اردوغان و رویای دموکراسی

«اورهان پاموک»، برنده جایزه ادبی نوبل در مصاحبه‌ای با سایت خبری «فرانس‌پرس» در استانبول با اشاره به پیشینه دخالت ارتش در سیاست و ورود تدریجی «رجب طیب اردوغان»، رییس‌جمهوری ترکیه و حزب «عدالت و توسعه» به کانون قدرت در آنکارا گفت، «سربازان مستبد به عقب‌نشینی واداشته شدند اما یک حکومت خودکامه جای آن را گرفت.»

پاموک با اشاره به ازبین‌بردن توازن قدرت از سوی حزب عدالت و توسعه به‌مثابه کلید دموکراسی ادامه داد: با توجه به دگرگونی در کانون قدرت، ترکیه تنها دارای یک دموکراسی انتخاباتی است، اما دموکراسی‌ای که احترام به حقوق بشر و آزادی بیان در آن اولویت است، هرروزه نقض می‌شوند. پاموک در این مصاحبه می‌افزاید: «در آخرین سفرم به ترکیه به وخامت اوضاع پی بردم؛ هنگامی که من به ترکیه بازگشتم ترسی را که مردم زمزمه می‌کردند به‌خوبی احساس کردم.»

قدرت سیاسی نظامیان در ترکیه با اصلاحات مورد نیاز برای ورود به اتحادیه اروپا تحلیل رفت و در نتیجه آن اردوغان و حزب حاکم به قدرت رسیدند. اما حزب عدالت و توسعه و رجب‌طیب اردوغان در سال‌های اخیر با انتقادات فزاینده‌ای روبه‌رو شدند و از سوی مجامع سکولار این کشور، احزاب اپوزیسیون و کردها به تضعیف مبانی حقوق بشری، آزادی بیان، ازبین‌بردن استقلال قوه‌قضاییه و در نهایت معکوس‌کردن روند اصلاحات در این کشور متهم شده‌اند. باژگونی فرآیند اصلاحات در خلال اعتراضات پارک «گزی» و تظاهراتی که متعاقب آن در سراسر ترکیه رخ داد، سمت و سوی جدیدی به خود گرفته و با افشای فساد مالی بین نزدیکان اردوغان و از جمله پسرش این روند معکوس شدت گرفت.

به نظر اورهان پاموک با متهم‌شدن حزب عدالت و توسعه به فساد، اقتدار اسلام سیاسی در این کشور کمرنگ شد تا جایی که قداست اسلام سیاسی این حزب از بین رفت. پاموک در این مصاحبه با شکایت از تمرکز رسانه‌ها بر تفاسیر سیاسی او، به‌جای توجه به نظراتش درخصوص ادبیات بر این نکته تاکید می‌کند که همواره می‌خواهد تا به او به‌عنوان یک رمان‌نویس نگریسته شود و جایگاهش به یک منتقد سکولار تقلیل داده نشود. به همین دلیل، او می‌گوید، «نه‌تنها خودم را متعهد به مبارزه سیاسی علیه اردوغان می‌بینم بلکه خواهان شنیدن صدای مطالبات مردم نیز هستم. در این مسیر، هرکس با مشکلی مواجه شده و احساس می‌کند که حکومت از کارایی لازم برخوردار نیست و من نیز می‌خواهم این مشکلات را مطرح کنم. نوبل ادبی، زندگی را برایم آسان‌تر نکرده است، اما خوشحالم که با مشکلات مردم دست‌وپنجه نرم کنم. همچنین در مقایسه با نسلی از نویسندگان تبعیدی، زندانی یا کشته‌شده ترکیه، من خودم را بسیار خوش‌شانس‌تر می‌دانم.»

ترکیه در چندماه آینده انتخابات سرنوشت‌سازی را پیش‌رو دارد. احزاب سکولار و جبهه دموکراتیک خلق‌‌ها در این کشور با نقد تمام‌عیار سیاست‌های دولت عدالت و توسعه و گام‌های بلند اردوغان مبنی بر ایجاد مدل جدیدی از روسیه در این کشور، به همگرایی نسبی در مقابل این حزب و اردوغان دست یافته‌اند و نویسندگان و از سوی دیگر، نخبگان این کشور نیز سیاست‌های اردوغان را به چالش کشیده‌اند. در عرصه بین‌المللی نیز آمریکا با توجه به سیاست‌های منطقه‌ای اردوغان در سوریه در رابطه با این حزب تجدیدنظر کرده است. با تمامی این اوصاف به نظر می‌رسد با وجود تمامی مشکلات، حزب حاکم عدالت و توسعه همچنان حزب پیشتاز ترکیه باشد اما با قدرتی کمتر!