درس «شوخان» براي وكلا

تعامل حقوقدانان و وکلا با رسانه‌ها نقش مهمی در تحقق حقوق عامه مردم در برابر نهادهای قدرت خواهد داشت به خصوص اگر به عنوان کنشگران اجتماعی با در نظر گرفتن اصول اخلاقی و انسانی برای کمک به انسان‌های آسیب دیده وارد میدان عمل شوند. در دنیای پرآشوب این روز‌ها داشتن دغدغه نجات زندگی تاریک یک دختر کوچک کرد از جمله مواردی بود که بعد از تلاش یک‌ساله رسانه‌ها و حقوقدانان به نتیجه رسید.

به گزارش قانون، شوخان این روز‌ها دنیا را رنگی می‌بیند و می‌تواند دوران کودکی نرمالی را سپری کند. شوخان یا کودکان شین آباد تجربه خوبی از توجه حقوقی به مسائل اجتماعی هستند هرچند این نوع نگاه به موضوعات نوپاست اما موفقیت چشمگیری داشته است.

به گفته حسین احمدی‌نیاز، یکی از رسالت‌ها و تکالیف وکلا و حقوقدانان در جوامع مختلف فعالیت در حوزه کنشگری اجتماعی است. به این معنا که ذات رسالت حقوق ایجاب می‌کند تا حقوقدان و وکیل بتواند با استناد به قانون و برای حمایت از جامعه و رفع آلام، درد‌ها و آسیب‌های موجود در جامعه و خروج جامعه از بی‌تفاوتی‌ها نقش کنشگری اجتماعی داشته باشند.

وکیل شوخان در پاسخ به این سوال که نقش وکلا در باز شدن گره کورپرونده‌های کودکان آسیب دیده چگونه است، تصریح کرد: براساس تجربه‌ای که ما در این چند سال داشتیم. مثلا در داستان شوخان که بیشتر یک نوع تعامل بین وکالت و رسانه بود، کنشگری عاملی مهم در بازگشت دید به چشمان دختری شد که در آستانه نابینایی بود. یا در مورد کودکان شین آباد بسیار زیبا دریافت دیه کامل به نتیجه رسید و موارد مشابه. این به‌آن معناست که حقوقدانان می‌آیند درد‌ها، معضلات و مشکلات جامعه را زیر ذربین قرار می‌دهند و با این مسائل و مشکلات با استناد به قوانین و به کمک رسانه‌ها خود جامعه را برای حل آن‌ها کمک بگیرند. احمدی‌نیاز در نقد عملکرد همکاران خود در واکنش به این نوع پرونده‌ها نیز گفت: ما در حال حاضر قریب به ۴۰ یا ۵۰ هزار وکیل در کشور داریم كه متاسفانه قریب ۲۰ نفر در حوزه نوشتن مباحث حقوقی و آلام جامعه در رسانه‌ها مشغول فعالیت هستند. حتی در حوزه کنشگری اجتماعی شاید به تعداد انگشتان یک دست، وکلا خود را ملزم به واکنش نسبت به اتفاقات و مشکلات حقوقی جامعه می‌دانند.

بسیاری از مردم معتقدند منافع مالی و کسب درآمد در پذیرفتن پرونده‌ها توسط وکلا از اهمیت بالایی برخوردار است، احمدی‌نیاز در پاسخ به این نقد توضیح داد که متاسفانه در نظام حقوقی ما تنها تخصص حقوقدانان در استدلال و استناد به قانون خلاصه شده است. در حالی که این وکلا هستند که می‌توانند نقش واسط جامعه و دولت را به سان یک نهاد مدنی بر عهده بگیرند. ما باید برای حل این مشکلات گام‌هایی بر داریم تا دعاوی که نگار، شوخان، کولبران و... دارند به نتیجه‌ای ملموس و درست برسد.

وی معتقد است برای بسیاری از مشکلات نمی‌توان از دولت انتظار یاری داشت و دقیقا در این نقطه یک حقوقدان در عرصه بالندگی سلامت اخلاقی اجتماعی و زیست سالم جامعه می‌تواند نقش آفرین باشد. در جوامع مختلف مانند کشور‌های اروپایی بیشترین کارکرد اجتماعی مسائل را وکلا ایفا می‌کنند. متاسفانه نوع نگرشی که نسبت به وکیل وجود دارد اينكه وکیل صرفا دنبال تقدیم دادخواست و پول ستاندن از مردم است در حالی که وکیل این نقش را ندارد وکیل می‌تواند برای نیک‌زیستن جامعه، کاهش آلام جامعه و رفع معضلات حقوقی با استناد به قانون واستدلال به قوانین گام بردارد. وکیل بچه‌های شین‌آباد در پاسخ به این سوال که پرداختن حقوقی به مسائل اجتماعی با توجه به این حقیقت این نوع نگاه بسیارجدید است آیا به همین اندازه مفید هم خواهد بود، خاطر نشان کرد: بنا بر گفته مرحوم دکتر کاتوزیان در مقدمه کتاب حقوق، وکالت یا حقوق هم فن، هم تکنیک و هم هنر است. پس حقوقدان باید نسبت به درد و روان جامعه آگاهی داشته باشد و ورود پیدا کند. کار وکیل صرفا تنظیم دادخواست و نوشتن لایحه نیست بلکه استفاده ز ابزارهای قانونی برای احقاق حق موکلان خود است.

