منافع چین از توافق هسته‌ای ایران

ایرانی‌ها از عدم سرمایه‌گذاری سیاسی و اقتصادی چینی‌ها در بازارها ناراضی هستند. پول ایرانی ها هنوز در بانک های چینی بلوکه شده است. با وجود توافق نهایی در ماه ژوئن، لغو تحریم ها آهسته خواهد بود.

با موافقت با چارچوب توافق جامع بر سر برنامه هسته ای ایران که در 2 آوریل به دست آمد، چین در انتظار رفع تحریم ها در آینده، چند قدم فوری برای مستحکم تر کردن منافع تجاری و انرژی اش در ایران برداشت. درحالی که ایران از این اقدام استقبال می کند، پکن تلاش های احتیاط آمیزی در این باره دارد.

هنگامی که تحریم های اروپا و ایالات متحده سخت تر شد، ایران به سمت آسیا چرخش نشان داد. با وجود تلاش هایی که برای دور کردن پکن از تهران صورت گرفت، واشینگتن مجبور شد تا چین را از تحریم ها معاف کند تا این کشور بتواند به واردات نفتش از ایران ادامه دهد. در حقیقت براساس گزارش آژانس بین المللی انرژی، خرید نفت خام چینی ها از ایران در ژانویه 2014، میزان صادرات ایران را به 1.32 میلیون بشکه در روز رسید، یعنی 32 درصد بیشتر از محدودیتی که در توافق نوامبر 2013 ایران و گروه 1+5 تعیین شده بود. به وضوح مشخص است که چین منتظر رفع دائمی تحریم ها است.

ایران قلب تعدادی از منافع استراتژیک کلیدی چین شامل گسترده شدن و متنوع شدن منابع انرژی، ساخت راه ابریشم که خاورمیانه را به چین و آسیای مرکزی متصل می سازد و افزایش نفوذ چین در منطقه است. در نتیجه، انرژی و تجارت تنها حوزه های همکاری میان دو کشور نیست. سابقه همکاری های دفاعی چین و ایران که شامل فروش تکنولوژی های دفاعی پیشرفته چین و مشاوره در زمینه برنامه موشک های بالستیک ایران می شود، سابقه ای سه دهه ای دارد.

در می 2014، چانگ وانکوان، وزیر دفاع چین اعلام کرد که کشورش خواستار همکاری های نظامی نزدیک تر با ایران است. این خبر در جریان دیدار بی سابقه و عمومی چهار روزه حسین دهقان، وزیر دفاع ایران از پکن منتشر شد. اما ایرانی ها به چینی ها مشکوک هستند. آنها می دانند که روابطشان براساس تسهیلاتی است که ارائه می شود. سوالی که آنها می پرسند این است که آیا چنین نقش اقتصادی فعالی که پکن در ایران دارد به خاطر وجود تحریم های غرب و نیازهای انرژی پکن است؟ ایرانی ها همچنین از عدم سرمایه گذاری سیاسی و اقتصادی چینی ها در بازارها ناراضی هستند. در آوریل 2014، ایران قرارداد 2.5 میلیارد دلاری با شرکت ملی همکاری های نفتی چین در رابطه با توسعه میدان نفتی آزادگان جنوبی را پس از تاخیرهای متعدد در این پروژه لغو کرد. مقامات ایرانی درباره کیفیت پایین و هزینه های بالای تجهیزات و سرویس های چینی ها شکایت می کردند.

علاوه بر این دلیل دیگری هم برای خروج چین از قراردادهای موجود در زمینه نفت و گاز وجود دارد و آن این که رژیم تحریم ها هنوز باقی مانده است. تجار چینی هنوز از تاثیر تجارتشان با ایران بر روی تجارتشان با ایالات متحده می ترسند. پول ایرانی ها هنوز در بانک های چینی بلوکه شده است. با وجود توافق نهایی در ماه ژوئن، لغو تحریم ها آهسته خواهد بود. چشم انداز تعلیق و یا بازگشت سریع تحریم ها در صورت لزوم باعث ترس تجار از وارد شدن به بازار ایران می شود.

اما فقدان انگیزه سیاسی در تصمیمات تجاری چین و ادامه حضور در ایران به عنوان یک شریک جذاب، پیشرفت خواهد داشت. بار دیگر، چین آماده امضا کردن توافق نهایی است. چین همچنین خواهان پیوستن ایران به سازمان های چند جانبه آسیایی است، شاید به این خاطر که بخواهد این کشور را به سوی شرق بکشاند. پکن (و روسیه) پیشنهاد داده اند که از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای حمایت می کنند.

در هفته جاری، چین اعلام کرد که ایران یکی از اعضای بنیانگذار بانک سرمایه گذاری زیرساخت آسیا خواهد بود. این اقدام به قانونی شدن و تسهیل روابط تجاری دو کشور کمک می کند. ماه آینده هم شی جینپینگ، رئیس جمهور چین اولین دیدار رسمی اش از تهران را انجام خواهد داد. این اولین سفر رئیس جمهور چین به ایران پس از 13 سال است.