فاشیسم بر پاشنه اروپا

اگر هنوز صدای چکمه‌های فاشیسم را نشنیده‌، یا دست‌کم ترجیح می‌دهید نشنیده بگیرید، بهتر است بدانید ازاین‌پس کار سختی پیش‌رو دارید. اگر تا چندی‌پیش فقط لازم بود چشم بر خیابان‌های درسدن آلمان ببندید، اکنون ندای فاشیسم از خیابان‌های رم و نیوکاسل و کسی چه می‌داند، شاید تا چندی‌دیگر از کرسی‌های پارلمانی اروپا به گوش برسد.

ظهور فاشیسم همواره ملازم فقر و بیکاری و رکود بوده و وضعیت امروز اروپا نیز استثنا نیست. فرقی نمی‌کند ماتئو سالوینی، رهبر حزب «مجمع شمال» ایتالیا، به سیاق دیگر همتایان راست افراطی خود، جدال چپ و راست را به تاریخ حواله داده و ادعای دفاع از کارگران را داشته باشد، به هرحال پرچم‌های برافراشته حامیان او که در مخالفت با سیاست‌های مهاجرتی و ریاضتی حوزه یورو، گه‌گاه تصویری از بنیتو موسولینی، دیکتاتور فاشیست ایتالیایی، را گردن می‌کشند، حکایت از حقیقتی دیگر دارد: جاده ریاضت اقتصادی، در نبود هیچ بدیلی، به فاشیسم ختم می‌شود.

مرکز شهر رم، پایتخت ایتالیا، روز شنبه شاهد حضور راهپیمایانی بود که در حمایت از سیاست‌های ضدمهاجرتی حزب مجمع شمال و مواضع مخالف آن با اتحادیه اروپا، به خیابان‌ آمده بودند. راهپیمایان که شمار آنان بنابر ادعای سازمان‌دهندگان تجمع، به ١٠هزارنفر می‌رسید، بیش از همه خواستار استعفای ماتئو رنزی، نخست‌وزیر کنونی ایتالیا، بودند. این درحالی است که سالوینی ٤١ساله که خود را میراث‌دار مارین لوپن، رهبر راست‌گرایان افراطی «جبهه ملی» فرانسه می‌داند، دشمن واقعی را نه رنزی، بلکه افرادی بی‌نام‌ونشان می‌داند که از بروکسل،  نه‌تنها نخست‌وزیر ایتالیا بلکه تمامی ابعاد زندگی شهروندان این کشور را در سیطره خود گرفته‌اند.

سالوینی که روز شنبه در میدان پوپولو (مردم) خطاب به هواداران خود سخن می‌گفت، از عزم خود برای احیای اقتصادی کشورش خبر داد؛ ماموریتی که به گمان او و هم‌فکرانش، تنها در سایه «نه به حوزه یورو، بازپس‌گیری استقلال پولی و توقف مهاجرت» قابل‌تحقق خواهد بود. او درحالی از رویای اروپایی نوین که در آن بانک‌ها اهمیتی کمتر از شهروندان و کسب‌وکارهای کوچکشان دارند، سخن می‌گفت که حزب متبوعش خواستار اخراج مهاجران غیرقانونی و توقف روند کمک‌رسانی به مهاجرانی است که در سودای دستیابی به زندگی بهتر، اغلب طعمه موج‌های خروشان دریای مدیترانه می‌شوند، اما سالوینی و حزب مجمع شمال که امید دارند در انتخابات منطقه‌ای سال‌جاری به پیروزی قابل‌توجهی دست یابند، دست‌کم در عرصه خیابان، جدال را به مخالفان چپ‌گرای خود باخته‌اند. آنان که پس از قدرت‌نمایی در نظرسنجی‌ها و پیشی‌گرفتن از حزب راست میانه سیلویو برلوسکونی، نخست‌وزیر سابق ایتالیا، روز شنبه قصد تسخیر خیابان‌ها را داشتند، تنها چندصدمتر آن‌سوتر با حدود ٣٥هزار معترضی روبه‌رو بودند که با نژادپرستانه‌خواندن مواضع ضدمهاجرتی آنها، شعار «با سالوینی، هرگز» را سر می‌دادند.

این صف‌آرایی همزمان در شمال قاره سبز و شهر نیوکاسل نیز قابل مشاهده بود؛ یعنی همان‌جایی که اندک هواداران پگیدا، گروه اروپاییان میهن‌پرست علیه اسلامی‌شدن غرب، در اولین قدرت‌نمایی‌شان خارج از خاک آلمان در برابر هزاران معترض بریتانیایی رنگ باختند. پگیدا به‌عنوان یک سازمان سیاسی راست‌گرا که عنوانش آشکارا حکایت از مواضع ضداسلامی و ضدمهاجرتی آن دارد، در اکتبر٢٠١٤ در شهر درسدن آلمان تاسیس شده و توانسته بود در آخرین راهپیمایی خود در زادگاهش قریب به ٢٥هزارنفر را به خیابان‌ها بکشاند. اما شکست این جنبش در جذب هواداران خارج از مرزهای آلمان که در راهپیمایی ٤٠٠نفره آن در بریتانیا نمایان بود، نباید ما را در تشخیص قدرت چانه‌زنی آن به خطا برد. نمایندگان این جنبش نوظهور اکنون نه‌تنها در آستانه پارلمان آلمان ایستاده‌اند، بلکه هم‌پیمانانی ضمنی در حزب استقلال بریتانیا نیز یافته‌اند؛ پیوندی بدشگون که بیش از همیشه بر ضرورت تشکیل جبهه‌ای ضدفاشیسم در اروپا دلالت دارد.