آمریکا از وضعیت نفت خوشحال است
برآوردهای انجام‌شده از سطح بازار نشان می‌دهد سال آینده میلادی تقاضا برای نفت اوپک در محدوده ٢٩میلیون‌بشکه در روز است، با تثبیت سقف تولید نفت اوپک در محدوده ٣٠میلیون بشکه، عملا سال آینده یک‌میلیون‌بشکه نفت مازاد اوپک به بازار عرضه می‌شود. همچنین با افزایش عرضه نفت مازاد و سیاست‌های تخریبی عربستان‌سعودی، بازار فعلا کشش افزایش قیمت نفت را ندارد. اقدامات و سیاست‌های عربستان مبنی‌بر کاهش قیمت رسمی نفت خود حاکی از آن است که این کشور به‌دنبال کاهش بیشتر قیمت نفت در بازار جهانی است؛ این کشور با آمریکا تبانی کرده است تا با پایین نگاه‌داشتن قیمت نفت، به اقتصاد کشورهایی همچون جمهوری‌اسلامی‌ایران ضربه بزند.
اینها بخشی از اظهارات سیدمحمدعلی خطیبی، نماینده سابق ایران در اوپک درباره علل کاهش قیمت نفت است. او در گفت‌وگو با شرق بیان می‌کند عربستان‌سعودی به‌هیچ‌وجه قصد راه‌اندازی جنگ با صنعت نفت آمریکا را ندارد. این ادعا یک‌آدرس انحرافی برای فریب افکارعمومی است و در پشت‌پرده، آمریکا و عربستان به یک توافق نفتی کامل دست یافته‌اند. این کارشناس اقتصاد انرژی بیان کرد با شرایط فعلی بازار نفت؛ قطعا قیمت نفت ٧٢دلاری در سال٢٠١٥ محقق نخواهد شد.
تا چه حد کاهش قیمت نفت متاثر از نتیجه کاهش رشد اقتصادی در اروپا و چین، استفاده آمریکا از فناوری‌های جدیدی برای استخراج نفت از سنگ‌شیل (shale oil)، فشار بر روسیه و همچنین عرضه غیرمتعارف عربستان است؟
به عقیده من تمام این عوامل بدون‌شک تاثیرگذار بوده ولی این تاثیر بیشتر در مورد کاهش تقاضا از سوی چین و کشورهای آسیایی دیگر و همچنین اروپا و آمریکا به‌خاطر تولید shale oil بوده است. بین سال‌های ٢٠٠٩ تا ٢٠١٤ تولید کل آمریکا چهارمیلیون‌بشکه در روز افزایش پیدا کرد و در نتیجه واردات نفت به آمریکا کاهش یافت. تولید آمریکا از لایه shale oil و کاهش تقاضا در بازارهای نفتی دنیا از عوامل اصلی تاثیرگذار بر کاهش قیمت نفت است.
بهطورکلی در گذشته بازار چشمش به اوپک و بالاخص عربستان بوده که با کاهش مقداری از تولید خود تعادل در بازار ایجاد کند. در این شرایط که عربستان سیاست خود را تغییر داده است، در کاهش قیمت نفت نقش دارد.
اما فشار بر روسیه دلیل اصلی نبوده و غرب بهطورکلی با تحریم‌ها می‌خواهد روسیه را از وضعیتی که در اوکراین پیش آمده دور کند. اما این فشارها بر عملکرد روسیه تاثیر نگذاشته است.
اگر مساله اقدام مشترک آمریکا و عربستان مورد توافق است، آمریکا تا کجا می‌تواند در برابر کاهش قیمت مقاومت داشته باشد؟ چرا که به گفته «توماس فریدمن» اگر قیمت نفت به زیر٧٠دلار برسد، باید منتظر کاهش تولید در آمریکا هم بود، چرا که در آن صورت دیگر تولید به‌صرفه نیست و باز شاهد افزایش قیمت نفت خواهیم بود.
آمریکا نگران کاهش قیمت نیست و از این وضعیت خوشحال است. در ایران، دولت آمریکا را با تولیدکنندگان نفت یکی می‌دانند. کل عملیات صنعت نفت‌وگاز در آمریکا و اروپا در دست شرکت‌های خصوصی است. آنها مالیات می‌دهند برنامه‌ریزی می‌کنند و تصمیم‌گیرنده هستند. بهطورکلی دولت آمریکا از کاهش قیمت متنفع می‌شود.
