صدای ایران بررسی می کند؛
جذابیت های داعش برای جذب نیرو چیست؟
ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش مزیت ذاتی گروه خود را در بیانیه ای در سپتامبر اینگونه توضیح داد: کشته شدن یک پیروزی است. شما کسی را به مبارزه می طلبید که هرگز نمی تواند شکست بخورد. آنها یا پیروز می شوند یا کشته می شوند: این موارد در معنای بنیادین- در عوض چیزی که برخی آن را ایدئولوژی می نامند- امور مذهبی هستند.
صدای ایران؛ سید مهدی موسوی*- ابومحمد العدنانی، سخنگوی داعش مزیت ذاتی گروه خود را در بیانیه ای در سپتامبر اینگونه توضیح داد: کشته شدن یک پیروزی است. شما کسی را به مبارزه می طلبید که هرگز نمی تواند شکست بخورد. آنها یا پیروز می شوند یا کشته می شوند: این موارد در معنای بنیادین- در عوض چیزی که برخی آن را ایدئولوژی می نامند- امور مذهبی هستند.
به گزارش صدای ایران، جنگجویان داعش نه تنها به مرگ در فروع الهام مذهبی تمایل دارند، بلکه آنها از آن استفبال می کنند. اعتقادی که طی آن مستقیم وارد بهشت می شوند. اگر چه آن برای بیشتر مردم موضوع عجیبی به نظر می رسد، آن موضوع خاص نیست، آن چیزی که آنها بدان اعتقاد دارند.
دانشمندان سیاسی، تمایل داشته اند تا مذهب، ایدئولوژی و هویت را به عنوان همایندگرایی ببینیم- تولیدات یک مجموعه معین عوامل مادی.
ما آموزش دیدیم تا به اولویت سیاست ها اعتقاد داشته باشیم. آن در حد ضرورت نادرست نیست، اما آن می تواند گاهی اوقات قدرت مستقل ایده ها را پنهان کند که برای بسیاری در جهان غربی جالب و قدیمی به نظر می رسد. همانطور که رابرت کگان اخیرا نوشت" امریکایی ها طی یک ربع قرن گفته اند که در پایان تاریخ در شرایط خستگی و ملالت بجای جنگ بزرگ قرار گرفته اند".
ظهور داعش فقط یک نمونه افراطی از شیوه ای که جبرگرایی لیبرالی- این تصور که تاریخ با هدف به سمت آینده سکولار و معقول حرکت می کند- برای توضیح واقیعت های خاورمیانه ناکام بوده است.
آن باید آشکار باشد که اکثریت گسترده مسلمانان اشتراکی با دیدگاه مذهبی داعش ندارند، اما آن در واقع بهترین سوال نیست. ظهور داعش برای برتری و شهرت با اسلام ارتباط دارد، اما آن چه چیزی است؟
پایان کثرت گرایی
داعش از ایده هایی استفاده می کند که بازتاب گسترده ای در میان اکثریت گسترده مسلمانان دارد. آنها شاید با تفسیر داعش از خلافت موافق نیستند، مفهوم خلافت -وجود سیاسی تاریخی که از طریق سنت و قانون اسلامی حکومت می کرد- یک مدل محکم و قوی حتی در میان اکثریت مسلمانان با تفکر سکولار می باشد.
خلافت گاهی اوقات از سال 1924 وجود نداشته است -یادآور آن است چطور یکی از بزرگترین تمدن های جهانی یکی از ضروری ترین افول ها را در تاریخ بشری تحمل کرد. شکاف میان شرایطی که مسلمانان در آن قرار داشتند و نقطه ای که اکنون خودشان را در آن می بینند، محور خشم و حقارتی است که خشونت سیاسی خاورمیانه را هدایت می کند.
اما همچنین حس فقدان و اشتیاق برای یک نظم سیاسی و قانونی ارگانیک وجود دارد که پیش از برچیدن قاطع، اما تدریجی طی قرن ها موفقیت-آمیز بود. از آن تاریخ، مسلمانان عرب در تکاپوی تعریف بینابین یک مدل سیاسی مطلوب برای دوران پساخلافت بوده اند.
