تمدید رویارویی مسکو و غرب
انتشار سند تازه «دکترین نظامی روسیه» و اعلام خطر جدی ناتو برای مسکو، بار دیگر نشان داد که رویارویی روسیه و غرب به ویژه در حوزه ساز و کارهای امنیتی آن همچون ناتو، برای یک دوره تازه ای تمدید شده است.
نوشتار دکترین نظامی یا با اندکی تفاوت مفهومی، مجموع راهبرد نظامی یک کشور، از سوی دولت ها به عنوان یک اصل بنیادین رویکردی برای آینده نگری در موضوعات دفاعی – امنیتی شناخته شده است. آنچنان که «جان کالینز» نویسنده کتاب «استراتژی بزرگ» بر آن تاکید می کند، دکترین «قواعد بنیادینی است که هدایت کننده عملیات در پشتیبانی از سیاست های سطوح مختلف هستند.
در این چارچوب، دکترین نظامی به چگونگی شرکت نیروهای نظامی در عملیات های عمده، نبردها و درگیری ها گفته می شود که دولت ها با توجه به اصول پایه ای آن، نیروهای نظامی خود را هدایت و راهبری می کنند.
روسیه و آمریکا از جمله نخستین کشورهایی محسوب می شوند که نظام تصمیم گیری آنها، به نوشتار دکترین نظامی برای چارچوب مند سازی تحرک و چیدمان نیروهای دفاعی و نظامی خود اقدام کرد و طی سال های اخیر نیز با به روز کردن دکترین های خود، تلاش می کنند تا فضای تحرک راهبردی خود را بیشینه سازند.
یکی از مهمترین اسناد در این قالب، «دکترین نظامی روسیه2010» است که در آن اولویت ها، تهدیدها و اهداف نیروهای نظامی روسیه مشخص شد. اما دولت پوتین، طی این سال ها تلاش کرده در چارچوب اولویت های تازه، پویایی این سند را حفظ کند.
روز جمعه پنجم دی ماه 93، «ولادیمیر پوتین» رییس جمهوری روسیه، «دکترین نظامی 2014» این کشور را با تغییراتی اندک اما مهم به امضا رساند که نشان از تغییرات و دگردیسی های عمده در فضای امنیتی نظام بین الملل و حوزه منطقه ای روسیه دارد.
در این سند، گسترش ناتو به سوی مرزهای روسیه خطری جدی برای این کشور اعلام شده است. این خبر تنها چند روز پس از آن منتشر شد که پارلمان اوکراین، با لغو شرایط بی طرفی، راه را برای پیوستن «کی یف» به ناتو هموار کرد. البته اگر نگاهی مختصر به سند تازه بیاندازیم متوجه خواهیم شد که، چارچوب اصلی این سند تغییر گسترده ای ندارد ولی بندهای تازه ای در زمینه تامین منافع روسیه در قطب شمال، روابط متحدانه با 2 جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی و همچنین خطر شرکت های نظامی خصوصی خارجی به آن اضافه شده است.
در چارچوب این سند، روسیه همچنان استفاده از سلاح اتمی را برای پاسخگویی به تجاوز با استفاده از هر نوع سلاح کشتار جمعی و همچنین تجاوز مستقیم به این کشور با استفاده از تسلیحات متعارف حق خویش می داند.
این بند از دکترین نظامی روسیه بدون تغییر مانند نسخه مصوبه سال 2010م (1389) در سند تازه باقی مانده است.
در نسخه تازه دکترین نظامی، احتمال حمله گسترده نظامی به خاک فدراسیون روسیه کاهش یافته است، اما در برخی جهتگیری ها، تهدیدهای نظامی ضد روسیه افزایش یافته است که از جمله اصلی ترین خطرها، تروریسم و اقدام های برخی افراد و سازمان ها ذکر شده است که هدف آنها به صورت آشکار یا پنهان، به سمت آسیب رساندن به استقلال، تمامیت ارضی و نقض وحدت ملی در روسیه جهت گیری شده است.
