علی خرم: روابط‌مسکو با تهران دوستانه است نه استراتژیک
سفر یک‌روزه مذاکره‌کننده هسته‌ای روسیه به ایران، می‌تواند نوید‌دهنده ایفای نقش موثرتر از سوی مسکو در قبال این پرونده باشد. این سفر که پیش از مذاکرات دور بعد در ژنو انجام می‌شود قاعدتا برای انتقال آخرین مواضع مسکو به تهران صورت گرفته است. روز گذشته، دلیل سفر «ریابکوف» به تهران را در گفت‌وگو با «علی خرم» استاد روابط بین‌الملل بررسی کردیم:
آقای ظریف در دیدار با معاون وزیر‌خارجه روسیه از نقش روسیه در مذاکرات تقدیر کرده‌اند. منظور آقای ظریف، کدام مواضع روسیه در مذاکرات بوده که شایسته تقدیر است؟
در عرف دیپلماتیک وقتی یک میهمان از یک کشور وارد می‌شود، تعارفات دیپلماتیک صورت می‌گیرد تا رابطه دوستی تقویت شود. از این منظر توصیفاتی که در سفرها انجام می‌شود، به این معنی نیست که صددرصد، منطبق بر واقعیت باشد. الان هم که آقای ریابکوف که مذاکره‌کننده هسته‌ای روسیه هستند به تهران آمده‌اند، باید این رابطه دوستی تقویت و حفظ شود بنابراین، از نقش کشور دوست توصیف و تقدیر بیشتری می‌شود. اما از نگاه دیگر، روسیه به‌عنوان یک کشور ١+٥ نقش منفی نداشته است. یعنی وقتی کشورهای شورای امنیت علاوه بر قطعنامه‌های این شورا که پیش‌برنده آنها بودند، تحریم‌های یکجانبه را هم انجام دادند، چین و روسیه چنین نقشی را بازی نکردند. بنابراین روسیه و چین نخواستند یا نتوانستند تاثیر بیشتری روی پرونده هسته‌ای بگذارند و آنها در گروه ١+٥ نقش بی‌طرفی را داشتند و از این بابت برای ایران می‌تواند مثبت باشد. روسیه می‌تواند نقش مثبت‌تری را نسبت‌به پرونده‌هسته‌ای داشته باشد و اگر جایی کشورهای ١+٥ بخواهند حقی از ایران ضایع کنند، روسیه می‌تواند جلوی آنها را بگیرد و از سوی دیگر، اگر پرونده به بن‌بست برسد، با ارایه ابتکاراتی، ضمن مشورت با ایران، مذاکرات را از بن‌بست خارج کند. پس در چنین فضایی، وقتی آقای ریابکوف به ایران می‌آید یک طرف می‌خواهد نقش خودش در گروه ١+٥ را بازی کند و از طرف دیگر، به‌عنوان کشور دوست و از سوی دیگر احتمالا می‌خواهد در مورد پیشنهادات و طرح‌هایی که پیش از این ارایه شده، رایزنی کند و ببیند به نتیجه رسیده یا خیر. روس‌ها حداقل تاکنون دو پیشنهاد داشته‌اند که یکی از آنها، در ارتباط با اورانیوم غنی‌شده پنج‌درصدی ایران بوده است. آنها برای اینکه این بن‌بست از بین برود و تعداد سانتریفیوژهای ایران کم نشود این پیشنهاد را دادند. طبق این طرح ایران باید اورانیوم غنی‌شده پنج‌درصدی موردنیاز برای بوشهر را به روسیه بدهد، آنجا تبدیل به میله سوخت بشود و به بوشهر برگردد. این طرح مورد استقبال غرب هم بود. پیش‌بینی می‌شود ریابکوف یکی از موضوعات سفرش این باشد. البته ایران تا الان این موضوع را رد کرده است، چرا که این پیشنهاد را منطبق با منافع خود نمی‌داند. یکی از دلایل ایران این است که برای تامین سوخت بوشهر تهران با مسکو تا ١٠سال قرارداد دارد. پس نیازی نیست که اورانیوم غنی‌شده از ایران به آنجا برود تا به سوخت تبدیل شود.