در عوض، همانطور که مایکل کوک، تاریخدان پرینستون، می گوید" جامعه اولیه مسیحی فاقد مفهوم دولت مسیحی به صورت فطری و حتی متمایل به همزیستی و شناسایی با قانون رم بود. به این دلیل، در میان سایرین، حتی در میان مسیحی ها نمی توان معادلی برای داعش یافت.
در حالی که آنها با افراطیون اسلامگرا در هر دو شاخص ابزار و اهداف اشتراکی کمی دارند، اخوان المسلمین و بسیاری از فرزندان و وابستگان آنها تصور خاصی نسبت به جوامعی دارند که اسلام و قوانین اسلامی را محور زندگی عادی و عمومی خود قرار می دهند.
اکثریت قریب به اتفاق مسیحیان غربی- از جمله محافظه کاران- نمی توانند نظم اجتماعی- قانونی بر مبنای مذهب را درک کنند. با وجود این، اکثریت قریب به اتفاق مصری ها و اردنی ها می توانند و از چنین فرایندی برخوردارند. این که چرا گفتمان حسن-نیت یک نشانه گمراه¬کننده است:" آنها مثل ما خون می ریزند: آنها ساندویج می خورند و فرزندان خود را مثل ما بزرگ می کنند".
پس از همه موارد، هر کسی می تواند ساندویچ ها را دوست داشته باشد یا صلح بخواهد یا هر چیزی دیگری، در حالی که همچنان از مجازات اعدام برای ارتداد حمایت می کنند: همانطور که 88 درصد مسلمانان مصری و 83 درصد مسلمانان اردنی در نظر سنجی PEW در سال 2011 چنین چیزی را تایید کردند (در نظرسنجی مشابه، 80 درصد پاسخ¬دهندگان مصری از سنگسار و 70 درصد از قطع دست دزدان حمایت کردند).
نظرسنجی در جهان عرب صحیح و دقیق به نظر نمی رسد. اما حتی با فرض این که نتایج فوق به طور چشمگیری در حمایت از مجازات کیفری مشتق از مذهب مبالغه می-کنند- با این روایت که در عوض، حمایت فوق نزدیک به 45 یا 65 درصد بود- و این که هنوز در ارتباط با این موارد تامل کنیم (من در ارتباط با این مورد و نتایج سایر نظرسنجی ها در معیار گسترده در کتاب جدید خود تحت عنوان جنبش های اسلامگرا بحث می¬کنم).
در هر صورت، فقط نمونه های بسیار افراطی وجود دارند و معرفی حد به عنوان اسلام مدرن یا قانون اسلامی پیشامدرن مشکل ساز می باشد. ملاحظات مرتبط با آن که چطور اعراب به ارتباط قانون اسلامی، از جمله موضوعاتی مثل برابری جنسیتی، حقوق اقلیت ها و نقش روحانیون در پیش نویس قانون ملی می-نگرند.
برای مثال، براساس نظرسنجی آوریل 2011، چرا فقط 24 درصد زنان مصری از رییس جمهور زن حمایت می کنند؟ تصور این که اسلام ارتباطی با ایستارهای فوق ندارد، مشکل می باشد. و شاید حداقل اسلام به این موضوع ارتباط دارد که چرا مطابق نظرسنجی اعراب در سال 2010، سیستم پارلمانی برای رقابت آزاد را ترجیح می دهند، اما فقط احزاب اسلامی را تا حدودی مناسب، مناسب یا بسیار مناسب می¬دانند.
اسلام در زمینه چگونگی ارتباط با سیاست دینی متمایز است. این لزوما بد یا خوب نیست. آن وجود دارد. اسلام در مقایسه با سایر مذاهب به روشن کردن چیزی که آن را بوجود می آورد، کمک می¬کند.
برای مثال، نارندرا مودی، نخست وزیر هند و حزب حاکم BJP شاید ناسیونالیست های هندی باشند، اما فاصله بین حزب کنگره سکولار و آنها تا حدی نیست که آن به نظر می رسد.
به صورت خلاصه، آن به سیستم پادشاهی سنتی هندو برمی گردد- با نگرش به عدم تساوی نظم اجتماعی طبقه¬محور یا کاست- که حتی ارتباط کمی با سیاست های توده ای و مدرن دارد و به صورت قابل ملاحظه¬ای با تصمیم¬گیری دمکراتیک ناسازگار است.
