اندیشکده رند: خلیفه داعش به مکه چشم دوخته است!

اندیشکده رند نوشت: اخیراً میان نیروهای گشت مرزی عربستان با افراط‌گرایانی که تلاش می‌کردند از طریق خاک عراق وارد عربستان شوند، درگیری‌هایی روی داده است. وقوع این درگیری‌ها علامت جدیدی از سوی گروه تروریستی داعش است و از تمایل این گروه تروریستی برای گسترش نفوذ و کنترل خود از مواضع و پایگاه‌های سوریه و عراق به طرف جنوب یعنی عربستان‌سعودی، کویت و سایر مناطق خلیج فارس حکایت دارد. این مناطق دارای منابع نفتی بسیاری هستند و شهرهای مقدس مکه و مدینه را نیز در خود جای داده‌اند؛ شهرهایی که «ابوبکر البغدادی»، رهبر داعش و پیروانش آنها را پاداش نهایی خود قلمداد می‌کنند.

از زمانی که البغدادی خواستار افزایش حملات به خاک عربستان‌سعودی شده است، درگیری‌های مسلحانه نیز شدت گرفته است. احتمالاً وی متوجه شده که راه‌اندازی «دولت اسلامی» بدون کنترل داخل و اطراف شهر مقدس مکه و مدینه و ثروتی که از این دو شهر به دست می‌آید شدنی نیست. البغدادی طی ماه‌های اخیر خواستار حملاتی در داخل خاک عربستان شده و خشونت‌هایی که علیه ساکنان شیعه شهر «العوامیه» در یکی از استان‌های شرقی عربستان‌سعودی صورت گرفت خود گواه آن است که افراطیون سنی این منطقه پیام البغدادی را شنیده‌اند. گفتنی است این استان شرقی منزلگاه و مأمن اکثریت جمعیت شیعه عربستان است و بیشترین ذخایر نفتی پادشاهی عربستان نیز در این منطقه قرار دارد.

کویت و دیگر کشورهای خلیج فارس خصوصاً بحرین نیز جمعیت بزرگی از شیعیان را در خود جای داده‌اند و لذا اهداف اولیه و اصلی حملات داعش محسوب می‌شوند. دولت‌های حوزه خلیج فارس برای حفظ کنترل با شرایط دشواری روبرو خواهند شد اگر نتوانند این تنش‌های فرقه‌ای را فرو نشانده و در درون مرزهایشان همبستگی ایجاد نمایند؛ و این همبستگی امری است که سعودی‌ها و بحرینی‌ها تاکنون موفق به دستیابی به آن نشده‌اند.

هرچقدر که داعش زمان بیشتری برای تقویت، ثبات و برقراری حکومتش به دست آورد، بیرون راندن نیروهای این گروه تروریستی از منطقه و پاک کردن ایدئولوژی آنها از اذهان مردم و به خصوص جوانان سخت‌تر خواهد شد. این درگیری‌ها موجب شده است که تفکر و اذهان مردم سوریه و عراق غیرقابل تغییر شود و این نگرش‌های افراط‌گرایانه به احتمال زیاد با گذشت زمان گسترش خواهند یافت. در حال حاضر، جغرافیای منطقه نیز به دلیل این درگیری‌ها دستخوش تغییراتی شده است و این تغییر وضعیت شاید تاابد به همین صورت باقی بماند. اما به شرط داشتن زمان کافی و رهبری کارآمد می‌توان اعتماد از بین رفته میان این جوامع را بار دیگر احیا کرد.

آمریکا، نیروهای ناتو و سایرین برای کمک به ایجاد اعتماد دوباره در سراسر منطقه و حفاظت از متحدان خود در برابر بی‌ثباتی، باید تجهیزات قابل‌توجه و راه‌وچاه‌های تأمین پدافند مرزی کشورهای عربستان‌سعودی، کویت، اردن و سایر کشورهای این منطقه را فراهم کنند. اگرچه دولت عربستان‌سعودی و دیگر دولت‌های منطقه در راستای تقویت حس وفاداری و وحدت میان شهروندانشان (هم شیعه و هم سنی) باید کارهای بیشتری انجام دهند، اما نمایشی از توان و حضور نظامی قدرتمند و همبستگی در منطقه می‌تواند در جلوگیری از دیگر تهاجمات خارجی کافی بوده و مؤثر واقع شود.

در شرایطی که آمریکا و ناتو و نیروهای آن‌ها بطور مستقیم و زمینی در منطقه حضور ندارند، افزایش شدت بمباران‌ها علیه مواضع نظامی استراتژیک «دولت اسلامی» و زیرساخت‌های این گروه تروریستی در سوریه، خصوصاً در داخل و اطراف شهر «رقعه» به عنوان مقر اصلی آنها و همچنین مناطق غربی کشور عراق می‌تواند موجب تنزل برنامه‌ریزی عملیاتی البغدادی و کاهش توان وی برای اداره حکومت شود. آنچه مشخص است این است که مهار جاه‌طلبی‌های گروه تروریستی داعش و بازپس‌گیری مناطقی از قلمرو آنان که در طول سال گذشته به تصرف خود درآورند زمان بسیاری خواهد برد. با این حال، طرح فعلی آمریکا به منظور تمرکز بر آموزش واحدهای نظامی توانمندتر در درون نیروهای مسلح عراق در طی دو سال آینده به خودی خود کافی نخواهد بود و آمریکا با چنین طرح‌هایی نمی‌تواند کار چندانی برای مهار و عقب‌راندن پیشروی‌های داعش و بازپس‌گیری دستاوردهای این گروه تروریستی انجام دهد.

هرچه برای جهان اسلام سریع‌تر روشن شود که گروه تروریستی داعش گروهی شکست‌پذیر است و از صلاحیت لازم و حکم الهی برای حکومت بر جهان اسلام برخوردار نیست، جوانان مسلمان و سایرین زودتر دست از گوش دادن به پیام‌های آنها خواهند کشید. پیام‌های البغدادی از این جهت با تفکرات و باورهای اهل تسنن منطقه، شمال آفریقا، اروپا و آمریکا هماهنگ شده است زیرا البغدادی به ظاهر موفق و قدرتمند است. اگر وی همچنان به تصرف و حفظ مناطق تصرف شده ادامه دهد، هیچ اخطار و یا استدلال مخالفی کفایت نخواهد کرد. با این وجود، همانطور که وی اخیراً با شکست‌های پی‌درپی روبرو شده و دیگر قادر به اداره حکومت نیست، به زودی برای مخاطبان وی روشن خواهد شد که مسیر وی مسیر نادرستی است و آنها بهتر است راه دیگری را در پیش گیرند.