وقتی «بخت» را قیمت‌گذاری می‌کنند

طبیعی است دختران وقتی به سنی می‌رسند که تشخیص می‌دهند می‌توانند تشکیل خانواده بدهند، بیشتر از هر چیزی به ازدواج فکر می‌کنند. ساخت زندگی مستقل، آرزوی هر دختر و پسر جوانی است. آشنایی ها صورت می‌گیرد و تازه این اول ماجراست. دو خانواده دور هم جمع می‌شوند برای اینکه دو جوان را به خانه بخت بفرستند. اما اینجا یک بحث پیش می‌آید و آن هم بحث مهریه است. خانواده پسر نگران رقم بالای مهریه هستند و خانواده دختر هم به فکر آینده و آتیه فرزندشان. حالا در این بین، اکثر دختران و پسران کاری به این کارها ندارند و به فکر این هستند که خانه خود را روی ابرها بسازند.

مریم، 24 ساله است. در اصفهان زندگی می‌کند و درباره مهریه می‌گوید: مهریه حق دختر است. از نظر من مهریه باید کم باشد. من به دلیل اعتقادات دینی که دارم، ترجیح می‌دهم مهریه خود را 110 سکه تعیین کنم؛ این رقم هم جنبه مادی دارد و هم جنبه دینی. اما در نگاهی دیگر دوست دارم به جای سکه، یک خانه در مهریه ام باشد. چون با اوضاع و احوال اقتصادی کنونی ممکن است سکه را نتوانی بگیری اما حداقل می‌دانی که رفتن به یک دفتر اسناد رسمی و زدن سند یک خانه به اسمت کار راحت تری است. من هنوز ازدواج نکرده ام اما اگر روزی خواستم ازدواج کنم و شدیداً عاشق پسری شده باشم که از لحاظ مالی خیلی تامین نبود حاضرم مهریه ام را به مراتب پایین تر از حد تصور در نظر بگیرم.

وی در خصوص نگاه خانواده اش به مهریه نیز گفت: خانواده من هم به لحاظ دیدگاه دینی ترجیح می‌دهند مهریه ام خیلی بالا نباشد. چون اعتقاد دارند باید مهریه را طوری تعیین کرد که پسر توانایی پرداخت آن را داشته باشد. من هم می‌گویم که مهریه عندالمطالبه است و به هیچ وجه عندالاستطاعه نیست. فلذا پسر ملزم به پرداخت آن به دختر است. مهتاب در پایان گفت: لزوماً مهریه دلیلی برای طلاق نیست. من دختری را می‌شناسم که در زندگی با شوهرش شدیداً مشکل داشت و حاضر شد مهریه اش را ببخشد و طلاقش را بگیرد. از طرفی دختر دیگری را هم می‌شناسم که در هنگام طلاق اصرار داشته که حتماً مهریه اش را بگیرد و پسر گفته است مهریه را می‌پردازد اما دختر را طلاق نمی‌دهد. به هر حال باید پسر و دختردر هنگام ازدواج طوری مهریه را تعیین کنند که امکان پرداختش به طور کامل وجود داشته باشد.

سمیرا دختر دیگر است که دیدگاه خود را در این مورد بیان می‌کند. وی می‌گوید: اعتقاد دارم که از لحاظ شرعی، مهریه حق دختر است. پیامبر اکرم(ص) هم همواره به آن تاکید داشته اند. متاسفانه نگاهی که این روزها در مراسم خواستگاری و بله برون مد شده، نگاهی ابزارگونه به دختر است. در صورتی که دختر کالا نیست که سر آن بخواهند چانه زنی کنند. این کاملا با نگاه دینی، متفاوت است. امروزه دختر را با مهریه اش می‌سنجند و این اشتباه است. یعنی اینکه دختر را با سکه معامله می‌کنند. در صورتی که اگر ما حکمت و معنای مهریه را می‌دانستیم شاید به این نگاه عرفی می‌توانستیم پایان دهیم. یعنی مثلا 1000 سکه مهریه اش شده است به این معنا خواهد بود که یک بنز مدل بالا خریداری شده است. اینها به شان و شخصیت دختر لطمه وارد می‌کند. ما تا این حد مادی گرا شده ایم. شان و شخصیت انسان را نمی‌شود با پول مقایسه کرد.