همانطور که کوک در کتاب جدید خود تحت عنوان" مذاهب قدیمی، سیاست-های مدرن "می نویسد" مسیحیان قانونی برای احیاء ندارند در حالی که هندوها از قوانین فوق برخوردارند، اما منافع محدودی در احیاء این قوانین وجود دارد". به عبارت دیگر، مسلمانان نه تنها چنین قوانینی دارند، بلکه به صورت جدی از سوی اکثریت خاورمیانه دنبال می شود.
مسلمانان به لحظه تاسیس اسلام متعهد و ملزم نیستند، اما نمی توانند به طور کامل از آن فرار کنند. حضرت محمد (ص) به یکباره یک نظریه پرداز مذهبی، رهبر دولت، جنگجو، واعظ و تاجر بود.
برخی متفکران مذهبی- از جمله محمود محمد سودانی طاها و عبدالعلی النعیمی، شاگرد او- برای تفکیک میراث های نبوی متعدد پیامبر تلاش کرده اند، با این استدلال که قرآن حاوی 2 پیام است.
اولین پیام، براساس روایت هایی که طی آن جامعه جدید سیاسی در مدینه تاسیس شده بود، آن اصول قانون اساسی را در بر می گیرد که شاید برای جامعه عربی قرن 7 مناسب بودند، اما لزوما فراتر از این مجموعه قابل اجرا نیستند.
دومین پیام اسلام براساس آیات مکی، اصول همیشگی اسلام را در بر می گیرد که به معنای به روزرسانی مطابق با تقاضای زمان و مجموعه می باشد. طاها توسط رژیم غفار النمیری در سال 1985 اعدام شد و نظریات او برای به دست آوردن پیروان بیشتر ناکام بود.
اما ایده پایه ای استخراج اصول کلی با تاکید بر تاریخگرایی کاربرد آن از سوی تعداد زیادی از محققان پیشروی اسلام مورد حمایت قرار گرفته است، تعداد زیادی از این افراد در غرب زندگی می کنند.
آیا این ایده ها می توانند جذابیتی را به دست بیاورند؟ اگر این ایده ها جذاب بودند، آن شاید به رفورم اسلامی منتهی می شد، اما آن تا حدودی از پیچیدگی هایی برخوردار است. اسلام در حال حاضر انواع اصلاحات را تجربه کرده است.
در اواخر قرن 19، مدرنیسم اسلامی از طریق جمال الدین افغانی و محمد عبده تلاش کردند تا اسلام و قوانین پیشامدرن را با مدرنیته مطابقت دهند. این جنبش واکنش به موارد مختلف- سکولاریسم، استعمارگرایی و ظهور اروپا- بود، اما از همه مهمتر آن واکنشی به استبداد خزنده اواخر دوره عثمانی بود.
محمد فاضل، محقق حقوقی می نویسد که رشید رضا، شاگرد محمد عبده سیستم حقوقی جدیدی را طراحی کرد که با حاکمیت مردمی سازگار و روش قانونگذاری آن به استدلال جمعی مستقل از طریق نهادهای مشورتی متکی است. چنین سیستم قانونی نیازمند قوانین اسلامی مدرن است که برای جلوگیری از سوءاستفاده های خودسرانه آن را یکدست و در واقع اجرای آن را ملی می سازد.
یک قانون نوشته شده و مدرن تا افراطی گری قدرت اجرایی را کنترل کند. همانطور که نوا فلمند در "صعود و نزول دولت اسلامی" استدلال می کند" یک طبقه روحانی خودتنطیم- به عنوان حافظان قانون خدا- تضمین می کنند که خلیفه به چیزهایی فراتر از خود ملزم بود."
نگاه به سیستم شریعت محور به عنوان حافظان توازن قوا برای یک سیستم پایدار و کارآمد بسیار ضروری است. فلمدن همچنین می نویسد که مدرنیست های اسلامی منافع کمی در بازگرداندن محققان مذهبی به جایگاه برتر دارند. در عوض، آنها به معرفی نهادها و مکانیسم های مشورتی برای توازن رو به رشد قدرت اجرایی امیدوار بودند.
برای خواندن متن به زبان اصلی (اینجا) را کلیک کنید.
*کارشناس ارشد روابط بین الملل
نظر شما