دیدگاه دیگر، کاهش قیمت نفت را متاثر از اقدامات خودسرانه عربستان باتوجه به تحولات منطقه‌ای و شکست‌های سیاسی که این کشور در پروژه سوریه، عراق و لبنان خورده، می‌داند. آیا به واقع عربستان می‌تواند به تنهایی عاملی برای کاهش قیمت نفت آن هم به دلایل بیان‌شده باشد؟
این مساله در اوپک مورد بررسی قرار گرفت و عدم‌کاهش تولید و دفاع اوپک از بازارهای خودش به اجماع رسید. اوپک بدون همکاری عربستان نمی‌توانست تصمیم دیگری بگیرد. برداشت برخی کشورهای عضو اوپک این بود که اگر تولید را کم کنیم، این کمبود توسط کشورهای غیراوپک جبران می‌شود. این برداشت، منطقی بود که توسط عربستان به کار گرفته شد. اجماع اوپک به این نتیجه رسید که ما از بازارهای خود دفاع خواهیم کرد و برای حفظ بازارها، قیمت‌ها را پایین می‌آوریم.
گرچه کاهش قیمت نفت می‌تواند در کوتاه‌مدت زمینه را برای افزایش خرید از سوی مشتریان عربستان فراهم کند، اما در درازمدت ریسک سرمایه‌گذاری را در عربستان افزایش می‌دهد و حاشیه امن آن را کوتاه می‌کند. از این‌رو پیش‌بینی زمانی برای کاهش قیمت نفت چه مدت خواهد بود و عربستان تا کجا می‌تواند این روند را ادامه دهد؟
عربستان ظرفیت تولید ١٢میلیون بشکه نفت در روز و ٨٠٠میلیارددلار ذخایر ارزی دارد و با این پشتوانه نگران سرمایه‌گذاری نیست.
تا چه حد عدم‌توازن سیاسی در میان اعضای اوپک منجر به کاهش قیمت نفت شده و آیا می‌توان ضعیف‌شدن کارکرد اوپک را در کاهش قیمت نفت دخیل دانست؟
عدم‌توازن در همه اجلاس‌ها وجود دارد. در اجلاس اوپک به یک اجماع رسیدند و آن دفاع از بازارهای خود بود.
علی النعیمی، وزیر نفت عربستان‌سعودی اخیرا مدعی شده «اقدامات ما صرفا در راستای تجارت و کسب‌وکار دولت ریاض است و در اقدامات ما توطئه یا هدف قراردادن کشور یا فرد خاصی وجود ندارد. بالا و پایین آمدن قیمت‌ها ویژگی طبیعی هر بازاری است.» تا چه حد این اظهارات با واقعیات صحنه سیاست بین‌الملل منطبق است؟
عربستان می‌خواهد بازار خودش را در آمریکا حفظ کند تا مورد حمایت آمریکا باشد. این بازار با نفت صددلاری از بین می‌رفت ولی با قیمت ٥٠دلار این بازار حفظ می‌شود. هزینه تولید نفت عربستان پایین‌تر از هزینه تولید shale oil است.
چرا عربستان تمایل زیادی به کاهش قیمت‌های جهانی نفت نشان می‌دهد؟ آیا ایجاد سقوط آزاد در بازارهای مالی غرب آسیا با افزایش کسری‌های بودجه پادشاهی عربستان ارتباطی دارد؟
نکته مهم اینجاست که با این کاهش قیمت نفت، حدود هزارمیلیارددلار سرمایه‌گذاری‌هایی که قرار بوده در صنعت نفت دنیا انجام شود، زیرسوال‌رفته است و آینده آن مبهم است. اگر شرکت‌ها متضرر شوند، باعث ضرر دولت‌ها می‌شوند. بورس و سهام سیر نزولی خواهد داشت و باز پس‌دادن بدهی بانک‌ها مشکل خواهد بود. آینده این پروژه‌های بزرگ چه خواهد شد؟ تاثیر این روند بسیار بیشتر از این است که فقط ایران و روسیه را تحت‌تاثیر قرار دهد. برخی کشورها از این وضعیت متضرر می‌شوند و بعضی نفع بسیار خواهند برد.