریات تجزیه طلبانه هیچ کوتاهی نمی کنند. سمیر، مدیر مرکز مطالعات بین المللی در مطالعات خود در مورد سوریه به درگیری های جدی در مرحله دوم موازنه قدرت برخورد کرد که می تواند وضعیت جدیدی را در منطقه رقم بزند که می توان گفت تجزیه در آن امری قطعی است. به نظر سمیر ایران و هم پیمانانش امیدوارند که این تجزیه ساختگی بتواند "استاتیک" طولانی مدتی را به دنبال داشته باشد.

در لابه لای این گزارش ها می خوانیم که میان رهبران ایران و سوریه این حرف ها رد و بدل شدند که افسرهای ایرانی تحت فشار پیشروی مخالفان سوری مجبورند شدند "طرح ب" را اجرا کنند که به موجب آن تمامی نیروها و امکانات نظامی گروه های شبه نظامی شیعی و حزب الله از شمال کشور عقب نشستند و در محیط پیرامون دمشق و جنوب غرب سوریه مستقر شدند. در حالی که نیروهای اسد نیز در پایتخت و ساحل شمال غربی متمرکز هستند. این طرح می تواند هدف نخست استراتژیک تهران را که می خواهد گذرگاه بازی برای حزب الله در لبنان وجود داشته باشد، تضمین کند، مگر این که این توهم وجود داشته باشد که باید اسد رئیس جمهوری برای کل سوریه باشد. در چارچوب همین طرح، سرنوشت دمشق بهتر از سرنوشت بیروت در خلال جنگ داخلی لبنان نخواهد بود. در صورتی که نیروهای زهران علوش به تقریبا 7 کیلومتری دمشق برسند، عضو سابق شورای ملی سوریه انتظار دارد که طرح تقسیم پایتخت سوریه مطرح شود، به این ترتیب که غرب پایتخت تحت کنترل نیروهای حکومت سوریه باقی بماند.

از همان روز اول آغاز درگیری های سوریه صحبت تجزیه سوریه زده می شد. با ورود جنگ به سال پنجم خود در حالی که تلی از ویرانی بر جای مانده نقشه سوریه عملا تجزیه شده و تا زمان تکمیل روند این تجزیه دیگر مجالی برای توقف درگیری ها نیست.