مخمصه کرملین

دیوار کرملین از انقلاب اکتبر ١٩١٧ تاکنون رویدادهای بسیاری را شاهد بوده است. در پای این دیوار، سران انقلاب اکتبر دفن شده‌اند و آرامگاه لنین پشت به دیوار کرملین و رو به میدان سرخ نظاره‌گر عابرانی است که زمانی به ابهت و عظمت این میدان و رژه‌های تاریخی سربازان سرخ می‌نگریستند. امسال نیز در سالروز انقلاب اکتبر، رهبران روسیه نظاره‌گر نمایشی از مجد و عظمت ارتش نوین روسیه بودند که پس از الحاق شبه‌جزیره کریمه و بازسازی ارتش بعد از جنگ قفقاز در سال ٢٠٠٨، تجهیز و نوسازی شده است. اخیرا رییس‌جمهور پوتین گفته است که هیچ ارتشی در جهان یارای رویارویی با ارتش روسیه را نخواهد داشت. این بار دیوار کرملین شاهد رویدادی شگفت‌انگیز بود. در پای این دیوار، این بار بوریس نمتسوف (متولد ١٩٥٩)، یکی از مخالفان سرسخت رییس‌جمهور پوتین در ساعت پایانی شب هنگامی که از کنار دیوار در حال عبور بود به ضرب گلوله فرد یا افرادی ناشناس که از فاصله‌ای نزدیک به وی شلیک کرده بودند از پای درآمد. او نه نخستین و شاید نه آخرین مخالف سرشناس حکومت روسیه باشد که ترور می‌شود.

ترور به‌ویژه ترور سیاسی برای ازبین‌بردن اندیشه‌ها، کثیف‌ترین راه مبارزات سیاسی است که ریشه در تاریخ دارد. شاید هواداران جنبش اسماعیلیه به رهبری حسن صباح بنیان این نوع مبارزه را گذاشته باشند. ترور از نبود عقلانیت سرچشمه می‌گیرد و در هر کجا و به هر نحوی و توسط هر کسی انجام گیرد باید محکوم شود. آقای پوتین، رییس‌جمهور بلافاصله اعلام کرده است که وی شخصا پیگیر ترور مخالف خویش خواهد بود. اگرچه رییس‌جمهور، رییس قوه‌مجریه است و پیگیری این ترور سیاسی برعهده قوه‌قضاییه روسیه است، این خود بر پیچیدگی مساله افزوده است. به نظر می‌رسد این اعلام موضع شتاب‌‌زده شاید درست نباشد. در هر حال باید در روسیه شرایطی ایجاد شود تا مخالفان از آزادی فعالیت برخوردار باشند و اگر احتمال ترور آنها وجود دارد، دولت باید نسبت به حفظ جان آنها اقدامات بایسته‌ای انجام دهد. اگر آقای نمتسوف مخالف سرسخت آقای پوتین بود، پس باید با محافظان دولتی زبردست و کارآزموده‌ای مراقبت می‌شد تا این حادثه پیش نیاید. بنابراین دولت روسیه باید پاسخگوی این ترور سیاسی باشد و به ملت توضیح دهد و کوتاهی را به گردن بگیرد. روسیه که اکنون درگیر دشواری‌های زیادی در مسایل بین‌المللی است، با ترور آقای بوریس نمتسوف در مخمصه‌ای گرفتار شده‌است. اتهام حمایت از روس‌تباران شرق اوکراین و اتهام ارسال سلاح و تجهیزات نظامی به این منطقه، مساله‌ای بغرنج برای کرملین است. ضمیمه‌کردن شبه‌جزیره کریمه و اکنون بحران شرق اوکراین و کشته‌شدن تعدادی از طرفین در این جنگ ناخواسته و کور، هم مردم اوکراین و هم مردم آزادی‌خواه روسیه را ناخرسند کرده است. آقای نمتسوف قرار بود روز یکشنبه برای پایان جنگ اوکراین تجمعی مسالمت‌آمیز را در حومه مسکو رهبری می‌کند. 

او به نمایندگی از سوی نیروهای ترقی‌خواه روسیه اعتراض خود را اعلام کند. اما متاسفانه امروز حضور نخواهد داشت و این بار هواداران صلح و دوستی ملت اوکراین و روسیه در محل ترور رهبرانشان به میدان سرخ خواهند آمد و نشان خواهند داد که این ترور در عزم و اراده صلح‌دوستی آنان تاثیری نخواهد داشت. در اوکراین در تظاهراتی که برگزار شد، یاد و خاطره این دوست اوکراین، را گرامی داشتند و رییس‌جمهور اوکراین او را میانجی صلح بین روسیه و اوکراین نامید. نمتسوف یک دانشمند، دولتمرد و سیاستمدار لیبرال روس بود. او در طول دهه ١٩٩٠ در زمان ریاست‌جمهوری «بوریس یلتسین»، معاون نخست‌وزیر بود. تظاهرات روز یکشنبه در میدان سرخ مسکو و در محل ترور او نشان خواهد داد که راه او ادامه خواهد داشت یا نه؟ هر چند ممکن است امکان تظاهرات از سوی وزارت کشور با محدودیت‌هایی روبه‌رو شود.