روس‌ها از تحریم‌های شورای امنیت علیه ایران حمایت کرده و می‌کنند. برخی تحلیلگران معتقدند این امر نشان می‌دهد که مسکو، تهران را شریک استراتژیک خود تلقی نمی‌کند.
درست است. اگر روسیه روابط استراتژیکی داشت، قطعنامه‌ها و تحریم‌ها را باید وتو می‌کرد ولی نه روسیه و نه چین این کار را نکردند. پس به این معنی است که آنها فرضی مبنی بر داشتن روابط استراتژیک با ایران ندارند. پس این‌طور بگوییم که وقتی قطعنامه به شورای‌امنیت می‌رود، روسیه و چین می‌توانند سکوت کنند و رای دهند یا می‌توانند وتو کنند که تا اینجا آنها راه اول را انتخاب کرده‌اند، اما خودشان ارایه‌کننده و پیشقدم تحریم‌ها نبودند.
اما حمایت کردند؛ مثلا روس‌ها قطعنامه ١٩٢٩ را لازم دانسته بودند.
بله وتو نکرد، اما سکوت کردند. قبلا هم به ایران گفته‌اند که در چارچوب منافع خودشان، قطعنامه‌های مربوط به ایران را وتو نمی‌کنند. ما هم باید درهمین حد از آنها انتظار داشته باشیم و انتظار روابط استراتژیک با روسیه و چین نداشته باشیم. می‌خواهم عرض کنم اگر نگاه واقع‌گرا داشته باشیم، در این‌صورت وضعیت واقعی چین و روسیه را در همین حد خواهیم دید؛ نه بیشتر و نه کمتر.
چند هفته پیش وزارت خارجه روسیه، آمریکا را تهدید کرد که ادامه‌دادن به تحریم‌ها علیه مسکو، می‌تواند تاثیر منفی بر پرونده هسته‌ای ایران و بحران سوریه بگذارد که این بیانیه به طور واضح بازی با کارت ایران را نشان می‌دهد.
ما نباید فکر کنیم که روسیه یا بقیه کشورها با کارت ایران بازی نمی‌کند؛ چرا که ما با آنها، روابط استراتژیک نداریم و روابط دوستانه و معمولی داریم که یک جاهایی روابط را بیشتر تقویت می‌کنیم. به عبارت دیگر، روابط خصمانه یا سرد نداریم و تنها روابطی دوستانه داریم؛ مثلا روابط چین و روسیه با کره‌شمالی استراتژیک است که وقتی لازم می‌شود قطعنامه را وتو می‌کنند اما در مورد ایران این‌طور نیست. آنها هم به ما می‌گویند که شما در جدول روابط استراتژیک نیستید ولی روابط گرمی داریم. آنها به منافع خودشان فکر می‌کنند، همان‌طور که ما هم اینچنین هستیم.
چقدر تهدیدات روسیه محتمل است؟
روسیه فقط تهدید می‌کند. به این معنی که اگر فشار بیشتری وارد شود نسبت به این دو کشور گشایش بیشتری انجام می‌شود؛ مثلا ممکن است بگویند اگر تحریم بیشتری بخواهد علیه ایران اعمال شود، روسیه وتو می‌کند. ممکن است این کار را هم نکند، ولی تهدیدش را انجام می‌دهد؛ مثلا اگر روس‌ها در یک تنگنایی قرار بگیرند ممکن است اقداماتی انجام دهند و وقتی دوباره از تنگنا خارج شوند، آن اقدام‌ها را دوباره منتفی می‌کنند، بنابراین همه کشور سعی می‌کنند از کارت دیگری استفاده کنند. همه کشورها از کارت ایران برابر آمریکا استفاده کرده‌اند زیرا ایران و آمریکا هر دو مهم و استراتژیک هستند و اگر بتوانند بین این دو بازیگر بزرگ بازی کنند، سود کرده‌اند.
منبع: روزنامه شرق
نظر شما