طبق دکترین نظامی تازه، با وجود کاهش احتمال بروز حمله گسترده نظامی به روسیه، برخی تهدیدهای نظامی ضد این کشور افزایش یافته است که شامل استقرار سامانه های دفاع ضد موشکی آمریکا، تحقق دکترین «حمله جهانی» و طرح های مربوط به استقرار سلاح در فضا می شود.
در سند تازه، فعالیت برخی شرکت های نظامی خصوصی خارجی در نزدیکی مرزهای روسیه یک تهدید خارجی محسوب شده که در سند مصوبه سال 2010 وجود نداشت. برخی مقام های روس پیش از این، به دست داشتن برخی شرکت های نظامی غربی در روند تحولات نظامی در شرق اوکراین اشاراتی کرده بودند.
افزون بر این، برای نخستین بار است که در دکترین نظامی روسیه، مساله تامین منافع در قطب شمال مطرح شده که منطقه ای دارای اهمیت راهبردی زیاد و غنی از منابع انرژی ارزیابی شده است.
دکترین نظامی روسیه، همچنین افزایش ظرفیت نظامی ناتو و بی ثباتی اوضاع در برخی مناطق جهان را یک تهدید نظامی برای این کشور ارزیابی کرده است و در عین حال به عنوان اقدام های بازدارنده و حفاظت کننده از منافع ملی روسیه به گسترش همکاری ها با کشورهای دوست از جمله در چارچوب گروه بریکس (برزیل، روسیه، هند، چین و افریقای جنوبی)، سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، جامعه کشورهای همسود، سازمان همکاری های شانگهای و سازمان امنیت و همکاری اروپا اشاره شده است.
روسیه در سال های پیش از این، دکترین نظامی و اهداف و چگونگی تحرک نیروهای نظامی را در چارچوب خطرها و تهدیدهای بالقوه و بالفعل در محدوده سرزمینی و فراسرزمینی مشخص کرده است. در این میان، ولادیمیر پوتین رییس جمهوری این کشور، از زمان روی کار آمدن در سال 2000م (1379) نوع نگاه روسیه را به غرب و ساز و کارهای امنیتی آن به ویژه «سازمان آتلانتیک شمالی» ناتو تغییر داد؛ به نحوی که دکترین نظامی روسیه، نزدیکی و ورود کشورهای به اصطلاح منطقه «خارج نزدیک» (جمهوری های استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی) به ساز و کارهای امنیتی غرب یا نزدیکی این سازمان ها به محدوده سرزمینی روسیه را به صورت خطر و تهدید برای مسکو شناسایی کرد.
با ورود ناتو به حوزه نفوذ روسیه در اوایل دهه 90 میلادی، امکان رویارویی روسیه با ناتو و چگونگی مدیریت روابط مسکو با این نهاد امنیتی، اهمیت گسترده ای برای روسیه و غرب یافت اما نوع نگاه طرف ها در حوزه امنیتی نشان می دهد که روسیه و غرب با وجود مدیریت حوزه های امنیتی، هنوز در اسناد بالادستی همچون دکترین یا راهبرد نظامی یکدیگر را خطری برای حوزه سرزمینی خود فرض می کنند.
در فرجام به نظر می رسد، آنچه پوتین در سند دکترین نظامی روسیه 2014، به امضا رساند اعلام نگاه تازه مسکو به شرایط منطقه ای و بین المللی است؛ زیرا بحران اوکراین، تحریم روسیه توسط کشورهای غربی (اتحادیه اروپا و آمریکا) به رویارویی مسکو و غرب انجامیده و عملگرایی روس ها ایجاب می کند تا در رهیافت های کوتاه مدت و بلند مدت نسبت به محیط امنیتی خود حساس باشند.
منبع: ایرنا
نظر شما