احمدی‌نیاز تصريح كرد: در حال حاضر در جامعه ما نگاهی که نسبت به وکلا حاكم است، نگاهی مادی است هرچند معتقدم این واقعیت ندارد و وكلا در بسياري از موارد دغدغه هاي انساني و اخلاقي دارند. ما باید تلاش کنیم تا یک نگاه انسانی به وکلا ایجاد شود و این دیوار بی‌اعتمادی از بین برود.

وی در ادامه تصریح کرد: آنچه ما در مورد شوخان انجام دادیم در حوزه کنشگری اجتماعی بود اما انتخاب این راهکار یک امر قانونی بود وکیل به درستی تشخیص داد و با کمک روزنامه قانون کار به نتیجه مطلوب رسید. بنابراین ما با کمک ابزارهای موجود با تعامل میان رسانه و وکلا با استناد قانون نسبت به حل این مشکل گام برداشتیم، همگی دست به دست هم دادیم تا معضل شوخان به عنوان یک نمادی از مشکلاتی که موجود است در جامعه برطرف شود. احمدی‌نیاز در بخش دیگری از بیان وظایف حقوقدانان نسبت به جامعه به قانون اساسی اشاره کرد و گفت: حساسیت ما برای کمک به قشر آسیب دیده در جامعه در چارچوب قانون به خصوص دو اصل سوم و هشتم قانون اساسی است ما در اصل هشتم موضوع امر به معروف را داریم. این اصل به سه نوع امر به معروف اشاره دارد؛مرحله اول امر به معروف مردم نسبت به دولت ،مرحله بعدي امربه معروف دولت نسبت به ملت و مرحله آخر امر به معروف مردم نسبت به مردم است. ما در حوزه‌های اول و سوم گام برمی‌داریم این کارهای اجتماعی بیشتر در حوزه قانون اساسی تحقق می‌یابد.

با توجه به مشکلات روزافزون کودکان به خصوص کودکان کار احمدی‌نیاز با ابراز نگرانی از آینده کودکان در معرض آسیب نیز گفت: ما در حوزه‌های گوناگونی با مشکلات کودکان رو به‌رو هستیم. همچنان معضل کولبر‌ها پا برجاست. کودکان بسیاری به جای تعلیم وآموزش مشغول کار با حداقل دستمزد هستند. هنوز افراد آسیب دیده از مین‌های برجای مانده از دوران جنگ در پرداخت هزینه‌های درمان خود با مشکل دست به گریبانند. وی تاکید کرد: راه حل درمان این مشکلات فقط در دست دولت نیست. اصلا موضوعات دولتی نیست. حضور وکلا برای شناسایی ابعاد حقوقی پرونده‌هایی این‌چنینی باعث یافتن راه حل‌های قانونی خواهد شد که خود مهم‌ترین عامل در رفع مشکلات خواهد بود. براي مثال اگر قانونی برای حمایت از کودکان کار موجود نیست با آسیب‌شناسی وکلا و جامعه‌شناسان و همراهی رسانه‌ها باید گام‌های بلندی برای تدوین و اصلاح قوانین برداشت. وی خاطرنشان کرد: قوانین حمایتی مناسبی برای کودکان نداریم و همین امر باعث تاخیر در حمایت از کودکان شده است.

وکیل شوخان ابراز امیدواری کرد تعامل رسانه‌ها و حقوقدانان همچنان ادامه داشته باشد تا در آینده نزدیک بتوان لبخند را به لب‌های تعداد بیشتری از کودکان بازگرداند. وی همچنين در پایان تاکید کرد که اگراین تعامل‌ ونقش‌آفرینی نبود مشکل شوخان حل نمی‌شد. زمانی که ما در فعالیت نهادهای مدنی و احزاب با ضعف رو به رو هستیم رسانه به عنوان رکن چهارم دموکراسی می‌توانند خلأهای موجود را برطرف کند.