بسیاری از دختران اعتقاد دارند که در تعیین میزان مهریه، حتما باید نظر بزرگان فامیل پرسیده شود. اینکه در زمینه مهریه، تصمیم گیری می‌شود، نوعی احترام است. گاهی واقعا برای دختران مهم نیست که مهریه سکه باشد یا خانه. چون به اعتقاد آنها خانه دار شدن برای جوانان امروزی مشکل است. سمیرا در ادامه می‌گوید: مهریه طبق شرع عندالمطالبه است. در نتیجه باید طوری مهریه را تعیین کرد که پسر قادر به پرداخت آن باشد. قطعاً اگر پسر تا قبل از مرگش نتواند مهریه دختر را بپردازد، در آن دنیا به وی مدیون است. پرداخت مهریه از لحاظ شرعی جزو وظایف مرد است و باید حتماً آن را بپردازد.

حال به چانه زنی های بر سر مهریه می‌رسیم. اتفاقی که شاید شیرینی یک مراسم را تلخ کند یا بالعکس شیرینی را شیرین تر کند. گاهی دو جوان بر سر این چانه زنی ها ناراحت و آزرده خاطر می‌شوند. سمیرا در این باره می‌گوید: مگر دختران کالا هستند که بر سر مهریه شان چانه زنی می‌کنید؟ شما وقتی برای خرید یک کالا به مغازه می‌روید، می‌توانید بر سر کمتر خریدن آن چانه بزنید اما ارزش دختران چه در دین و چه در اجتماع آنقدر بالا هست که چانه زنی بر سر میزان مهریه شان کار بسیار شنیع و زننده ای است.

شاید در این راستا باید بیشتر از نظر حقوق دان ها مطلع شد. آنها اعتقاد دارند، بیشتر مشکلات زمانی نمایان می‌شود که خانواده ها مهریه های سنگین تعیین می‌کنند که واقعا در توان پسر جوان نیست. در ثانی از نظر شرع هم مهریه حقی برای دختران است. اما امروزه خانواده ها با ماهیت و فلسفه اصلی آن فاصله گرفته اند. روز به روز بر تعداد پرونده های دادگاه خانواده افزوده می‌شود. این دسته پرونده ها بسیار هم راحت هستند و هر وکیلی به راحتی می‌تواند آن را بپذیرد. پول خوبی هم می‌توانند از این راه به دست بیاورند چون نتیجه دادگاه به نفع موکل در نهایت رقم خواهد خورد.

سندی که دختر و پسر در هنگام عقد اجرا می‌کنند، سند نکاهیه و لازم الاجراست. این سند حتی بدون اینکه نیاز به رای دادگاه داشته باشد، در دفاتر اسناد رسمی هم قابل اثبات شدن است. چون پسر در هنگام عقد این سند را امضا کرده و چنانچه مهریه را پرداخت نکند، دادگاه می‌تواند اموال پسر را به نفع دختر توقیف کند. در آخرین تصمیم قضایی کشور، مهریه زیر 110 سکه زندان ندارد. در حال حاضر یک زن فقط برای مهریه 110 سکه به بالا می‌تواند درخواست حبس شوهرش را داشته باشد. اخبار منتشره، حکایت از آمار بالای زندانی های مهریه دارد. جایی که تمام حرمت ها شکسته می‌شود. در حال حاضر هم امکان تقسیط مهریه گذاشته شده است. اما در زمان عقد، دو طرف اعلام می‌کنند که می‌خواهند مهریه عندالاستطاعه باشد. قانون چنین چیزی را قبول ندارد و همچنان برای قانون مهریه عندالمطالبه است. یعنی در زمان طلب دختر، پسر ملزم به پرداخت آن می‌شود.

تحقیقات نشان داده است که بسیاری از جوانان در هنگام ازدواج، ندانسته و بدون آگاهی سند عقد را امضا می‌کنند. همین امر مسبب ایجاد هزاران مشکل در آینده می‌شود. حل مشکلات مهریه منوط به حل مسائل فرهنگی و خانوادگی است. در بسیاری از کشورها زن و شوهر به این درک رسیده اند که اموالشان را به صورت 50-50 با یکدیگر شریک هستند و دختران نیز با توجه به میزان دارایی پسر مهریه را تعیین می‌کنند. از طرفی پسران نیز نباید چشم بسته مهریه ها را بپذیرند.